Samenvatting Bevorderen van leerprocessen

BEVORDEREN VAN
LEERPROCESSEN
LEEREENHEID 1: COMPONENTEN IN DE ONDERWIJSLEEROMGEVING

Tekst 1: Analyse van een opleidingsonderdeel – Mieke Clement (2002)

1. STUDENTGECENTREERD ONDERWIJS: UITGANGSPUNT VOOR REFLECTIE
o Student = leert actief en constructief
• In interactie met aangepaste en stimulerende omgeving
• Doelgericht kennis opbouwen
 Voor bovenstaande beroept men zich op inzichten uit het sociaal constructivisme
 Kernpunt van deze visie op leren = dat kennis wordt geconcentreerd binnen een
welbepaalde socio-culturele context
 ‘Objectieve’ kennis van werkelijkheid is iets wat niet bestaat
• Vanuit persoonlijke, reeds bestaande kennis en ervaringen
• Mede bepaald door context
o Doel studentgecentreerd onderwijs: student wordt steeds meer zelfregulerend (leerproces)
• Ook omwille van levenslang leren (belang van zelfstandigheid)
o Krachtige leeromgeving:
• Ondersteuning docent:
 Studentenactiviteiten realiseren om doelen te bereiken
• Ondersteunende leeromgeving:
 Doordacht aanbod van leerinhouden, ondersteuning (in vorm van materialen en
werkvormen) en evaluatie
• Leerinhouden:
 Alle categorieën van kennis en vaardigheden
• Via werkvormen:
 Begeleid oefenen en systematisch terugkoppelen
 Studenten bewust maken van eigen denk- en leerstrategieën
 Verhoogt autonomie probleemoplossend leren
 Ontdekken en definiëren van nieuwe problemen
 Transfer verhogen
 Met oog voor sociale dimensie
 Samenwerking tussen studenten
 Authentieke context
 Mogelijkheden contact en observatie experts
• Leertaken:
 Geordend volgens toenemende complexiteit en diversiteit
 Brede oriëntatie op taak als geheel vooraleer deeltaken worden uitgevoerd
• Evaluatie
o Samenvattend: Studentgecentreerd onderwijs stelt voor het hoger onderwijs in het algemeen alsook
voor elk opleidingsonderdeel 3 componenten centraal:
• De student die bepaalde leeractiviteiten zal moeten selecteren en uitvoeren
• Doelstellingen die daardoor zouden moeten worden gerealiseerd
• Leeromgeving die door de docent wordt uitgebouwd om de student daarbij te ondersteunen



1

, • Dit geheel kan niet worden losgekoppeld van een 4 de belangrijke component  de context
waarbinnen men werkt



o Model van Clement:




2. STAPPEN IN DE ANALYSE VAN EEN OPLEIDINGSONDERDEEL
2.1 Studentenkenmerken
2.1.1 Domeinspecifieke voorkennis
o Kennis over feiten, begrippen, formules, …
o Vaak grote verschillen
o Foute voorkennis = weerbarstig
o Goede voorkennis = makkelijker om info te selecteren, op te slaan en opnieuw op te
roepen
 Expliciteren van nodige voorkennis
 Starttoets
 Bevragen
2.1.2 Metacognitieve strategieën
o Zelfsturing: bv. plannen, bewaken leerproces, …
o Docent spoort aan
o Gepaste leeractiviteiten selecteren/uitvoeren
o Vanuit aanbod nodige elementen kiezen
2.1.3 Motivatie
o Leeroriëntaties (Vermunt)
 Persoonlijke doelstellingen, intenties, motieven, verwachtingen, …
 Divers: arbeidsmarktgericht, academisch, persoonlijk, conditioneel
o Wisselwerking motivatie en leeractiviteiten
o Nieuwigheid is er al snel af
o Algemene maatregelen
 Zelf interesse tonen in leerinhoud
 Verrassende vragen stellen

2

,  Fouten maken mag




2.2 Doelstellingen
o Wat de studenten als resultaat van een onderwijsleerproces moeten bereiken
o Maatstaf van de leeractiviteiten van studenten en leeromgeving door docenten
o Studentgecentreerd: algemene doelstellingen vertalen in meer concrete doelstellingen
o Zowel kennis als vaardigheden
o Helder geformuleerde doelen = informatief, maakt discussie mogelijk
o Criteria voor beslissingen
 Leerinhoud, evaluaties, werkvormen, …

2.3 Leeractiviteiten
o Om zelf kennis te construeren
o Cognitieve verwerkingsstrategieën/denkactiviteiten
o Verschillen: reproductie- versus betekenisgericht
o Dynamisch: in later stadium meer diepe verwerking
o Sterke samenhang met opvatting van docenten
 Transmissie van kennis versus faciliteren van leren
o Afhankelijk van doelstellingen
o Op maat/niveau van de studenten (bv. met of zonder hulp)

2.4 Leeromgeving
2.4.1 Leerinhouden
o Grote vrijheid, maar
 Aansluiten bij de voorkennis en leeroriëntaties
 Goede weergave van kennis en vaardigheden
 Mate van zelfsturing bepalen
o Ordening
 Lineair, spiraalgewijs, elaborerend
o Aandachtspunten
 Juiste en volledige info
 Voldoende ondersteunend materiaal/expliciete verduidelijkingen
 Duidelijke samenhang tussen onderdelen
 Consistentie
 Overzichtelijke inhoudstafel
 …
2.4.2 Ondersteuning
o Materialen en werkvormen
o Onderwijskundige benadering:
 Hoe wordt het leermateriaal geïntegreerd in de leeromgeving
o 3 varianten afstemming docenten- en studentenactiviteiten
 Strakke externe controle: bv. instructievormen
 Gedeelde controle: bv. interactievormen
 Losse externe controle: bv. opdrachtvormen
 Controle gaandeweg in handen van studenten
o Bij keuze werkvormen rekening houden met:
 Doelstellingen

3

,  Vastliggende factoren (studentenkenmerken, doceervaardigheden,
randvoorwaarden: didactisch materiaal, groepsgrootte, beschikbare tijd, …)



2.4.3 Evaluatie
o Bepaalt mee leeractiviteiten
 Reproductiegericht: oppervlakkige leeractiviteiten
 Betekenisgericht: diepere leeractiviteiten
o Aandachtspunten goed evaluatie-instrument
 Representatief voor doelen/leerinhoud (inhoudsvaliditeit)
 Meet wat men wil meten (begripsvaliditeit)
 Bij herhaalde afname hetzelfde resultaat (betrouwbaarheid)
o Onderscheid open en gesloten evaluatievormen
 Overeenstemming met doelstellingen (kennis-, toepassings- en inzichtsvragen)
 Gemak van vragen opstellen
 Snelheid/betrouwbaarheid van correctie
o Ruim op voorhand info over evaluatie verschaffen

2.5 Context
o Infrastructuur, collega’s, …
o Studentgecentreerd onderwijs: vraagt tijd door mentaliteitsverandering




4