Audit & Assurance 2
Inhoud
Hoofdstuk 3 Risicoanalyse en materialiteit............................................................................................3
3.1 Doelstelling risicoanalyse..............................................................................................................3
3.2 Risico-inschattingswerkzaamheden..............................................................................................3
3.2.1 Inschatting van risico’s...........................................................................................................4
3.2.2 Significante risico’s................................................................................................................4
3.2.3 Controledocumentatie...........................................................................................................4
3.3 Kennisvergaring, verkrijgen van inzicht en risico-identificatie......................................................4
3.3.1 Omgevingsanalyse.................................................................................................................4
3.3.2 Aard van de entiteit...............................................................................................................4
3.3.3 Doelstellingen en strategieën en daarmee verband houdende bedrijfsrisico’s.....................5
3.3.4 Meting en beoordeling van de financiële prestaties van de entiteit......................................5
3.4 Verkrijgen van inzicht in de interne beheersing...........................................................................5
3.4.1 Doelstelling onderzoek interne beheersingsmaatregelen.....................................................5
3.4.2 Te onderzoeken componenten van interne beheersing........................................................5
3.5 Materialiteit in de controle...........................................................................................................7
3.5.1 Gebruik van materialiteit in de controle................................................................................7
3.5.2 Vastellen materialiteit en uitvoeringsmaterialiteit................................................................7
Hoofdstuk 5 Cijferanalyse.......................................................................................................................8
5.1 Toepassing van cijferanalyse in de controle.................................................................................8
5.1.1 Functie en betekenis van cijferanalyses.................................................................................8
5.1.2 Geschiktheid van bepaalde gegevensgerichte cijferanalyses.................................................8
5.1.3 Betrouwbaarheid van gegevens............................................................................................8
5.1.4 Belang van verwachtingen.....................................................................................................8
5.1.5 Nauwkeurigheid van cijferanalyses........................................................................................8
5.2 Soorten cijferanalyses...................................................................................................................9
5.2.1 Methoden van cijferanalyses in de accountantspraktijk........................................................9
5.2.2 Effectiviteit van methoden.....................................................................................................9
5.3 Ratioanalyse...............................................................................................................................10
5.4 Verbandscontrole.......................................................................................................................10
5.5 Normen/’ex ante’-informatie.....................................................................................................10
5.5.1 Betekenis van begroting en budget voor de entiteit............................................................10
5.5.2 Betekenis van begroting en budget voor de accountantscontrole......................................11
Hoofdstuk 6 Steekproeven...................................................................................................................11
6.1 Betekenis van steekproeven in de controle................................................................................11
, 6.1.1 Systeemgerichte en gegevensgerichte steekproeven..........................................................11
6.1.2 Statistische en niet-statistische steekproeven.....................................................................12
6.1.3 Kwalitatieve en kwantitatieve steekproeven.......................................................................12
6.2 De uitvoering van steekproeven.................................................................................................12
6.2.2 Steekproefvoorwaarden......................................................................................................12
6.3 Steekproefprocedure..................................................................................................................13
Hoofdstuk 7 Afronding van de controle................................................................................................13
7.1 Wettelijke bepalingen.................................................................................................................13
7.2 Onderscheid naar perioden en aard van GNB............................................................................14
7.3 Taak en verantwoordelijkheid van de accountant voor GNB......................................................15
7.4 Taak en verantwoordelijkheid voor de continuïteitsveronderstelling........................................15
7.5 Schriftelijke bevestigingen..........................................................................................................16
Hoofdstuk 8 De controleverklaring.......................................................................................................16
8.1 Oordeel over de financiële overzichten......................................................................................16
8.2 Vormen van rapportering...........................................................................................................16
8.2.1 Verschillende soorten opdrachten.......................................................................................17
8.2.2 Het assurancerapport..........................................................................................................17
8.2.3 De controleverklaring bij een volledige set van financiële overzichten voor algemeen
gebruik..........................................................................................................................................17
8.3 Elementen van de controleverklaring.....................................................................................17
5.4 Het soort oordeel.......................................................................................................................18
5.5 De controleverklaring bij organisaties van openbaar belang......................................................19
8.6 Specifieke bepalingen.................................................................................................................19
8.6.1 Rapportering over opdrachten die geen assurance-opdrachten zijn...................................19
8.6.2 Oneigenlijk gebruik van de naam van de accountant..........................................................19
8.7 Openbaarmaking........................................................................................................................20
8.7.1 Zorgvuldigheid.....................................................................................................................20
8.7.2 Publicatie door plaatsing op internet...................................................................................20
8.7.3 Verantwoordelijkheid voor de openbaarmaking.................................................................20
Hoofdstuk 9 Accountantsverslag en management letter.....................................................................20
9.1 Samenhang accountantsverslag en management letter.............................................................20
9.2 Accountantsverslag.....................................................................................................................20
9.3 Management letter.....................................................................................................................21
9.3.1 Doelstellingen......................................................................................................................21
9.3.2 Inhoud..................................................................................................................................21
9.3.3 Procedure van totstandkoming...........................................................................................22
9.3.4. Opvolgen van aanbevelingen..............................................................................................22
2
,Hoofdstuk 3 Risicoanalyse en materialiteit
3.1 Doelstelling risicoanalyse
De accountant start zijn werkzaamheden voor de jaarrekeningcontrole met het uitvoeren van een
risicoanalyse.
De accountant heeft hiervoor kennis nodig van de entiteit en haar omgeving, met inbegrip van haar
interne beheersing zodat er manieren kunnen worden gevonden om op de ingeschatte risico’s op
een afwijking van materieel belang in te spelen risico-inschattingswerkzaamheden.
De risicoanalyse richt zich op het onderkennen en inschatten van de kans op een materiële fout in de
jaarrekening.
Fraude
(onbewuste) fouten
Ook wordt onderscheid gemaakt tussen
De kans (het risico) dat een fout zich voordoet
De impact (het materieel belang) die een mogelijke fout heeft op het beeld van de
jaarrekening
Fasen van het planningsproces
1. Cliënt-acceptatie en opdrachtbevestiging
2. Risico-inschattingswerkzaamheden
3. Inventarisatie en vaststellen van risico’s
4. Initiële beoordeling interne beheersing
5. Bepalen materialiteit
6. Bepalen controleprogramma
3.2 Risico-inschattingswerkzaamheden
De risico-inschattingswerkzaamheden starten met het verzamelen van informatie om kennis te
verkrijgen over de te controleren entiteit en haar omgeving. Deze werkzaamheden bestaan
bijvoorbeeld uit
Inwinnen inlichtingen bij management
Uitvoeren cijferanalyses
Waarneming
Voeren van besprekingen
De accountant is door deze werkzaamheden in staat om risico’s te identificeren.
Onderdeel van de risico-inschattingswerkzaamheden is het overleg met het controleteam over
mogelijke risico’s op afwijkingen van materieel belang. Doelen:
1. De leden van het controleteam een beter inzicht geven in de mogelijkheid dat een afwijking
kan voorkomen binnen de specifieke controlegebieden waarvoor zij verantwoordelijk zijn
2. Het voor de leden van het controleteam inzichtelijk maken van de samenhang tussen de
uitkomsten van de controlewerkzaamheden die zij uitvoeren met de andere onderdelen van
de controle
3
, 3.2.1 Inschatting van risico’s
De inschatting van een risico op een afwijking van materieel belang vindt plaats op het niveau van
1. De financiële overzichten
2. De beweringen met betrekking tot transactiestromen, rekeningsaldo en in de financiële
overzichten opgenomen toelichtingen
3.2.2 Significante risico’s
Significant risico: een geïdentificeerd en ingeschat risico op en afwijking van materieel belang
waaraan tijdens de controle bijzondere aandacht moet worden besteed.
De bijzondere aandacht heeft betrekking op de toetsing van de interne beheersingsmaatregelen en
de aard/omvang van de gegevensgerichte controlewerkzaamheden.
Vaak hebben deze risico’s betrekking op niet-routinematige transacties die ongebruikelijk zijn en niet
vaak voorkomen.
Als de accountant een significant risico heeft geïdentificeerd, dient hij inzicht te verwerven in de
interne beheersing.
3.2.3 Controledocumentatie
De accountant dient in zijn controledocumentatie op te nemen:
De uitkomsten van de bespreking met het opdrachtteam ten aanzien van de inventarisatie en
inschatting risico’s
Kernelementen van het inzicht dat is verkregen in de entiteit en omgeving en de
verschillende componenten van de interne beheersing
De onderkende en ingeschatte risico’s van een afwijking van materieel belang
De onderkende risico’s en daarop betrekkende interne beheersingsmaatregelen
3.3 Kennisvergaring, verkrijgen van inzicht en risico-identificatie
In NV COS 315 worden de onderwerpen benoemd en uitgewerkt waarover de accountant kennis en
inzicht moet vergaren:
1. Omgeving
2. Aard van de entiteit
3. Doelstellingen en strategieën en daaruit voortvloeiende bedrijfsrisico’s
4. Wijze waarop de entiteit haar financiële prestaties meet en beoordeelt
5. Interne beheersing
3.3.1 Omgevingsanalyse
De sector waarin de entiteit actief is, het regelgevende kader en andere externe factoren kunnen
aanleiding zijn tot specifieke risico’s op een afwijking van materieel belang.
3.3.2 Aard van de entiteit
Inzicht in de aard van een entiteit stelt de accountant in staat te begrijpen of de entiteit al dan niet
een complexe structuur heeft, bijvoorbeeld met dochtermaatschappijen.
4
Inhoud
Hoofdstuk 3 Risicoanalyse en materialiteit............................................................................................3
3.1 Doelstelling risicoanalyse..............................................................................................................3
3.2 Risico-inschattingswerkzaamheden..............................................................................................3
3.2.1 Inschatting van risico’s...........................................................................................................4
3.2.2 Significante risico’s................................................................................................................4
3.2.3 Controledocumentatie...........................................................................................................4
3.3 Kennisvergaring, verkrijgen van inzicht en risico-identificatie......................................................4
3.3.1 Omgevingsanalyse.................................................................................................................4
3.3.2 Aard van de entiteit...............................................................................................................4
3.3.3 Doelstellingen en strategieën en daarmee verband houdende bedrijfsrisico’s.....................5
3.3.4 Meting en beoordeling van de financiële prestaties van de entiteit......................................5
3.4 Verkrijgen van inzicht in de interne beheersing...........................................................................5
3.4.1 Doelstelling onderzoek interne beheersingsmaatregelen.....................................................5
3.4.2 Te onderzoeken componenten van interne beheersing........................................................5
3.5 Materialiteit in de controle...........................................................................................................7
3.5.1 Gebruik van materialiteit in de controle................................................................................7
3.5.2 Vastellen materialiteit en uitvoeringsmaterialiteit................................................................7
Hoofdstuk 5 Cijferanalyse.......................................................................................................................8
5.1 Toepassing van cijferanalyse in de controle.................................................................................8
5.1.1 Functie en betekenis van cijferanalyses.................................................................................8
5.1.2 Geschiktheid van bepaalde gegevensgerichte cijferanalyses.................................................8
5.1.3 Betrouwbaarheid van gegevens............................................................................................8
5.1.4 Belang van verwachtingen.....................................................................................................8
5.1.5 Nauwkeurigheid van cijferanalyses........................................................................................8
5.2 Soorten cijferanalyses...................................................................................................................9
5.2.1 Methoden van cijferanalyses in de accountantspraktijk........................................................9
5.2.2 Effectiviteit van methoden.....................................................................................................9
5.3 Ratioanalyse...............................................................................................................................10
5.4 Verbandscontrole.......................................................................................................................10
5.5 Normen/’ex ante’-informatie.....................................................................................................10
5.5.1 Betekenis van begroting en budget voor de entiteit............................................................10
5.5.2 Betekenis van begroting en budget voor de accountantscontrole......................................11
Hoofdstuk 6 Steekproeven...................................................................................................................11
6.1 Betekenis van steekproeven in de controle................................................................................11
, 6.1.1 Systeemgerichte en gegevensgerichte steekproeven..........................................................11
6.1.2 Statistische en niet-statistische steekproeven.....................................................................12
6.1.3 Kwalitatieve en kwantitatieve steekproeven.......................................................................12
6.2 De uitvoering van steekproeven.................................................................................................12
6.2.2 Steekproefvoorwaarden......................................................................................................12
6.3 Steekproefprocedure..................................................................................................................13
Hoofdstuk 7 Afronding van de controle................................................................................................13
7.1 Wettelijke bepalingen.................................................................................................................13
7.2 Onderscheid naar perioden en aard van GNB............................................................................14
7.3 Taak en verantwoordelijkheid van de accountant voor GNB......................................................15
7.4 Taak en verantwoordelijkheid voor de continuïteitsveronderstelling........................................15
7.5 Schriftelijke bevestigingen..........................................................................................................16
Hoofdstuk 8 De controleverklaring.......................................................................................................16
8.1 Oordeel over de financiële overzichten......................................................................................16
8.2 Vormen van rapportering...........................................................................................................16
8.2.1 Verschillende soorten opdrachten.......................................................................................17
8.2.2 Het assurancerapport..........................................................................................................17
8.2.3 De controleverklaring bij een volledige set van financiële overzichten voor algemeen
gebruik..........................................................................................................................................17
8.3 Elementen van de controleverklaring.....................................................................................17
5.4 Het soort oordeel.......................................................................................................................18
5.5 De controleverklaring bij organisaties van openbaar belang......................................................19
8.6 Specifieke bepalingen.................................................................................................................19
8.6.1 Rapportering over opdrachten die geen assurance-opdrachten zijn...................................19
8.6.2 Oneigenlijk gebruik van de naam van de accountant..........................................................19
8.7 Openbaarmaking........................................................................................................................20
8.7.1 Zorgvuldigheid.....................................................................................................................20
8.7.2 Publicatie door plaatsing op internet...................................................................................20
8.7.3 Verantwoordelijkheid voor de openbaarmaking.................................................................20
Hoofdstuk 9 Accountantsverslag en management letter.....................................................................20
9.1 Samenhang accountantsverslag en management letter.............................................................20
9.2 Accountantsverslag.....................................................................................................................20
9.3 Management letter.....................................................................................................................21
9.3.1 Doelstellingen......................................................................................................................21
9.3.2 Inhoud..................................................................................................................................21
9.3.3 Procedure van totstandkoming...........................................................................................22
9.3.4. Opvolgen van aanbevelingen..............................................................................................22
2
,Hoofdstuk 3 Risicoanalyse en materialiteit
3.1 Doelstelling risicoanalyse
De accountant start zijn werkzaamheden voor de jaarrekeningcontrole met het uitvoeren van een
risicoanalyse.
De accountant heeft hiervoor kennis nodig van de entiteit en haar omgeving, met inbegrip van haar
interne beheersing zodat er manieren kunnen worden gevonden om op de ingeschatte risico’s op
een afwijking van materieel belang in te spelen risico-inschattingswerkzaamheden.
De risicoanalyse richt zich op het onderkennen en inschatten van de kans op een materiële fout in de
jaarrekening.
Fraude
(onbewuste) fouten
Ook wordt onderscheid gemaakt tussen
De kans (het risico) dat een fout zich voordoet
De impact (het materieel belang) die een mogelijke fout heeft op het beeld van de
jaarrekening
Fasen van het planningsproces
1. Cliënt-acceptatie en opdrachtbevestiging
2. Risico-inschattingswerkzaamheden
3. Inventarisatie en vaststellen van risico’s
4. Initiële beoordeling interne beheersing
5. Bepalen materialiteit
6. Bepalen controleprogramma
3.2 Risico-inschattingswerkzaamheden
De risico-inschattingswerkzaamheden starten met het verzamelen van informatie om kennis te
verkrijgen over de te controleren entiteit en haar omgeving. Deze werkzaamheden bestaan
bijvoorbeeld uit
Inwinnen inlichtingen bij management
Uitvoeren cijferanalyses
Waarneming
Voeren van besprekingen
De accountant is door deze werkzaamheden in staat om risico’s te identificeren.
Onderdeel van de risico-inschattingswerkzaamheden is het overleg met het controleteam over
mogelijke risico’s op afwijkingen van materieel belang. Doelen:
1. De leden van het controleteam een beter inzicht geven in de mogelijkheid dat een afwijking
kan voorkomen binnen de specifieke controlegebieden waarvoor zij verantwoordelijk zijn
2. Het voor de leden van het controleteam inzichtelijk maken van de samenhang tussen de
uitkomsten van de controlewerkzaamheden die zij uitvoeren met de andere onderdelen van
de controle
3
, 3.2.1 Inschatting van risico’s
De inschatting van een risico op een afwijking van materieel belang vindt plaats op het niveau van
1. De financiële overzichten
2. De beweringen met betrekking tot transactiestromen, rekeningsaldo en in de financiële
overzichten opgenomen toelichtingen
3.2.2 Significante risico’s
Significant risico: een geïdentificeerd en ingeschat risico op en afwijking van materieel belang
waaraan tijdens de controle bijzondere aandacht moet worden besteed.
De bijzondere aandacht heeft betrekking op de toetsing van de interne beheersingsmaatregelen en
de aard/omvang van de gegevensgerichte controlewerkzaamheden.
Vaak hebben deze risico’s betrekking op niet-routinematige transacties die ongebruikelijk zijn en niet
vaak voorkomen.
Als de accountant een significant risico heeft geïdentificeerd, dient hij inzicht te verwerven in de
interne beheersing.
3.2.3 Controledocumentatie
De accountant dient in zijn controledocumentatie op te nemen:
De uitkomsten van de bespreking met het opdrachtteam ten aanzien van de inventarisatie en
inschatting risico’s
Kernelementen van het inzicht dat is verkregen in de entiteit en omgeving en de
verschillende componenten van de interne beheersing
De onderkende en ingeschatte risico’s van een afwijking van materieel belang
De onderkende risico’s en daarop betrekkende interne beheersingsmaatregelen
3.3 Kennisvergaring, verkrijgen van inzicht en risico-identificatie
In NV COS 315 worden de onderwerpen benoemd en uitgewerkt waarover de accountant kennis en
inzicht moet vergaren:
1. Omgeving
2. Aard van de entiteit
3. Doelstellingen en strategieën en daaruit voortvloeiende bedrijfsrisico’s
4. Wijze waarop de entiteit haar financiële prestaties meet en beoordeelt
5. Interne beheersing
3.3.1 Omgevingsanalyse
De sector waarin de entiteit actief is, het regelgevende kader en andere externe factoren kunnen
aanleiding zijn tot specifieke risico’s op een afwijking van materieel belang.
3.3.2 Aard van de entiteit
Inzicht in de aard van een entiteit stelt de accountant in staat te begrijpen of de entiteit al dan niet
een complexe structuur heeft, bijvoorbeeld met dochtermaatschappijen.
4
