Orale pathologie en kaakchirurgie
3 EC’s
Benigne afwijkingen van het mondslijmvlies 2-8
Premaligne en maligne afwijkingen van het mondslijmvlies en 9-16
speekselklierpathologie
Kaakbotafwijkingen, dentogene ontstekingen en extractieleer 17-29
Maxillofaciale traumatologie, implantologie, schisis en osteotomieën 30-39
1
,Benigne afwijkingen van het mondslijmvlies
Benigne: goedaardig
Maligne: kwaadaardig
Premaligne: voorloper van eventuele maligne afwijking
Induratie: hard en verbonden met de onderlagen (kan kwaadaardig zijn)
Mondonderzoek: hele slijmvlies bekijken
- Wangen
- Omslagplooi
- Tong uitsteken (met gaasje)
- Bij zwelling à tweede hand gebruiken à bimanuele palpaOe
Typen benigne afwijkingen:
- WiPe afwijkingen
- Rode afwijkingen
- UlceraOes
- Zwellingen/verhevenheden
- PigmentaOes
WiPe afwijkingen
Leukoplakie: witte, niet afschraapbare afwijking van het mondslijmvlies, die niet
gedefinieerd kan worden als zijnde een andere diagnose.
Morsicatio buccarum: komt bilateraal voor (=beide kanten). Komt
vaak voor bij stress of psychiatrische aandoening. Komt door bewust
of onbewust kauwen op het wangslijmvlies. Behandeling is niet
noodzakelijk. Eventueel ’s nachts een opbeet laat.
Stomatitis nicotina/rokers palatum: rode puntjes= ontstoken
uitvoergangetjes in het palatum. Komt vooral voor bij mannen > 45
jaar die roken. Thermische schade van sigaretten, niet per se de
tabak. Als de patiënt de rookgewoonte staakt, verdwijnt de afwijking
meestal na enkele weken.
Candidose: veroorzaakt door candida albicans. Komt veel voor (40%).
De schimmel krijgt de overhand door bepaalde omstandigheden in
de mond. Er ontstaat een oppervlakkige ontsteking van het slijmvlies.
Oorzaken: chronische irritatie, slechte mondhygiëne, droge mond,
hyposalivatie (door radiotherapie/roken). Iatrogene oorzaken: door
een andere behandeling (antibiotica/chemotherapie). Niet allen de
slechte bacteriën, maar ook de goede bacteriën worden hier
weggevangen.
Behandeling:
Stap 1: oorzaak wegnemen. Stap 2: antimycoticum: antischimmel medicatie
2
,Verschillende vormen van candidose:
1. Pseudomembraneuze: symmetrisch voorkomende wiPe, licht
verheven plaque. Afstrijkbaar à onderliggend rode, ontstoken
slijmvlies. LocaOes: wangslijmvlies, tongranden en gehemelte.
Kan een irriterend en brandend gevoel veroorzaken.
2. Erythemateuze: wordt vaak niet herkend. Geef branderig
gevoel van het mondslijmvlies. Komt vaker voor dan
pseudomembraneuze variant. Papillen op de tong sterven af,
waardoor de tong een glad oppervlak krijgt.
3. CheiliFs angularis: komt voor bij prothese dragers. Te lage
beethoogte, waardoor mensen gaan kwijlen. Het kwijl komt uit
de mondhoeken waardoor die geïrriteerd raken. Therapie:
nystaOne zalf.
4. Mediane rhomboïde glossiFs: gladde, rode laesie op de tong die correspondeert met
laesie op het palatum. Vaak bij rokers. Therapie: nystaOne spoeling.
5. Harige leukoplakie: vaak eerste uiOng van immuundeficiënOe bij
HIV/aids paOënten (is eigenlijk geen leukoplakie). Dit is niet
afstrijkbaar. Onder microscoop tref je virusdeeltjes aan, namelijk
Epsteinbar virus. Moet doorgestuurd worden naar
infecOoloog/kaakchirurg.
6. Lingua villosa/haartong: onduidelijke oorzaak. Weg te halen door
2 dd. tong te poetsen met zachte borstel en lauw water.
7. Linea alba: dubbelzijdig voorkomende wiPe lijn t.h.v. het occlusievlak. Komt door
hyperkeratose, er is sprake van verhoorning. Kan ook komen door scherpe randjes op
molaren die in het wangslijmvlies snijden. Soms door wang zuigen. Tref geen
behandeling (allen bij scherpe randen die verwijderd kunnen worden).
8. FricFonal keratosis: hyperkeratose door te hard poetsen.
Therapie: zachte tandenborstel en let op poetstechniek. Na 2-4
weken beoordelen. Kan ook voorkomen bij slecht ziPende
prothese.
9. Alveolar ridge keratosis: conOnue chronische, mechanische
irritaOe (door bovenmolaar die in het slijmvlies prikt in de
onderkaak).
10. Fordyce spots: talgkliertjes in het mondslijmvlies. Kleine wiPe/gele spots.
AsymptomaOsch. Bij 80% van de bevolking.
3
, Lichen planus oris (=in de mond), kan ook op de huid voorkomen (=cutane lichen planus. Is
een fout in het immuunsysteem, maar de oorzaak is niet bekend.
- Veelvoorkomend (0,5-2%)
- Veelal asymptomaOsch
- Wangslijmvlies beiderzijds
- Wickhamse stria à bij reOculaire variant
- ‘on the spot’ diagnose
- Meest voorkomende wiPe afwijking
- Vaker bij vrouwen dan mennen à 3:2
- Meestal uit het zich op middelbare leefijd
- Geen curaOeve behandeling, wel symptoombestrijding à lidocaïnezalf,
corOcosteroïde
- VoorkeurslocaOes:
o Wangslijmvlies
o Gingiva
o Tong/tongranden
o Lip
o NOOIT op palatum/mondbodem
Typen orale lichen planus:
1. ReFculair: honinggraat vormige lijnenspel op binnenzijde van de wangen met
hieronder een rood veld. WiPe afwijking= stria van Wickham.
2. Papillair: losstaande wiPe vlekjes, veel zeldzamer.
3. Plaque-type
4. Atrofisch/erosief/ulceraFef: beiderzijdse irritaOe van het de hele slijmvlieslaag. Lijkt
op gingiviOs, maar gingiviOs beperkt zich tot marginale gingiva en lichen planus loopt
door tot de wangen. Erosieve vorm heef meeste klachten. Alleen behandeling bij
ernsOge gevallen à doorverwijzen naar kaakchirurg.
‘amalgam associated oral lichenoid lesions’/contactlaesie: reactive
van mondslijmvlies op amalgam vulling. Niet makkelijk te
onderscheiden van lichen planus. Therapie: vulling vervangen.
4
3 EC’s
Benigne afwijkingen van het mondslijmvlies 2-8
Premaligne en maligne afwijkingen van het mondslijmvlies en 9-16
speekselklierpathologie
Kaakbotafwijkingen, dentogene ontstekingen en extractieleer 17-29
Maxillofaciale traumatologie, implantologie, schisis en osteotomieën 30-39
1
,Benigne afwijkingen van het mondslijmvlies
Benigne: goedaardig
Maligne: kwaadaardig
Premaligne: voorloper van eventuele maligne afwijking
Induratie: hard en verbonden met de onderlagen (kan kwaadaardig zijn)
Mondonderzoek: hele slijmvlies bekijken
- Wangen
- Omslagplooi
- Tong uitsteken (met gaasje)
- Bij zwelling à tweede hand gebruiken à bimanuele palpaOe
Typen benigne afwijkingen:
- WiPe afwijkingen
- Rode afwijkingen
- UlceraOes
- Zwellingen/verhevenheden
- PigmentaOes
WiPe afwijkingen
Leukoplakie: witte, niet afschraapbare afwijking van het mondslijmvlies, die niet
gedefinieerd kan worden als zijnde een andere diagnose.
Morsicatio buccarum: komt bilateraal voor (=beide kanten). Komt
vaak voor bij stress of psychiatrische aandoening. Komt door bewust
of onbewust kauwen op het wangslijmvlies. Behandeling is niet
noodzakelijk. Eventueel ’s nachts een opbeet laat.
Stomatitis nicotina/rokers palatum: rode puntjes= ontstoken
uitvoergangetjes in het palatum. Komt vooral voor bij mannen > 45
jaar die roken. Thermische schade van sigaretten, niet per se de
tabak. Als de patiënt de rookgewoonte staakt, verdwijnt de afwijking
meestal na enkele weken.
Candidose: veroorzaakt door candida albicans. Komt veel voor (40%).
De schimmel krijgt de overhand door bepaalde omstandigheden in
de mond. Er ontstaat een oppervlakkige ontsteking van het slijmvlies.
Oorzaken: chronische irritatie, slechte mondhygiëne, droge mond,
hyposalivatie (door radiotherapie/roken). Iatrogene oorzaken: door
een andere behandeling (antibiotica/chemotherapie). Niet allen de
slechte bacteriën, maar ook de goede bacteriën worden hier
weggevangen.
Behandeling:
Stap 1: oorzaak wegnemen. Stap 2: antimycoticum: antischimmel medicatie
2
,Verschillende vormen van candidose:
1. Pseudomembraneuze: symmetrisch voorkomende wiPe, licht
verheven plaque. Afstrijkbaar à onderliggend rode, ontstoken
slijmvlies. LocaOes: wangslijmvlies, tongranden en gehemelte.
Kan een irriterend en brandend gevoel veroorzaken.
2. Erythemateuze: wordt vaak niet herkend. Geef branderig
gevoel van het mondslijmvlies. Komt vaker voor dan
pseudomembraneuze variant. Papillen op de tong sterven af,
waardoor de tong een glad oppervlak krijgt.
3. CheiliFs angularis: komt voor bij prothese dragers. Te lage
beethoogte, waardoor mensen gaan kwijlen. Het kwijl komt uit
de mondhoeken waardoor die geïrriteerd raken. Therapie:
nystaOne zalf.
4. Mediane rhomboïde glossiFs: gladde, rode laesie op de tong die correspondeert met
laesie op het palatum. Vaak bij rokers. Therapie: nystaOne spoeling.
5. Harige leukoplakie: vaak eerste uiOng van immuundeficiënOe bij
HIV/aids paOënten (is eigenlijk geen leukoplakie). Dit is niet
afstrijkbaar. Onder microscoop tref je virusdeeltjes aan, namelijk
Epsteinbar virus. Moet doorgestuurd worden naar
infecOoloog/kaakchirurg.
6. Lingua villosa/haartong: onduidelijke oorzaak. Weg te halen door
2 dd. tong te poetsen met zachte borstel en lauw water.
7. Linea alba: dubbelzijdig voorkomende wiPe lijn t.h.v. het occlusievlak. Komt door
hyperkeratose, er is sprake van verhoorning. Kan ook komen door scherpe randjes op
molaren die in het wangslijmvlies snijden. Soms door wang zuigen. Tref geen
behandeling (allen bij scherpe randen die verwijderd kunnen worden).
8. FricFonal keratosis: hyperkeratose door te hard poetsen.
Therapie: zachte tandenborstel en let op poetstechniek. Na 2-4
weken beoordelen. Kan ook voorkomen bij slecht ziPende
prothese.
9. Alveolar ridge keratosis: conOnue chronische, mechanische
irritaOe (door bovenmolaar die in het slijmvlies prikt in de
onderkaak).
10. Fordyce spots: talgkliertjes in het mondslijmvlies. Kleine wiPe/gele spots.
AsymptomaOsch. Bij 80% van de bevolking.
3
, Lichen planus oris (=in de mond), kan ook op de huid voorkomen (=cutane lichen planus. Is
een fout in het immuunsysteem, maar de oorzaak is niet bekend.
- Veelvoorkomend (0,5-2%)
- Veelal asymptomaOsch
- Wangslijmvlies beiderzijds
- Wickhamse stria à bij reOculaire variant
- ‘on the spot’ diagnose
- Meest voorkomende wiPe afwijking
- Vaker bij vrouwen dan mennen à 3:2
- Meestal uit het zich op middelbare leefijd
- Geen curaOeve behandeling, wel symptoombestrijding à lidocaïnezalf,
corOcosteroïde
- VoorkeurslocaOes:
o Wangslijmvlies
o Gingiva
o Tong/tongranden
o Lip
o NOOIT op palatum/mondbodem
Typen orale lichen planus:
1. ReFculair: honinggraat vormige lijnenspel op binnenzijde van de wangen met
hieronder een rood veld. WiPe afwijking= stria van Wickham.
2. Papillair: losstaande wiPe vlekjes, veel zeldzamer.
3. Plaque-type
4. Atrofisch/erosief/ulceraFef: beiderzijdse irritaOe van het de hele slijmvlieslaag. Lijkt
op gingiviOs, maar gingiviOs beperkt zich tot marginale gingiva en lichen planus loopt
door tot de wangen. Erosieve vorm heef meeste klachten. Alleen behandeling bij
ernsOge gevallen à doorverwijzen naar kaakchirurg.
‘amalgam associated oral lichenoid lesions’/contactlaesie: reactive
van mondslijmvlies op amalgam vulling. Niet makkelijk te
onderscheiden van lichen planus. Therapie: vulling vervangen.
4
