H4: Wereld
4.1: welvaart en welzijn
Welvaart:
- Centrum – semiperiferie – periferie: een indeling van de wereld naar ontwikkelingsgraad
Deze indeling veranderd door onder andere de snel groeiende BRICS-landen: grote landen die
sinds 2000 een snelle economische ontwikkeling doormaakten (Brazilië, Rusland, India, China
+ Zuid-Afrika)
Centrum, semiperiferie en periferie zijn op tal van manier met elkaar verbonden en vormen
samen een wereldsysteem (=de indeling van de wereld in centrum, semiperiferie en periferie)
- Verschillen in welvaart kun je meten door:
Bruto binnenlands product per hoofd (bbp/hoofd)
Bezwaren tegen deze methode:
koopkracht: de hoeveelheid goederen of diensten die je in een land voor 1 dollar
kunt kopen
Alleen inkomsten uit de formele sector, terwijl een groot deel in de informele sector
wordt verdient (in arme landen)
Gemiddeld getal voor heel het land en dat heeft nadelen:
o Grote regionale ongelijkheid, dus je kunt beter kijken naar het bruto
regionaal product per hoofd
o Sociale ongelijkheid: grote en ongewenste verschillen in welvaart en
ontwikkelingskansen tussen de verschillende groepen van de bevolking
De samenstelling van de beroepsbevolking:
Wanneer een land tot ontwikkeling komt, kun je dat zien aan de
opschuiving binnen de beroepssectoren
Regel: naarmate het economische ontwikkelingspeil van een land
hoger is, werkt een kleiner deel van de beroepsbevolking in de
landbouw en een groter deel in de formele dienstensector
- De rol van arme landen is het leveren van goedkope arbeidskrachten en
grondstoffen, maar afhankelijk zijn van een of enkele grondstoffen zorgt voor
een kwetsbare economie:
Oogst kan mislukken
Prijzen op de wereldmarkt kunnen fluctueren
- Uitschuiving: proces van verplaatsing van bedrijven en functies vanuit centrum naar buiten. Dit
proces kan zich op meerdere schaalniveaus voordoen. Bij uitschuiving van diensten spreekt men
ook wel van outsourcing
- De welzijn wordt gemeten door de VN-ontwikkelingsindex en is samengesteld uit:
Koopkracht
Analfabetisme: het niet kunnen lezen en schrijven. Betreft meestal de leeftijdsgroep van 15
jaar of ouder
Levensverwachting: het aantal jaren dat iemand gemiddeld nog te leven heeft gelet op de
huidige sterftekans. De levensverwachting bij geboorte wordt het meest gebruikt
Welzijn: de kwaliteit van de levensomstandigheden afgemeten aan inkomen,
alfabetiseringsgraad en levensverwachting
- Het welzijn hangt ook samen met voedselzekerheid, gezondheidszorg en drinkwatervoorziening
, 4.2: demografisch, cultureel en politiek
- Bevolkingsspreiding: de manier waarop de bevolking over een gebied is verdeeld
De bevolking is onregelmatig verdeeld over het aardoppervlak door:
Het verschil in natuurlijke mogelijkheden:
Regel: bevolkingsspreiding en bevolkingsdichtheid kun je mede verklaren vanuit de
natuurlijke mogelijkheden van een gebied
o Bevolkingsdichtheid: gemiddeld aantal inwoners per km2
Ligging
Koloniaal verleden: geconcentreerd in het kustgebied
- De bevolkingsomvang van een gebied kan veranderen
Hoog geboorteoverschot: natuurlijke bevolkingsgroei
De vruchtbaarheid neemt wereldwijd af, maar in arme landen is er nog steeds een hoge
vruchtbaarheid:
Demografisch: jonge leeftijdsopbouw + hoge kindersterfte door slechte
voedselvoorziening en medische voorzieningen
Sociaal: vrouwen hebben laag opleidingsniveau
o Regel: wanneer in een land het opleidingsniveau
van meisjes stijgt, daalt de vruchtbaarheid
Cultureel: cultuur/geloof stimuleert veel kinderen
Economisch: neemt de welvaart toe, dan daalt in de regel
de vruchtbaarheid
Geografisch: hoog verstedelijkingstempo
In de rijke landen is er sprake van demografische druk door
de daling van de vruchtbaarheid en de stijging van de
levensverwachting: vergrijzing
Migratie:
Migratie vanwege betere levensomstandigheden
Migratie binnenlands: van platteland naar stad waarbij er megasteden kunnen ontstaan
Hoge verstedelijkingsgraad in arme landen is te verklaren door:
o Trek van platteland naar stad door jongeren
o Jonge bevolking kent hogere vruchtbaarheid en levensverwachting
o Groei van steden zorgt voor opslokking van omringde plaatsen
- Cultuurgebied: gebied waarin culturen voorkomen die sterk op elkaar lijken
Religie en taal zijn de belangrijkste elementen voor deze indeling
- Diffusie: de verspreiding van een ruimtelijk verschijnsel, bijvoorbeeld van een cultuurelement
vanuit een kerngebied
- Democratisch gehalte: de mate waarin de bevolking via vrije verkiezingen invloed heeft op het
bestuur van een land
Je kunt staten indelen in:
Democratisch
Beperkte democratisch: niet alle burgerrechten gewaarborgd
Dictatoriaal: land wordt bestuurd door 1 partij of groep machthebbers en de
mensenrechten worden geschonden
4.1: welvaart en welzijn
Welvaart:
- Centrum – semiperiferie – periferie: een indeling van de wereld naar ontwikkelingsgraad
Deze indeling veranderd door onder andere de snel groeiende BRICS-landen: grote landen die
sinds 2000 een snelle economische ontwikkeling doormaakten (Brazilië, Rusland, India, China
+ Zuid-Afrika)
Centrum, semiperiferie en periferie zijn op tal van manier met elkaar verbonden en vormen
samen een wereldsysteem (=de indeling van de wereld in centrum, semiperiferie en periferie)
- Verschillen in welvaart kun je meten door:
Bruto binnenlands product per hoofd (bbp/hoofd)
Bezwaren tegen deze methode:
koopkracht: de hoeveelheid goederen of diensten die je in een land voor 1 dollar
kunt kopen
Alleen inkomsten uit de formele sector, terwijl een groot deel in de informele sector
wordt verdient (in arme landen)
Gemiddeld getal voor heel het land en dat heeft nadelen:
o Grote regionale ongelijkheid, dus je kunt beter kijken naar het bruto
regionaal product per hoofd
o Sociale ongelijkheid: grote en ongewenste verschillen in welvaart en
ontwikkelingskansen tussen de verschillende groepen van de bevolking
De samenstelling van de beroepsbevolking:
Wanneer een land tot ontwikkeling komt, kun je dat zien aan de
opschuiving binnen de beroepssectoren
Regel: naarmate het economische ontwikkelingspeil van een land
hoger is, werkt een kleiner deel van de beroepsbevolking in de
landbouw en een groter deel in de formele dienstensector
- De rol van arme landen is het leveren van goedkope arbeidskrachten en
grondstoffen, maar afhankelijk zijn van een of enkele grondstoffen zorgt voor
een kwetsbare economie:
Oogst kan mislukken
Prijzen op de wereldmarkt kunnen fluctueren
- Uitschuiving: proces van verplaatsing van bedrijven en functies vanuit centrum naar buiten. Dit
proces kan zich op meerdere schaalniveaus voordoen. Bij uitschuiving van diensten spreekt men
ook wel van outsourcing
- De welzijn wordt gemeten door de VN-ontwikkelingsindex en is samengesteld uit:
Koopkracht
Analfabetisme: het niet kunnen lezen en schrijven. Betreft meestal de leeftijdsgroep van 15
jaar of ouder
Levensverwachting: het aantal jaren dat iemand gemiddeld nog te leven heeft gelet op de
huidige sterftekans. De levensverwachting bij geboorte wordt het meest gebruikt
Welzijn: de kwaliteit van de levensomstandigheden afgemeten aan inkomen,
alfabetiseringsgraad en levensverwachting
- Het welzijn hangt ook samen met voedselzekerheid, gezondheidszorg en drinkwatervoorziening
, 4.2: demografisch, cultureel en politiek
- Bevolkingsspreiding: de manier waarop de bevolking over een gebied is verdeeld
De bevolking is onregelmatig verdeeld over het aardoppervlak door:
Het verschil in natuurlijke mogelijkheden:
Regel: bevolkingsspreiding en bevolkingsdichtheid kun je mede verklaren vanuit de
natuurlijke mogelijkheden van een gebied
o Bevolkingsdichtheid: gemiddeld aantal inwoners per km2
Ligging
Koloniaal verleden: geconcentreerd in het kustgebied
- De bevolkingsomvang van een gebied kan veranderen
Hoog geboorteoverschot: natuurlijke bevolkingsgroei
De vruchtbaarheid neemt wereldwijd af, maar in arme landen is er nog steeds een hoge
vruchtbaarheid:
Demografisch: jonge leeftijdsopbouw + hoge kindersterfte door slechte
voedselvoorziening en medische voorzieningen
Sociaal: vrouwen hebben laag opleidingsniveau
o Regel: wanneer in een land het opleidingsniveau
van meisjes stijgt, daalt de vruchtbaarheid
Cultureel: cultuur/geloof stimuleert veel kinderen
Economisch: neemt de welvaart toe, dan daalt in de regel
de vruchtbaarheid
Geografisch: hoog verstedelijkingstempo
In de rijke landen is er sprake van demografische druk door
de daling van de vruchtbaarheid en de stijging van de
levensverwachting: vergrijzing
Migratie:
Migratie vanwege betere levensomstandigheden
Migratie binnenlands: van platteland naar stad waarbij er megasteden kunnen ontstaan
Hoge verstedelijkingsgraad in arme landen is te verklaren door:
o Trek van platteland naar stad door jongeren
o Jonge bevolking kent hogere vruchtbaarheid en levensverwachting
o Groei van steden zorgt voor opslokking van omringde plaatsen
- Cultuurgebied: gebied waarin culturen voorkomen die sterk op elkaar lijken
Religie en taal zijn de belangrijkste elementen voor deze indeling
- Diffusie: de verspreiding van een ruimtelijk verschijnsel, bijvoorbeeld van een cultuurelement
vanuit een kerngebied
- Democratisch gehalte: de mate waarin de bevolking via vrije verkiezingen invloed heeft op het
bestuur van een land
Je kunt staten indelen in:
Democratisch
Beperkte democratisch: niet alle burgerrechten gewaarborgd
Dictatoriaal: land wordt bestuurd door 1 partij of groep machthebbers en de
mensenrechten worden geschonden
