Hoofdstuk 1 kennismaking met het recht
1 mens en recht
Belangenstelling: veelal de basis voor (omvangrijke) juridische problemen
Eigenrichting: in een geschil je gelijk halen door zelf geweld te gebruiken. (verboden op een paar
uitzonderingen na, vb: Art 5:44 BW)
2 organisatie rechterlijke macht
Zittende magistratuur: rechters zijn lid van de zittende magistratuur. Zij blijven zitten als zij aan het
woord zijn in de rechtszaal
Juridisch probleem lagere rechtbank = vonnis in hoger beroep gaan gerechtshof (ook wel
hof. Heeft raadsheren) = arrest in cassatie hoge raad (5 raadsheren)= arrest (hoge raad kijkt
niet naar of de feiten wel kloppen maar of het recht juist is toegepast. Niet goed? weer terug naar
een lagere rechter
3 sancties op het niet-naleven van rechtsregels
Last onder dwangsom: de overtreder voor bv elke dag dat hij een overtreding niet ongedaan maakt
een geldbedrag moet betalen.
Er is niet altijd een sanctie op het niet naleven van een rechtsregel vb: art 1:249 BW
Hoofdstuk 2 indeling van het objectieve recht
1 onderscheid privaatrecht- publiekrecht
Objectieve recht (positief/ geldend recht): de regels die op dit moment in Nederland gelden
Privaatrecht (burgerlijk recht): rechtsverhouding tussen personen onderling (natuur&
rechtspersonen)
Publiekrecht: rechtsverhouding tussen overheid en burgers. Hieronder vallen:
- het staat- en bestuursrecht
- strafrecht
- het recht van de Europese Unie.
Soms wordt ook de verhouding van de overheid met burgers gezien als privaatrecht in dien de
overheid als rechtspersoon aan het rechtsverkeer deelneemt.
2 onderscheid materieel recht- formeel recht
Materieel recht: geeft aan welke rechten en plichten (rechts)personen maar ook overheden
onderling hebben. (regels waarmee iedereen in het dagelijkse leven te maken heeft)
Formeel recht (procesrecht): hier wordt een beroep op gedaan als er conflicten ontstaan. Dus regels
die aangeven hoe iemand zijn privaatrechtelijke rechten kan afdwingen tegenover anderen.
Hoofdstuk 3 wat wordt verstaan onder recht?
1 objectief en subjectief recht
Objectief recht (positief/geldend recht): alle regels die op dit moment gelden
Subjectief recht: slaat op een bevoegdheid die een persoon heeft tegenover één of andere personen.
Recht staat dan voor het ‘recht’ van de eigenaar of het recht hebben op een studiebeurs.
Verband tussen beiden: het objectieve recht verleent subjectieve recht.
Rechtssubject: de dragers van subjectieve rechten
Rechtsobject: het voorwerp van recht (Art 3:2 BW)
2 (semi)dwingend en aanvullend recht
Dwingend recht: de wetgever geeft dan voorschriften waarvan burgers niet mogen afwijken. Onder
meer het woord nietig geeft aan dat de regel dwingend is voorgeschreven.
Nietigheid: term die het gebrek aan geldigheid van een overdracht of overeenkomst aangeeft. Als de
rechter een overeenkomst nietig verklaard, dan wordt deze geacht nooit te hebben bestaan. (kan
bijv. leiden tot verplichting van terugbetaling.)
1
, Aanvullend recht: rechtsregels die de verhouding tussen partijen regelen voor zover daarover niets is
overeengekomen
Semidwingend recht: hierin is het toegestaan om van de wettelijke regel af te wijken, binnen
bepaalde, door de wet gestelde grenzen.
Hoofdstuk 4: rechtsbronnen
In een juridisch geschil wordt gebruik gemaakt van:
- wet (handvat)
- gewoonterecht
- jurisprudentie
- verdragen
1 wet
Het begrip recht heeft twee betekenissen:
- wet in formele zin
= een gezamenlijk besluit van de regering & de Staten-Generaal ( door het woord “wet” of “wetboek”
weet je dat je een wet in formele zin hebt.)
- wet in materiële zin
= rechtsregels die de verhouding tussen partijen regelen voor zover daarover niets is
overeengekomen. Deze worden gemaakt door een bevoegd overheidsorgaan.
Overheidsorganen die bevoegdheid hebben om rechtsregels te maken:
- regering & Staten-Generaal (formele zin)
- regering (koning met 1 of meer ministers)
- provinciale staten (provinciale verordeningen)
- gemeenteraad (gemeentelijke verordeningen)
3 typen wetten:
- wetten in formele zin die ook wetten in materiële zin zijn
- wetten in formele zin die geen wetten in materiële zin zijn
- wetten in materiële zin die niet wetten in formele zin zijn
rangorde binnen de wetten in materiële zin:
- grondwet
- wetten in formele zin
- algemene maatregelen van bestuur
- ministeriële regelingen
- provinciale verordeningen
- gemeentelijke verordeningen
hogere wet gaat voor lagere wet &
latere wet gaat voor eerdere wet (nieuw voor oud)
2 gewoonterecht
Gewoonterecht: recht dat geleidelijk en onbewust is ontstaan, zonder dat het afkomstig is van
personen of organen die bevoegd zijn om regels te scheppen.
Let op!: een gewoonte is pas een recht als het ook voldoet aan:
- dat die handelingen een gevolg zijn van de overtuiging dat iemand zo behoort te doen als hij
doet. &
- de afwijking van de gewoonte als onbehoorlijk wordt ervaren in de betrokken kring van
personen (bijv: de markt, de veehandel)
het gewoonterecht heeft geen invloed op het strafrecht
legaliteitsbeginsel: houdt in dat overheidshandelen gebaseerd moet zijn op een vooraf aanwezige
wettelijke bepaling. Het voorkomt dat de wetgever met terugwerkende kracht regels kan opleggen.
2
1 mens en recht
Belangenstelling: veelal de basis voor (omvangrijke) juridische problemen
Eigenrichting: in een geschil je gelijk halen door zelf geweld te gebruiken. (verboden op een paar
uitzonderingen na, vb: Art 5:44 BW)
2 organisatie rechterlijke macht
Zittende magistratuur: rechters zijn lid van de zittende magistratuur. Zij blijven zitten als zij aan het
woord zijn in de rechtszaal
Juridisch probleem lagere rechtbank = vonnis in hoger beroep gaan gerechtshof (ook wel
hof. Heeft raadsheren) = arrest in cassatie hoge raad (5 raadsheren)= arrest (hoge raad kijkt
niet naar of de feiten wel kloppen maar of het recht juist is toegepast. Niet goed? weer terug naar
een lagere rechter
3 sancties op het niet-naleven van rechtsregels
Last onder dwangsom: de overtreder voor bv elke dag dat hij een overtreding niet ongedaan maakt
een geldbedrag moet betalen.
Er is niet altijd een sanctie op het niet naleven van een rechtsregel vb: art 1:249 BW
Hoofdstuk 2 indeling van het objectieve recht
1 onderscheid privaatrecht- publiekrecht
Objectieve recht (positief/ geldend recht): de regels die op dit moment in Nederland gelden
Privaatrecht (burgerlijk recht): rechtsverhouding tussen personen onderling (natuur&
rechtspersonen)
Publiekrecht: rechtsverhouding tussen overheid en burgers. Hieronder vallen:
- het staat- en bestuursrecht
- strafrecht
- het recht van de Europese Unie.
Soms wordt ook de verhouding van de overheid met burgers gezien als privaatrecht in dien de
overheid als rechtspersoon aan het rechtsverkeer deelneemt.
2 onderscheid materieel recht- formeel recht
Materieel recht: geeft aan welke rechten en plichten (rechts)personen maar ook overheden
onderling hebben. (regels waarmee iedereen in het dagelijkse leven te maken heeft)
Formeel recht (procesrecht): hier wordt een beroep op gedaan als er conflicten ontstaan. Dus regels
die aangeven hoe iemand zijn privaatrechtelijke rechten kan afdwingen tegenover anderen.
Hoofdstuk 3 wat wordt verstaan onder recht?
1 objectief en subjectief recht
Objectief recht (positief/geldend recht): alle regels die op dit moment gelden
Subjectief recht: slaat op een bevoegdheid die een persoon heeft tegenover één of andere personen.
Recht staat dan voor het ‘recht’ van de eigenaar of het recht hebben op een studiebeurs.
Verband tussen beiden: het objectieve recht verleent subjectieve recht.
Rechtssubject: de dragers van subjectieve rechten
Rechtsobject: het voorwerp van recht (Art 3:2 BW)
2 (semi)dwingend en aanvullend recht
Dwingend recht: de wetgever geeft dan voorschriften waarvan burgers niet mogen afwijken. Onder
meer het woord nietig geeft aan dat de regel dwingend is voorgeschreven.
Nietigheid: term die het gebrek aan geldigheid van een overdracht of overeenkomst aangeeft. Als de
rechter een overeenkomst nietig verklaard, dan wordt deze geacht nooit te hebben bestaan. (kan
bijv. leiden tot verplichting van terugbetaling.)
1
, Aanvullend recht: rechtsregels die de verhouding tussen partijen regelen voor zover daarover niets is
overeengekomen
Semidwingend recht: hierin is het toegestaan om van de wettelijke regel af te wijken, binnen
bepaalde, door de wet gestelde grenzen.
Hoofdstuk 4: rechtsbronnen
In een juridisch geschil wordt gebruik gemaakt van:
- wet (handvat)
- gewoonterecht
- jurisprudentie
- verdragen
1 wet
Het begrip recht heeft twee betekenissen:
- wet in formele zin
= een gezamenlijk besluit van de regering & de Staten-Generaal ( door het woord “wet” of “wetboek”
weet je dat je een wet in formele zin hebt.)
- wet in materiële zin
= rechtsregels die de verhouding tussen partijen regelen voor zover daarover niets is
overeengekomen. Deze worden gemaakt door een bevoegd overheidsorgaan.
Overheidsorganen die bevoegdheid hebben om rechtsregels te maken:
- regering & Staten-Generaal (formele zin)
- regering (koning met 1 of meer ministers)
- provinciale staten (provinciale verordeningen)
- gemeenteraad (gemeentelijke verordeningen)
3 typen wetten:
- wetten in formele zin die ook wetten in materiële zin zijn
- wetten in formele zin die geen wetten in materiële zin zijn
- wetten in materiële zin die niet wetten in formele zin zijn
rangorde binnen de wetten in materiële zin:
- grondwet
- wetten in formele zin
- algemene maatregelen van bestuur
- ministeriële regelingen
- provinciale verordeningen
- gemeentelijke verordeningen
hogere wet gaat voor lagere wet &
latere wet gaat voor eerdere wet (nieuw voor oud)
2 gewoonterecht
Gewoonterecht: recht dat geleidelijk en onbewust is ontstaan, zonder dat het afkomstig is van
personen of organen die bevoegd zijn om regels te scheppen.
Let op!: een gewoonte is pas een recht als het ook voldoet aan:
- dat die handelingen een gevolg zijn van de overtuiging dat iemand zo behoort te doen als hij
doet. &
- de afwijking van de gewoonte als onbehoorlijk wordt ervaren in de betrokken kring van
personen (bijv: de markt, de veehandel)
het gewoonterecht heeft geen invloed op het strafrecht
legaliteitsbeginsel: houdt in dat overheidshandelen gebaseerd moet zijn op een vooraf aanwezige
wettelijke bepaling. Het voorkomt dat de wetgever met terugwerkende kracht regels kan opleggen.
2
