Samenvatting filosofie: yvan: eerste jaar orthopedagogie

Filosofie
Hoofdstuk 1: de oorsprong van de filosofie
1. inleiding
Filosofie

 Filein = houden van
 Sophia = (Griekse godin van) wijsheid

De vraag naar de oorsprong van de filosofie kan op twee manieren beantwoord worden.

1. Filosofie is zo oud als de mens zelf, ‘mama, waarom leven wij’ is ook filosofisch.

Plato
Filosofie begint met verwondering.

2. Filosofie is een manier van denken die ontstaan is in een bepaalde periode en een bepaalde
cultuur

 Westerse filosofie
 stadstaten rond de Egeïsche zee
 6de eeuw v.C.

Mythos vs. logos

Dit ‘ontstaan’ wordt beschreven als de overgang van mythos naar logos.
 van een wereldbeeld gebaseerd op mythes, meestal gekleurd door een rijke wereld van goden en
fantastische verhalen naar een wereldbeeld dat haar fundering zoekt in een meer ‘rationele’
verklaring.
Vanaf toen ontstond de argumentatie dat de natuur uit de natuur wordt verklaard en niet door de
Goden.

Verklaringen voor deze shift?  verstedelijking, mondialisering, confrontatie van visies

Mythische wereldbeelden treffen we aan in alle culturen en tijden: ze behandelen diepmenselijke
vragen aan de hand van metaforen en verhalen die verschillende lagen van overgeleverde wijsheid
bevatten.

Logos in het oosten

 India
- Upanishade:
wijsgerige reflecties op de oude Veda’s

- Boeddha
gaat terug naar de kern van de oorspronkelijke wijsheid

,  China
 Confucius’ sociale filosofie
 Taoïsme onstaat

2. omschrijving en indeling van de filosofie

2.1 tussen religie en wetenschap
Crescenzo

 De filosofie bevindt tussen religie en wetenschap.

2 belangrijke werken:

Copernicus

 Over de bewegingen van de hemelsferen

Vesalius

 Over de samenstelling van het menselijk lichaam



 De wetenschap bestudeert op systematische wijze de verschijnselen van de natuur.
 Religie zoekt naar iets absoluuts en biedt troost en zingeving.

2.2 drie grote vragen en domeinen
Kant

 Wat kan ik weten? (= ons denken)
 Wat moet ik doen? (= ons handelen) (ethiek en sociale filosofie)
 Wat mag ik hopen? (onze verwachtingen)
  wie ben ik?


Ferry

 Kennis (werkelijkheid)
 Ethiek (rechtvaardigheid)
 Wijsheid (heil of geluk)

2.3 het huis van de filosofie

Ontologie = vragen over het Zijnde (dat wat is)

2.3.1 Ontologische vragen: vragen naar het ‘Zijnde’

 Kosmologie: werking van de kosmos en natuur
 Metafysica: stelt de vraag naar de achterliggende principes
Als de achterliggende principe God genoemd word, spreken we van een theologie
 Wijsgerige antropologie: stelt zich vragen over de mens en over de aard, de status en de
plaats van de mens

2.3.2 vragen naar de ‘drie waarden’

WAARHEID

,  De epistemologie of kennisleer houdt zich bezig met de vragen over waarheid en kennis.
 De logica houdt zich bezig met de vraag: ‘wat is geldig redeneren?’
 De wetenschapsfilosofie houdt zich bezig met de grondslagen van de kennis van de
afzonderlijke wetenschappen.
 De taalfilosofie behandelt het ontstaan, de ontwikkeling, de betekenis en de functie van taal

HET GOEDE EN RECHTVAARDIGE

 De ethiek onderzoekt het goede. Ze vraagt wat goedheid en rechtvaardigheid is, of en hoe
het goede kan gefundeerd worden, of normen en waarden een universele grond hebben,
dan wel relatief zijn aan de mens en cultuur.
 Toegepast op de maatschappij vertaalt de vraag naar het goede zich in de vraag ‘hoe dient
een rechtvaardige maatschappij te worden georganiseerd?’. Dit soort vragen behoort tot het
domein van de politieke en sociale filosofie.
 In rechtsfilosofie wordt de vraag gesteld naar de aard en de oorsprong van recht en haar
verhouding tot ethiek.

SCHOONHEID

 De esthetica houdt zich bezig met de vraag naar wat schoonheid en wat kunst is.
 Afgeleide deelgebieden zijn de kunst- en cultuurfilosofie.

2.4 de voor-socratische filosofie

 de filosofie van voor Socrates
 Vraag naar de aard van de kosmos. (kosmologie)

Thales van Milete

 Eerste filosoof
 Archè of oerbeginsel van alles is water: reductionisme of het herleiden van complexe
werkelijkheid tot één principe
 Stelling van Thales: A/B = D/C
 KEN UZELF

Anaximander van Milete

 Leerling van Thales
 Het apeiron (= het onbepaalde of onbeperkte) is het eerste beginsel waaruit alles voorkomt
 Eerste overgeleverde poging tot een verklaring voor ontstaan van de wereld: scheiding en
inwerking van tegengestelde elementen en toestanden op elkaar

Pythagoras

 Term philosophos: ik blijf zoeken en nadenken, tot ik de werkelijkheid begrijp
 Werkelijkheid kan uitgedrukt worden in getallen en hun onderlinge verhoudingen
 Harmonie der sferen (muziek)
 Idee van zielsverhuizing (reïncarnatie van de ziel)


Parmenides:
het eeuwige Zijnde

 Centraal staat de vraag naar het zijn (ontologie)

,  Beroemdste uitspraak: “Alles (het Zijnde) is één en onvergankelijk en aan zichzelf gelijk”
 Al het tijdelijke verschijnt en verdwijnt in het eeuwige zijn

Herakleitos:
de voortdurende “wording” of verandering

 Bijnaam ‘De Duistere’ omwille van diepe uitspraken
 Alles stroomt (pantha rei)
 Je kan nooit tweemaal in dezelfde rivier stappen
 De Logos is het principe achter de reeds veranderende werkelijkheid
 Centrale vraag naar het worden (procesbenadering)
 Rivier, vuur en oorlog als metaforen
 Een vergelijking met taoïsme (Tao is orde en de tegenstelling yin-yang de dynamiek) ligt voor
de hand

Democritos

 Alles bestaat uit niet-deelbare partikels: atomos
 Klitten samen en komen los
 Zwaardere (materie) en lichtere (gedachten)
 Deze visie maakt hem tot de eerste ‘materialist’




Hoofdstuk 2: Socrates en de Sofisten:
1. situering
 In de loop van de 5de eeuw