Biologie samenvatting H5: Ecologie 4 vwo

‭ iologie‬‭Hoofdstuk‬‭5:‬‭Ecologie‬
B
‭5.1‬‭Ecologie‬‭op‬‭alle‬‭organisatieniveaus‬
‭Ecologie‬‭is‬‭de‬‭wetenschap‬‭die‬‭de‬‭wisselwerking‬‭tussen‬‭organismen‬‭en‬‭hun‬‭omgeving‬
‭bestudeert.‬
‭Ecologisch‬‭onderzoek‬‭v indt‬‭plaats‬‭op‬‭alle‬‭organisatieniveaus:‬‭m olecuul,‬‭c el,‬‭orgaan,‬
‭organisme,‬‭populatie,‬‭ecosysteem‬‭en‬‭s ysteem‬‭aarde.‬
‭Environmental‬‭DNA‬‭:‬‭O rganismen‬‭laten‬‭namelijk‬‭DNA-sporen‬‭achter‬‭in‬‭hun‬‭m ogen,‬‭aan‬‭de‬
‭hand‬‭v an‬‭dat‬‭DNA‬‭k an‬‭een‬‭ecoloog‬‭achterhalen‬‭welke‬‭organismen‬‭in‬‭een‬‭bepaald‬‭gebied‬
‭v oorkomen‬

‭Invloeden‬‭uit‬‭het‬‭m ilieu‬‭op‬‭levensgemeenschappen:‬
‭-‬ ‭Biotische‬‭factoren‬‭:‬‭Afkomstig‬‭v an‬‭andere‬‭organismen,‬‭dood‬‭of‬‭levend‬
‭-‬ ‭Abiotische‬‭factoren‬‭:‬‭Afkomstig‬‭v an‬‭levenloze‬‭natuur‬

‭ innen‬‭een‬‭ecosysteem‬‭heeft‬‭elk‬‭s oort‬‭z ijn‬‭eigen‬‭habitat‬‭.‬‭Dat‬‭is‬‭het‬‭leefgebied‬‭v an‬‭een‬
B
‭organisme.‬

‭ biotische‬‭factoren‬‭z ijn‬‭v an‬‭invloed‬‭op‬‭de‬‭soortensamenstelling‬‭in‬‭een‬‭gebied:‬‭de‬
A
‭v erschillende‬‭s oorten‬‭die‬‭binnen‬‭het‬‭gebied‬‭v oorkomen.‬
‭Voor‬‭organismen‬‭die‬‭op‬‭het‬‭land‬‭leven‬‭z ijn‬‭het‬‭k limaat‬‭en‬‭de‬‭bodem‬‭belangrijke‬‭abiotische‬
‭factoren.‬
‭-‬ ‭Bodem‬‭bestaat‬‭uit‬‭een‬‭m engsel‬‭v an‬‭bodemdeeltjes‬‭v an‬‭v erschillende‬‭grootte.‬‭Klei‬
‭k an‬‭water‬‭goed‬‭v asthouden‬‭omdat‬‭het‬‭k leine‬‭holten‬‭heeft.‬‭Dit‬‭is‬‭v oordelig‬‭v oor‬
‭planten.‬‭Aan‬‭de‬‭andere‬‭k ant‬‭heeft‬‭z and‬‭wel‬‭m eer‬‭z uurstof‬‭dan‬‭k lei,‬‭wortels‬‭hebben‬
‭dit‬‭nodig‬‭om‬‭te‬‭groeien.‬‭Andere‬‭eigenschappen‬‭z ijn‬‭PH,‬‭de‬‭grondwaterstand‬‭en‬‭de‬
‭c oncentratie‬‭m ineralen.‬
‭-‬ ‭Zonplanten‬‭groeien‬‭het‬‭best‬‭bij‬‭een‬‭hoge‬‭lichtintensiteit.‬‭Schaduwplanten‬‭groeien‬‭het‬
‭best‬‭bij‬‭een‬‭beperkte‬‭lichtintensiteit.‬
‭-‬ ‭Planten‬‭z ijn‬‭ook‬‭aangepast‬‭aan‬‭de‬‭beschikbare‬‭hoeveelheid‬‭water.‬
‭-‬ ‭Chemische‬‭processen‬‭in‬‭organismen‬‭worden‬‭geregeld‬‭door‬‭enzymen.‬‭De‬
‭enzymactiviteit‬‭is‬‭afhankelijk‬‭v an‬‭de‬‭temperatuur.‬‭Bij‬‭lage‬‭temperatuur‬‭v erlopen‬
‭enzymreacties‬‭traag,‬‭of‬‭bij‬‭hogere‬‭temperaturen‬‭v erlopen‬‭z e‬‭s neller.‬
‭-‬ ‭Elk‬‭organisme‬‭op‬‭diverse‬‭m anieren‬‭aangepast‬‭aan‬‭het‬‭m ilieu‬‭waarin‬‭het‬‭v oorkomt.‬
‭Tolerantie‬‭is‬‭het‬‭v ermogen‬‭v an‬‭organismen‬‭om‬‭s chommelingen‬‭in‬‭een‬‭abiotische‬
‭factor‬‭te‬‭v erdragen.‬‭De‬‭tolerantiegrens‬‭is‬‭de‬‭uiterste‬‭waarde‬‭waarbij‬‭organismen‬
‭v an‬‭de‬‭s oort‬‭k unnen‬‭overleven.‬‭Het‬‭optimum‬‭is‬‭de‬‭waarde‬‭v an‬‭een‬‭abiotische‬‭factor‬
‭die‬‭het‬‭gunstigt‬‭is‬‭v oor‬‭het‬‭organisme.‬‭De‬‭k romme‬‭die‬‭het‬‭v erband‬‭tussen‬‭een‬
‭onafhankelijke‬‭v ariabele‬‭en‬‭een‬‭afhankelijke‬‭v ariabele‬‭weergeeft,‬‭noem‬‭je‬‭een‬
‭optimumkromme.‬

, ‭ .2‬‭Populaties‬
5
‭De‬‭relaties‬‭tussen‬‭organismen‬‭k unnen‬‭z ijn‬‭gericht‬‭op‬‭concurrentie‬‭(competitie)‬‭of‬‭op‬
‭c oöperatie‬‭(samenwerking).‬
‭De‬‭niche‬‭is‬‭de‬‭rol‬‭die‬‭een‬‭bepaalde‬‭populatie‬‭s peelt‬‭in‬‭het‬‭geheel‬‭v an‬‭relaties‬‭in‬‭een‬
‭ecosysteem.‬

‭ ymbiose‬‭is‬‭het‬‭langdurig‬‭s amenleven‬‭v an‬‭organismen‬‭v an‬‭v erschillende‬‭s oorten.‬‭Er‬‭z ijn‬
S
‭drie‬‭s oorten‬‭s ymbiose:‬
‭-‬ ‭M utualisme‬‭:‬‭beide‬‭s oorten‬‭hebben‬‭v oordeel‬
‭-‬ ‭Commensalisme‬‭:‬‭ene‬‭s oort‬‭heeft‬‭v oordeel,‬‭andere‬‭s oort‬‭heeft‬‭geen‬‭nadeel‬
‭-‬ ‭Parasitisme‬‭:‬‭ene‬‭s oort‬‭heeft‬‭v oordeel,‬‭andere‬‭s oort‬‭heeft‬‭nadeel‬

‭ opulatiegrootte:‬‭het‬‭totaal‬‭aantal‬‭individuen‬‭v an‬‭een‬‭s oort‬‭in‬‭een‬‭bepaald‬‭gebied‬
P
‭Populatiedichtheid:‬‭gemiddeld‬‭aantal‬‭individuen‬‭per‬‭oppervlakte-eenheid‬‭(op‬‭land)‬‭of‬‭per‬
‭v olume-eenheid‬‭(in‬‭water‬‭of‬‭lucht)‬

‭Factoren‬‭die‬‭v an‬‭invloed‬‭z ijn‬‭op‬‭populatiedichtheid:‬

‭-‬ ‭Dichtheidsafhankelijke‬‭factoren‬‭(bijv.‬‭predatie,‬‭parasitisme,‬‭z iekte)‬
‭-‬ ‭Dichtheidsonafhankelijke‬‭factoren‬‭(bijv.‬‭k limaat,‬‭invloeden‬‭v an‬‭de‬‭m ens)‬

‭ en‬‭te‬‭hoge‬‭populatiedichtheid‬‭k an‬‭leiden‬‭tot‬‭uitputting‬‭v an‬‭de‬‭noodzakelijke‬‭hulpbronnen,‬
E
‭een‬‭s nelle‬‭v erspreiding‬‭v an‬‭z iekten,‬‭een‬‭hogere‬‭s electiedruk‬‭en‬‭c ompetitie.‬
‭Een‬‭te‬‭lage‬‭populatiedichtheid‬‭k an‬‭leiden‬‭tot‬‭te‬‭k leine‬‭v oortplantingskansen‬‭binnen‬‭een‬
‭populatie‬

‭ egatieve‬‭terugkoppeling‬‭:‬‭reactie‬‭zorgt‬‭voor‬
N
‭afname‬‭proces,‬‭remmende‬‭werking‬
‭Wanneer‬‭een‬‭toename‬‭van‬‭het‬‭resultaat‬‭een‬
‭remming‬‭van‬‭het‬‭proces‬‭veroorzaakt.‬
‭Populatie‬‭groter‬‭🡪‬‭krijgen‬‭factoren‬‭die‬‭afname‬
‭van‬‭populatie‬‭veroorzaken‬‭meer‬‭invloed‬
‭Populatie‬‭kleiner‬‭🡪‬‭krijgen‬‭factoren‬‭die‬
‭toename‬‭van‬‭populatie‬‭veroorzaken‬‭meer‬
‭invloed‬
‭ et‬‭s chommelen‬‭v an‬‭biotische‬‭factoren‬‭noem‬‭je‬‭dynamiek‬‭.‬‭Het‬‭resultaat‬‭v an‬‭een‬‭dynamiek‬
H
‭is‬‭dat‬‭de‬‭populatiedichtheid‬‭om‬‭een‬‭evenwichtswaarde‬‭s chommelt.‬

‭Deze‬‭drie‬‭parameters‬‭(grootheden)‬‭k unnen‬‭de‬‭populatiegrootte‬‭v eranderen:‬
‭-‬ ‭Door‬‭geboorte‬‭groeit‬‭een‬‭populatie.‬‭Het‬‭geboortecijfer‬‭v an‬‭een‬‭populatie‬‭geeft‬‭aan‬
‭hoeveel‬‭organismen‬‭er‬‭per‬‭tijdseenheid‬‭door‬‭v oortplanting‬‭ontstaan.‬
‭-‬ ‭Door‬‭sterfte‬‭wordt‬‭een‬‭populatie‬‭k leiner.‬‭Het‬‭s terftecijfer‬‭v an‬‭een‬‭populatie‬‭geeft‬‭aan‬
‭hoeveel‬‭organismen‬‭er‬‭per‬‭tijdseenheid‬‭s terven.‬
‭-‬ ‭M igratie‬
‭-‬ ‭Emigratie‬