ZIEKTELEER (PROF.
VERSLYPE)
Academie jaar ’23 – ‘24
0
,INHOUDSOPGAVE
H1: INLEIDING .............................................................................................................................. 1
AANDOENINGEN (ZIEKTEN) ...................................................................................................................... 1
SYMPTOMEN EN KLINISCHE TEKENEN .......................................................................................................... 1
CONCEPT: SYMPTOOM – ZIEKTEBEELD - AANDOENING ..................................................................................... 1
H2: INFLAMMATIE ......................................................................................................................... 2
INZICHT IN DE NORMALE WERKING VAN HET IMMUUNSYSTEEM ........................................................................... 2
wat is het immuunsysteem? .......................................................................................................... 2
communicatie tussen immuuncellen onderling en andere cellen .................................................... 3
cytokines ..................................................................................................................................... 4
aangeboren immuniteit ................................................................................................................. 4
adaptieve immuniteit .................................................................................................................... 5
conclusies: het normale immuunsysteem...................................................................................... 6
ENKELE VOORBEELDEN VAN PROBLEMEN DOOR EEN OVERACTIEF IMMUUNSYSTEEM ................................................ 7
H3: SLOKDARM/MAAG/DARM ZIEKTEBEELDEN .............................................................................. 8
ANATOMIE ........................................................................................................................................... 8
DE ZONES VAN HET ABDOMEN ................................................................................................................... 8
TERMINOLOGIE VAN INGREPEN/PROCEDURES .............................................................................................. 8
SYMPTOMEN/KLINISCHE TEKENEN ............................................................................................................. 8
specifiek ...................................................................................................................................... 8
algemeen ..................................................................................................................................... 9
ZIEKTEBEELDEN .................................................................................................................................. 10
passagestoornissen.....................................................................................................................10
bloedingen ..................................................................................................................................10
peritonitis (buikvliesontsteking) ....................................................................................................10
malabsorptie ...............................................................................................................................11
H4: SLOKDARM ........................................................................................................................... 12
ONDERZOEKSTECHNIEKEN .................................................................................................................... 12
AANDOENINGEN ................................................................................................................................. 12
aangeboren .................................................................................................................................12
ontstekingen ...............................................................................................................................13
TUMOREN ......................................................................................................................................... 15
Slokdarmkanker ..........................................................................................................................15
H5: MAAG .................................................................................................................................... 16
ONDERZOEKSTECHNIEKEN ..................................................................................................................... 16
AANDOENINGEN ................................................................................................................................. 16
ontstekingen ...............................................................................................................................16
tumoren ......................................................................................................................................17
H6: DUNNE DARM........................................................................................................................ 18
AANDOENINGEN ................................................................................................................................. 18
aangeboren .................................................................................................................................18
ontstekingen ...............................................................................................................................19
H7: DIKKE DARM EN AARS ............................................................................................................ 21
, ANATOMIE EN NORMALE FUNCTIE VAN DE DIKKE DARM .................................................................................. 21
ONDERZOEKSTECHNIEKEN .................................................................................................................... 21
AANDOENINGEN VAN DE DIKKE DARM ....................................................................................................... 21
aangeboren .................................................................................................................................21
ontstekingen ...............................................................................................................................22
tumoren ......................................................................................................................................23
functioneel ..................................................................................................................................24
AANDOENINGEN VAN DE AARS ................................................................................................................ 25
ontstekingen ...............................................................................................................................25
tumoren ......................................................................................................................................25
vasculair .....................................................................................................................................26
traumatisch.................................................................................................................................26
H8: LEVER/GALBLAAS/GALWEGEN (RH/LH EN E)........................................................................... 27
ANATOMIE ......................................................................................................................................... 27
De verschillende cellen en hun functie..........................................................................................27
samenstelling gal(vocht) en uitscheiding.......................................................................................27
ONDERZOEKSTECHNIEKEN .................................................................................................................... 28
interpretatie van bloedwaarden ....................................................................................................28
SYMPTOMEN/ KLINISCHE TEKENEN .......................................................................................................... 29
specifiek .....................................................................................................................................29
algemeen ....................................................................................................................................30
ZIEKTEBEELDEN .................................................................................................................................. 30
Leverfalen/leverinsufficiëntie .......................................................................................................30
bloedingen en aandoeningen van lever en galwegen ......................................................................32
Passagestoornissen en aandoeningen van lever en galwegen ........................................................33
Peritonitis en aandoeningen van lever en galwegen .......................................................................33
Malabsorptie en aandoeningen van lever en galwegen ...................................................................33
AANDOENINGEN LEVER ........................................................................................................................ 34
Aangeboren .................................................................................................................................34
ontstekingen ...............................................................................................................................34
tumoren ......................................................................................................................................37
AANDOENINGEN GALBLAAS EN GALWEGEN ................................................................................................ 38
Aangeboren .................................................................................................................................38
ontstekingen ...............................................................................................................................38
tumoren ......................................................................................................................................40
H9: PANCREAS ............................................................................................................................ 42
ANATOMIE EN FYSIOLOGIE ..................................................................................................................... 42
ONDERZOEKSTECHNIEKEN ..................................................................................................................... 42
ZIEKTEBEELDEN .................................................................................................................................. 42
passagestoornissen.....................................................................................................................42
bloedingen ..................................................................................................................................42
peritonitis ....................................................................................................................................42
Malabsorptie (exocrien pancreasfalen) .........................................................................................43
Diabetes mellitus (Endocrien pancreasfalen) ................................................................................43
AANDOENINGEN ................................................................................................................................. 45
aangeboren .................................................................................................................................45
ontstekingen ...............................................................................................................................46
tumoren ......................................................................................................................................48
,H10: LONGEN .............................................................................................................................. 49
ANATOMIE EN FYSIOLOGIE ..................................................................................................................... 49
Bloedsomloop .............................................................................................................................49
ONDERZOEKSTECHNIEKEN ..................................................................................................................... 50
SYMPTOMEN/KLINISCHE TEKENEN ........................................................................................................... 50
specifiek .....................................................................................................................................50
algemeen ....................................................................................................................................51
ZIEKTEBEELDEN .................................................................................................................................. 51
respiratoir falen/respiratoire insufficiëntie.....................................................................................51
obstructief longlijden ...................................................................................................................52
restrictief longlijden .....................................................................................................................53
pulmonale hypertensie ................................................................................................................53
AANDOENINGEN ................................................................................................................................. 54
aangeboren .................................................................................................................................54
ontstekingen ...............................................................................................................................55
tumoren ......................................................................................................................................55
vasculair .....................................................................................................................................56
,H1: INLEIDING
AANDOENINGEN (ZIEKTEN)
• = Verstoring van de normale structuur en/of werking van organen of orgaansystemen
• Mogelijk indeling
o Congenitaal (aangeboren)
o Inflammatie (ontsteking)
o Tumor
o Vasculair (bloedvaten)
o Functioneel
o Traumatische (incl. iatrogeen1)
o Degeneratief
SYMPTOMEN EN KLINISCHE TEKENEN
• Symptomen worden door de patiënt spontaan vermeld (klachten), andere moeten actief worden
bevraagd (anamnese)
• Klinische tekenen worden opgespoord door het lichamelijk onderzoek
• Onderscheid
o Eerder specifiek voor een bepaald orgaanstelsel (bv. buikpijn)
o Meer algemene klachten (bv. vermoeidheid)
CONCEPT: SYMPTOOM – ZIEKTEBEELD - AANDOENING
• Ziektebeeld
o = Combinatie van de klachten (symptomen) en de afwijkingen die bij het lichamelijk
onderzoek worden vastgesteld (klinische tekenen)
o Vormt voor arts de leidraad voor het uitvoeren van bijkomende onderzoeken om te
komen tot de diagnose van een bepaalde aandoening
• Eenmaal de diagnose gesteld is, kan de gepaste behandeling worden gegeven
1
Aandoening die gezondheidswerkers veroorzaken (bv. infectie oplopen in ZH)
1
, H2: INFLAMMATIE
INZICHT IN DE NORMALE WERKING VAN HET IMMUUNSYSTEEM
• Lokale ontsteking
o Rubor = roodheid
o Calor = warmte
o Dolor = pijn
o Tumor = zwelling
• Algemeen zieke patiënt
WAT IS HET IMMUUNSYSTEEM?
• = Een geheel aan mechanismen die ons organisme beschermen tegen pathogenen (bacteriën,
virussen en parasieten), schadelijke fysische of chemische prikkels en beschadigde
lichaamscellen
• Omvat sensoren en effectors gegroepeerd in aangeboren en adaptieve immuniteit
AANGEBOREN VS ADAPTIEVE IMMUNITEIT
Functie Aangeboren immuniteit Adaptieve immuniteit
Specifiteit Breed, niet volledig specifiek voor Zeer specifiek voor de ziekteverwekker of
binnendringende ziekteverwekkers bedreiging
Geheugen Geen Ja, na blootstelling
Reactietijd Snel, werkt binnen enkele minuten Langzaam, het duurt enkele dagen voordat
het effectief wordt
Activatie Constitutioneel actief: aanwezig bij de Wordt bij elk individu geactiveerd als
geboorte, voorafgaand aan enig contact reactie op de presentatie van
met antigeen ziekteverwekkers of op antigeencontact
Ontwikkeling Volledig functioneel bij de geboorte Past zich in de loop van de tijd aan, na
contact met antigeen
Effectoren • Fysieke belemmeringen • B-lymfocyten à antilichamen
• Aanvulling • T-lymfocyten
• Ontsteking
• Cellen
o Granulocyten (neutrofielen,
basofielen, eosinofielen)
o Mestcellen
o Natuurlijke killercellen
o Macrofagen
o Dendritische cellen
VERSLYPE)
Academie jaar ’23 – ‘24
0
,INHOUDSOPGAVE
H1: INLEIDING .............................................................................................................................. 1
AANDOENINGEN (ZIEKTEN) ...................................................................................................................... 1
SYMPTOMEN EN KLINISCHE TEKENEN .......................................................................................................... 1
CONCEPT: SYMPTOOM – ZIEKTEBEELD - AANDOENING ..................................................................................... 1
H2: INFLAMMATIE ......................................................................................................................... 2
INZICHT IN DE NORMALE WERKING VAN HET IMMUUNSYSTEEM ........................................................................... 2
wat is het immuunsysteem? .......................................................................................................... 2
communicatie tussen immuuncellen onderling en andere cellen .................................................... 3
cytokines ..................................................................................................................................... 4
aangeboren immuniteit ................................................................................................................. 4
adaptieve immuniteit .................................................................................................................... 5
conclusies: het normale immuunsysteem...................................................................................... 6
ENKELE VOORBEELDEN VAN PROBLEMEN DOOR EEN OVERACTIEF IMMUUNSYSTEEM ................................................ 7
H3: SLOKDARM/MAAG/DARM ZIEKTEBEELDEN .............................................................................. 8
ANATOMIE ........................................................................................................................................... 8
DE ZONES VAN HET ABDOMEN ................................................................................................................... 8
TERMINOLOGIE VAN INGREPEN/PROCEDURES .............................................................................................. 8
SYMPTOMEN/KLINISCHE TEKENEN ............................................................................................................. 8
specifiek ...................................................................................................................................... 8
algemeen ..................................................................................................................................... 9
ZIEKTEBEELDEN .................................................................................................................................. 10
passagestoornissen.....................................................................................................................10
bloedingen ..................................................................................................................................10
peritonitis (buikvliesontsteking) ....................................................................................................10
malabsorptie ...............................................................................................................................11
H4: SLOKDARM ........................................................................................................................... 12
ONDERZOEKSTECHNIEKEN .................................................................................................................... 12
AANDOENINGEN ................................................................................................................................. 12
aangeboren .................................................................................................................................12
ontstekingen ...............................................................................................................................13
TUMOREN ......................................................................................................................................... 15
Slokdarmkanker ..........................................................................................................................15
H5: MAAG .................................................................................................................................... 16
ONDERZOEKSTECHNIEKEN ..................................................................................................................... 16
AANDOENINGEN ................................................................................................................................. 16
ontstekingen ...............................................................................................................................16
tumoren ......................................................................................................................................17
H6: DUNNE DARM........................................................................................................................ 18
AANDOENINGEN ................................................................................................................................. 18
aangeboren .................................................................................................................................18
ontstekingen ...............................................................................................................................19
H7: DIKKE DARM EN AARS ............................................................................................................ 21
, ANATOMIE EN NORMALE FUNCTIE VAN DE DIKKE DARM .................................................................................. 21
ONDERZOEKSTECHNIEKEN .................................................................................................................... 21
AANDOENINGEN VAN DE DIKKE DARM ....................................................................................................... 21
aangeboren .................................................................................................................................21
ontstekingen ...............................................................................................................................22
tumoren ......................................................................................................................................23
functioneel ..................................................................................................................................24
AANDOENINGEN VAN DE AARS ................................................................................................................ 25
ontstekingen ...............................................................................................................................25
tumoren ......................................................................................................................................25
vasculair .....................................................................................................................................26
traumatisch.................................................................................................................................26
H8: LEVER/GALBLAAS/GALWEGEN (RH/LH EN E)........................................................................... 27
ANATOMIE ......................................................................................................................................... 27
De verschillende cellen en hun functie..........................................................................................27
samenstelling gal(vocht) en uitscheiding.......................................................................................27
ONDERZOEKSTECHNIEKEN .................................................................................................................... 28
interpretatie van bloedwaarden ....................................................................................................28
SYMPTOMEN/ KLINISCHE TEKENEN .......................................................................................................... 29
specifiek .....................................................................................................................................29
algemeen ....................................................................................................................................30
ZIEKTEBEELDEN .................................................................................................................................. 30
Leverfalen/leverinsufficiëntie .......................................................................................................30
bloedingen en aandoeningen van lever en galwegen ......................................................................32
Passagestoornissen en aandoeningen van lever en galwegen ........................................................33
Peritonitis en aandoeningen van lever en galwegen .......................................................................33
Malabsorptie en aandoeningen van lever en galwegen ...................................................................33
AANDOENINGEN LEVER ........................................................................................................................ 34
Aangeboren .................................................................................................................................34
ontstekingen ...............................................................................................................................34
tumoren ......................................................................................................................................37
AANDOENINGEN GALBLAAS EN GALWEGEN ................................................................................................ 38
Aangeboren .................................................................................................................................38
ontstekingen ...............................................................................................................................38
tumoren ......................................................................................................................................40
H9: PANCREAS ............................................................................................................................ 42
ANATOMIE EN FYSIOLOGIE ..................................................................................................................... 42
ONDERZOEKSTECHNIEKEN ..................................................................................................................... 42
ZIEKTEBEELDEN .................................................................................................................................. 42
passagestoornissen.....................................................................................................................42
bloedingen ..................................................................................................................................42
peritonitis ....................................................................................................................................42
Malabsorptie (exocrien pancreasfalen) .........................................................................................43
Diabetes mellitus (Endocrien pancreasfalen) ................................................................................43
AANDOENINGEN ................................................................................................................................. 45
aangeboren .................................................................................................................................45
ontstekingen ...............................................................................................................................46
tumoren ......................................................................................................................................48
,H10: LONGEN .............................................................................................................................. 49
ANATOMIE EN FYSIOLOGIE ..................................................................................................................... 49
Bloedsomloop .............................................................................................................................49
ONDERZOEKSTECHNIEKEN ..................................................................................................................... 50
SYMPTOMEN/KLINISCHE TEKENEN ........................................................................................................... 50
specifiek .....................................................................................................................................50
algemeen ....................................................................................................................................51
ZIEKTEBEELDEN .................................................................................................................................. 51
respiratoir falen/respiratoire insufficiëntie.....................................................................................51
obstructief longlijden ...................................................................................................................52
restrictief longlijden .....................................................................................................................53
pulmonale hypertensie ................................................................................................................53
AANDOENINGEN ................................................................................................................................. 54
aangeboren .................................................................................................................................54
ontstekingen ...............................................................................................................................55
tumoren ......................................................................................................................................55
vasculair .....................................................................................................................................56
,H1: INLEIDING
AANDOENINGEN (ZIEKTEN)
• = Verstoring van de normale structuur en/of werking van organen of orgaansystemen
• Mogelijk indeling
o Congenitaal (aangeboren)
o Inflammatie (ontsteking)
o Tumor
o Vasculair (bloedvaten)
o Functioneel
o Traumatische (incl. iatrogeen1)
o Degeneratief
SYMPTOMEN EN KLINISCHE TEKENEN
• Symptomen worden door de patiënt spontaan vermeld (klachten), andere moeten actief worden
bevraagd (anamnese)
• Klinische tekenen worden opgespoord door het lichamelijk onderzoek
• Onderscheid
o Eerder specifiek voor een bepaald orgaanstelsel (bv. buikpijn)
o Meer algemene klachten (bv. vermoeidheid)
CONCEPT: SYMPTOOM – ZIEKTEBEELD - AANDOENING
• Ziektebeeld
o = Combinatie van de klachten (symptomen) en de afwijkingen die bij het lichamelijk
onderzoek worden vastgesteld (klinische tekenen)
o Vormt voor arts de leidraad voor het uitvoeren van bijkomende onderzoeken om te
komen tot de diagnose van een bepaalde aandoening
• Eenmaal de diagnose gesteld is, kan de gepaste behandeling worden gegeven
1
Aandoening die gezondheidswerkers veroorzaken (bv. infectie oplopen in ZH)
1
, H2: INFLAMMATIE
INZICHT IN DE NORMALE WERKING VAN HET IMMUUNSYSTEEM
• Lokale ontsteking
o Rubor = roodheid
o Calor = warmte
o Dolor = pijn
o Tumor = zwelling
• Algemeen zieke patiënt
WAT IS HET IMMUUNSYSTEEM?
• = Een geheel aan mechanismen die ons organisme beschermen tegen pathogenen (bacteriën,
virussen en parasieten), schadelijke fysische of chemische prikkels en beschadigde
lichaamscellen
• Omvat sensoren en effectors gegroepeerd in aangeboren en adaptieve immuniteit
AANGEBOREN VS ADAPTIEVE IMMUNITEIT
Functie Aangeboren immuniteit Adaptieve immuniteit
Specifiteit Breed, niet volledig specifiek voor Zeer specifiek voor de ziekteverwekker of
binnendringende ziekteverwekkers bedreiging
Geheugen Geen Ja, na blootstelling
Reactietijd Snel, werkt binnen enkele minuten Langzaam, het duurt enkele dagen voordat
het effectief wordt
Activatie Constitutioneel actief: aanwezig bij de Wordt bij elk individu geactiveerd als
geboorte, voorafgaand aan enig contact reactie op de presentatie van
met antigeen ziekteverwekkers of op antigeencontact
Ontwikkeling Volledig functioneel bij de geboorte Past zich in de loop van de tijd aan, na
contact met antigeen
Effectoren • Fysieke belemmeringen • B-lymfocyten à antilichamen
• Aanvulling • T-lymfocyten
• Ontsteking
• Cellen
o Granulocyten (neutrofielen,
basofielen, eosinofielen)
o Mestcellen
o Natuurlijke killercellen
o Macrofagen
o Dendritische cellen
