6 BOUWSTENEN VAN ONDERWIJZEN
1 INLEIDING
o Bouwstenen van onderwijzen om adequate beslissingen te nemen over onderwijzen
o Bereiken van leerresultaten is primair het resultaat van leeractiviteiten van de lerende
Onderwijzen = het geheel aan maatregelen en interventies dat erop gericht is doelgericht leren te
ondersteunen, ongeacht de context waarin dit gebeurt en wat er geleerd wordt
o Onderwijzen ≠ persoonsgebonden; het is een functie die door verschillende personen, instanties
of materiële hulpmiddel wordt opgenomen bv.: docent, uitgeverij, handboek, medestudent…
o Doelgericht of intentioneel karakter
o Leren gebeurt ook incidenteel
o Unintended curriculum (Eisner, 1979): subtiele wijze waarop leerlingen leren
o Leeromgeving = fysieke of virtuele omgeving ≠ abstract; we leren in een specifieke context
o ‘Onderwijzen’ binnen specifieke context doet men inspanning om te ondersteunen
o Leeromgeving onderwijsleeromgeving: maatregelen die genomen worden om de kans
op het bereiken van doelen te maximaliseren
Micro: interactieniveau
o Interacties tussen onderwijsgevende en lerende
o Binnen de grenzen van anderen niveaus
Meso: instellingsniveau
Macro: beleidsniveau
3 groepen bouwstenen van onderwijs
1. Doelen en evaluatie
2. Leertaken en inhouden
a. Leertaak doel
b. Leerinhoud voorwerp van de leertaak
3. Werkvormen en media/technologie
a. Werkvorm = manier om leertaak (met leerinhoud) aan lerende over te brengen
! Analyse van de context/beginsituatie (onderwijzen = context gebonden) = essentieel
Bv.: materiële infrastructuur, organisatie, schoolboeken, pedagogische visie, lerenden…
2 DOELEN EN EVALUATIE
Doelen sturen het onderwijzen
Evaluatie = alle inspanning gericht op het nagaan of (delen van) de doelen worden gerealiseerd
verbonden
o Doelen bepalen wat er geëvalueerd wordt; evaluatie is afgestemd op doelen en
operationaliseren deze
o Soms enkel door evaluatie te achterhalen wat de doelen zijn; evaluatie bepaalt nu de doelen
! Lerenden gaan hun leeractiviteiten richten op de evaluatie i.p.v. de doelen
! Leerkrachten geven les naar de evaluatie i.p.v. de doelen = teaching-to-the-test
Feedback = vorm van evaluatie; kan helpen om leeractiviteiten sterken op doelen te richten
Kan gebeuren door onderwijsgevende, handboek of computerprogramma, medeleerlingen…
13
, 2.1 SOORTE N DOELEN EN SOORTEN EVALUATIES
DOELEN
o Onderwijsdoel = doelen waarop het onderwijs zich richt, preciseren wat onderwijs nastreeft
o Leerdoelen = doelen waarop het leren zich richt, preciseren wat leren nastreeft
o Algemene doelen = veer ruimte voor de wijze waarop ze kunnen worden nagestreefd worden
o Operationele doelen = domein specifieke kennis/vaardigheden, competenties… verwerven
o Eindtermen = door overheid vastgelegde doelen waar resultaatverbintenis geldt
o Ontwikkelingsdoelen = door de overheid vastgelegde doelen waar inspanningsverbintenis geldt
o Eindtermen en ontwikkelingsdoelen worden door onderwijskoepels omgezet in leerplannen
o Lesdoelen
o Vakgebonden doelen = specifieke vaardigheden voor een vak
o Transversale doelen = minder specifiek, worden doorheen verschillende vakken nagestreefd
o Formele doelen = wat men zegt na te streven
o Feitelijke doelen = wat men effectief toetst
o Worden niet expliciet gemaakt hidden curriculum
Doelen bepalen welke leeractiviteiten functioneel zijn; manieren om doelen te onderscheiden:
classificaties van doelen verhelderen hoe specifieke doelen zich tot algemene doelen verhouden
A. Grove indeling
a. Cognitieve doelen = weten en denken
b. Psychomotorisce doelen = handelen
c. Affectieve doelen = gevoelsleven
B. Klassieke indeling (Gagné, 1984)
a. Kunnen reproduceren van geleerd materiaal
b. Beschikken over intellectuele vaardigheden
i. Onderscheidingen maken
ii. Concrete of gedefinieerde begrippen hanteren
iii. Regels/hogere-orderegels hanteren om (complexere)problemen op te lossen
c. Beschikken over cognitieve strategieën
d. Beschikken over attitudes
e. Beschikken over motorische vaardigheden
C. Bloom (1956): model met
behaviouristische achtergrond dat
processen en soorten kennis onderscheid;
een doel in het systeem preciseert welk
proces de lerende op welk soort kennis
= beheersingsniveau
dient te kunnen uit te voeren
Lagere-ordedoelen
! Kritiek: dit is niet altijd vanzelfsprekend
! analytisch karakter van classificaties: is het
wenselijke om doelen operationeel te
formuleren of zorgt dit voor gefragmenteerd
Hogere-ordedoelen
onderwijs.
14
1 INLEIDING
o Bouwstenen van onderwijzen om adequate beslissingen te nemen over onderwijzen
o Bereiken van leerresultaten is primair het resultaat van leeractiviteiten van de lerende
Onderwijzen = het geheel aan maatregelen en interventies dat erop gericht is doelgericht leren te
ondersteunen, ongeacht de context waarin dit gebeurt en wat er geleerd wordt
o Onderwijzen ≠ persoonsgebonden; het is een functie die door verschillende personen, instanties
of materiële hulpmiddel wordt opgenomen bv.: docent, uitgeverij, handboek, medestudent…
o Doelgericht of intentioneel karakter
o Leren gebeurt ook incidenteel
o Unintended curriculum (Eisner, 1979): subtiele wijze waarop leerlingen leren
o Leeromgeving = fysieke of virtuele omgeving ≠ abstract; we leren in een specifieke context
o ‘Onderwijzen’ binnen specifieke context doet men inspanning om te ondersteunen
o Leeromgeving onderwijsleeromgeving: maatregelen die genomen worden om de kans
op het bereiken van doelen te maximaliseren
Micro: interactieniveau
o Interacties tussen onderwijsgevende en lerende
o Binnen de grenzen van anderen niveaus
Meso: instellingsniveau
Macro: beleidsniveau
3 groepen bouwstenen van onderwijs
1. Doelen en evaluatie
2. Leertaken en inhouden
a. Leertaak doel
b. Leerinhoud voorwerp van de leertaak
3. Werkvormen en media/technologie
a. Werkvorm = manier om leertaak (met leerinhoud) aan lerende over te brengen
! Analyse van de context/beginsituatie (onderwijzen = context gebonden) = essentieel
Bv.: materiële infrastructuur, organisatie, schoolboeken, pedagogische visie, lerenden…
2 DOELEN EN EVALUATIE
Doelen sturen het onderwijzen
Evaluatie = alle inspanning gericht op het nagaan of (delen van) de doelen worden gerealiseerd
verbonden
o Doelen bepalen wat er geëvalueerd wordt; evaluatie is afgestemd op doelen en
operationaliseren deze
o Soms enkel door evaluatie te achterhalen wat de doelen zijn; evaluatie bepaalt nu de doelen
! Lerenden gaan hun leeractiviteiten richten op de evaluatie i.p.v. de doelen
! Leerkrachten geven les naar de evaluatie i.p.v. de doelen = teaching-to-the-test
Feedback = vorm van evaluatie; kan helpen om leeractiviteiten sterken op doelen te richten
Kan gebeuren door onderwijsgevende, handboek of computerprogramma, medeleerlingen…
13
, 2.1 SOORTE N DOELEN EN SOORTEN EVALUATIES
DOELEN
o Onderwijsdoel = doelen waarop het onderwijs zich richt, preciseren wat onderwijs nastreeft
o Leerdoelen = doelen waarop het leren zich richt, preciseren wat leren nastreeft
o Algemene doelen = veer ruimte voor de wijze waarop ze kunnen worden nagestreefd worden
o Operationele doelen = domein specifieke kennis/vaardigheden, competenties… verwerven
o Eindtermen = door overheid vastgelegde doelen waar resultaatverbintenis geldt
o Ontwikkelingsdoelen = door de overheid vastgelegde doelen waar inspanningsverbintenis geldt
o Eindtermen en ontwikkelingsdoelen worden door onderwijskoepels omgezet in leerplannen
o Lesdoelen
o Vakgebonden doelen = specifieke vaardigheden voor een vak
o Transversale doelen = minder specifiek, worden doorheen verschillende vakken nagestreefd
o Formele doelen = wat men zegt na te streven
o Feitelijke doelen = wat men effectief toetst
o Worden niet expliciet gemaakt hidden curriculum
Doelen bepalen welke leeractiviteiten functioneel zijn; manieren om doelen te onderscheiden:
classificaties van doelen verhelderen hoe specifieke doelen zich tot algemene doelen verhouden
A. Grove indeling
a. Cognitieve doelen = weten en denken
b. Psychomotorisce doelen = handelen
c. Affectieve doelen = gevoelsleven
B. Klassieke indeling (Gagné, 1984)
a. Kunnen reproduceren van geleerd materiaal
b. Beschikken over intellectuele vaardigheden
i. Onderscheidingen maken
ii. Concrete of gedefinieerde begrippen hanteren
iii. Regels/hogere-orderegels hanteren om (complexere)problemen op te lossen
c. Beschikken over cognitieve strategieën
d. Beschikken over attitudes
e. Beschikken over motorische vaardigheden
C. Bloom (1956): model met
behaviouristische achtergrond dat
processen en soorten kennis onderscheid;
een doel in het systeem preciseert welk
proces de lerende op welk soort kennis
= beheersingsniveau
dient te kunnen uit te voeren
Lagere-ordedoelen
! Kritiek: dit is niet altijd vanzelfsprekend
! analytisch karakter van classificaties: is het
wenselijke om doelen operationeel te
formuleren of zorgt dit voor gefragmenteerd
Hogere-ordedoelen
onderwijs.
14
