Humane wetenschappen
(S. -> Boek: Sociologie, Het speelveld, de spelregels en de spelers;
P. -> Boek: Psychologie de essentie)
Inleiding
“Think outside the box” hoe komt het dat we in een doos zijn terecht gekomen?
De manier waarop we denken, voelen, waarnemen, waarderen, … is een
onderwerp van sociologische en psychologische theorieën.
• We zien enkel waar “het licht schijnt”.
o We kunnen alleen antwoorden krijgen op vragen die we stellen.
o Wat zorgt ervoor dat we vragen gaan beginnen stellen?
o Wat zorgt ervoor dat we dingen evident gaan vinden?
o Kunnen we het bereik van ons licht uitbreiden?
• De betekenis van mens-zijn is gelaagd, wat bepaald ons?
o Ons lichaam
o Onze geest
o Onze waarnemingen
o De ander
o De structuur
o Onze handelingen
o De tijd
• Humane wetenschappen hebben de mens als studieobject.
o Sociologie en psychologie horen tot de belangrijkste menswetenschappen.
Ze produceren de meeste inzichten over hoe mensen in elkaar zitten, hoe ze
denken, voelen, handelen, etc.
Ze zijn het vaakst het onderwerp van dominante verhalen over hoe de
werkelijkheid in elkaar zit.
o De verhalen die ze produceren zijn maar een deel van het volledige verhaal van
de mens, andere menswetenschappen maken dit verhaal compleet. (S. 4.7)
In de sociologie bestaan er verschillende paradigma’s, er worden hierbij
verschillende onderzoeksmethoden gehanteerd.
Er zijn verschillende sociologische deeldisciplines (cultuursociologie, economische
sociologie, politieke sociologie, taalsociologie, sportsociologie, etc.)
,o Biologie: is strikt genomen een menswetenschap, maar heeft ook de
mens als voorwerp.
Inzichten uit specialismen zoals neurobiologie worden gebruikt in de
hedendaagse psychologie. (P. 1.2.1)
• Psychologische inzichten worden gecombineerd met de biologie, neurologie
en andere disciplines geïnteresseerd in de processen in de hersenen
Soms leiden biologische inzichten (neurologie, genetica) tot deterministisch
denken dat ingaat tegen sociologisch onderzoek.
o Filosofie: de moeder
Sociologie en psychologie hebben zich historisch van de filosofie k-
losgemaakt en hebben zich de methoden van de
natuurwetenschappen proberen eigen te maken.
Het blijft een interessante informatie bron voor oorspronkelijk denken
over onderwerpen die sociologen en psychologen bezighouden.
o Filosofie: over kennen
Sommige theorieën steunen op concepten die alleen filosofisch
benaderd kunnen worden.
• Zo zijn veronderstellingen over de manier waarop we de werkelijkheid
kunnen en kennen, vooral filosofisch van aard, want nog niet empirisch te
toetsen
De basis van de wetenschappelijke methode is op filosofisch denken
gebaseerd, en dit is gebaseerd systematisch logisch denken.
• Poppers Falsificatieprincipe vertrekt van het logisch inzicht dat je nooit met
zekerheid kan zeggen dat alle raven zwart zijn, tenzij je alle raven hebt
gezien. Je kan wel stellen dat alle raven wit zijn en aan de hand van 1 zwarte
raaf deze stelling ongeldig verklaren.
o Filosofie: over goed en kwaad
Een belangrijke specialisatie binnen de filosofie is de moraalfilosofie of
ethica. (hoe moreel juist handelen, over goed en kwaad)
Menswetenschappers zijn mensen, en worden (als ze niet opletten)
onzichtbaar gedreven door opvattingen van morele aard.
Om deze onzichtbare opvattingen zichtbaar te maken, (een eis die Vb.
Bourdieu stelt) kunnen menswetenschappers beroep doen op
moraalfilosofie.
o Filosofie: over betekenissen maken
Een andere toepassing van filosofie heeft geleid tot de semiotiek, deze
houdt zich bezig met de studie van tekens en de manier waarop
betekenissen tot stand komen.
• Betekenissen worden bepaald door de relatie tussen “iets in de werkelijkheid”
en de manier waarop iemand iets omzet in een mentaal concept.
o Moderne sociologische opvattingen over sociale verandering kunnen
niet anders dan vergelijkingen maken tussen vroeger en nu.
Je kan het nu niet begrijpen, als je niet weet wat er in het verleden
gebeurt is en welke opeenvolgende gebeurtenissen hebben
plaatsgevonden.
,o Geschiedenis als wetenschap hanteert andere wetenschappelijke
methoden, dit omdat het studievoorwerp (ook mensen) niet
rechtstreeks bevraagd of getest kunnen worden.
o Economie:
Is ook een menswetenschap
• Het dominante verhaal probeert het zich anders voor te stellen een
veronderstelt onbetwistbare inzichten.
Het voorwerp van de studie zijn mensen
• Mensen die deel uitmaken van organisaties met specifieke doelen,
handelingen en daaraan verbonden motivaties en waarden. (sociologie en
economie liggen hier dicht bij elkaar)
• Mensen die die consumeren om verschillende menselijke noden te
bevredigen en daartoe op verschillende manieren worden aangezet.
(psychologie en economie liggen hier dicht bij elkaar)
, Wat is sociologie?
• Een vergelijking
• Een goede socioloog heeft sociologische verbeelding
o Charles Wright Mills (1912-1962) was de eerste modern kritische socioloog, hij
vat het werk van een socioloog samen als het gebruik van “sociological
imagination” hiermee bedoelt hij dat:
‘the vivid awareness of the relationship between experience and the wider
society.’ Het vermogen om afstand te nemen van de actuele toestand en een
alternatief standpunt in te nemen.
‘seeing the strange in the familiar and the general in the particular, linking our
behaviours to broader social forces.’
‘The ability to see things socially and how things interact and influence each
other.’
‘… being able to think ourselves, away from the familiar routines of our daily lives
in order to look anew.’
• Sociologische verbeelding toegepast op emoties
Psychologen noemen emoties een speciale klasse motieven die ons helpen om te gaan met
belangrijke (meestal externe) situaties en onze bedoeling deze over te brengen aan anderen.
o Sociologische verbeelding helpt om “belangrijke externe situaties” en
“bedoelingen aan anderen overbrengen” te begrijpen:
Emoties zijn gebonden aan tijd en een bepaalde rol: verdriet mag getoond
worden, als de oorzaak in het recente verleden ligt, en boos worden doe je beter
thuis dan op een openbare plek.
Welke regels er nu juist gelden voor emoties, worden er bepaald door de waarden
en normen van de groep(en) waartoe we behoren.
Emoties beschermen onze sociale interactie en zijn een uitdrukking van onze
posities (en bijhorende rollen) tov anderen.
(S. -> Boek: Sociologie, Het speelveld, de spelregels en de spelers;
P. -> Boek: Psychologie de essentie)
Inleiding
“Think outside the box” hoe komt het dat we in een doos zijn terecht gekomen?
De manier waarop we denken, voelen, waarnemen, waarderen, … is een
onderwerp van sociologische en psychologische theorieën.
• We zien enkel waar “het licht schijnt”.
o We kunnen alleen antwoorden krijgen op vragen die we stellen.
o Wat zorgt ervoor dat we vragen gaan beginnen stellen?
o Wat zorgt ervoor dat we dingen evident gaan vinden?
o Kunnen we het bereik van ons licht uitbreiden?
• De betekenis van mens-zijn is gelaagd, wat bepaald ons?
o Ons lichaam
o Onze geest
o Onze waarnemingen
o De ander
o De structuur
o Onze handelingen
o De tijd
• Humane wetenschappen hebben de mens als studieobject.
o Sociologie en psychologie horen tot de belangrijkste menswetenschappen.
Ze produceren de meeste inzichten over hoe mensen in elkaar zitten, hoe ze
denken, voelen, handelen, etc.
Ze zijn het vaakst het onderwerp van dominante verhalen over hoe de
werkelijkheid in elkaar zit.
o De verhalen die ze produceren zijn maar een deel van het volledige verhaal van
de mens, andere menswetenschappen maken dit verhaal compleet. (S. 4.7)
In de sociologie bestaan er verschillende paradigma’s, er worden hierbij
verschillende onderzoeksmethoden gehanteerd.
Er zijn verschillende sociologische deeldisciplines (cultuursociologie, economische
sociologie, politieke sociologie, taalsociologie, sportsociologie, etc.)
,o Biologie: is strikt genomen een menswetenschap, maar heeft ook de
mens als voorwerp.
Inzichten uit specialismen zoals neurobiologie worden gebruikt in de
hedendaagse psychologie. (P. 1.2.1)
• Psychologische inzichten worden gecombineerd met de biologie, neurologie
en andere disciplines geïnteresseerd in de processen in de hersenen
Soms leiden biologische inzichten (neurologie, genetica) tot deterministisch
denken dat ingaat tegen sociologisch onderzoek.
o Filosofie: de moeder
Sociologie en psychologie hebben zich historisch van de filosofie k-
losgemaakt en hebben zich de methoden van de
natuurwetenschappen proberen eigen te maken.
Het blijft een interessante informatie bron voor oorspronkelijk denken
over onderwerpen die sociologen en psychologen bezighouden.
o Filosofie: over kennen
Sommige theorieën steunen op concepten die alleen filosofisch
benaderd kunnen worden.
• Zo zijn veronderstellingen over de manier waarop we de werkelijkheid
kunnen en kennen, vooral filosofisch van aard, want nog niet empirisch te
toetsen
De basis van de wetenschappelijke methode is op filosofisch denken
gebaseerd, en dit is gebaseerd systematisch logisch denken.
• Poppers Falsificatieprincipe vertrekt van het logisch inzicht dat je nooit met
zekerheid kan zeggen dat alle raven zwart zijn, tenzij je alle raven hebt
gezien. Je kan wel stellen dat alle raven wit zijn en aan de hand van 1 zwarte
raaf deze stelling ongeldig verklaren.
o Filosofie: over goed en kwaad
Een belangrijke specialisatie binnen de filosofie is de moraalfilosofie of
ethica. (hoe moreel juist handelen, over goed en kwaad)
Menswetenschappers zijn mensen, en worden (als ze niet opletten)
onzichtbaar gedreven door opvattingen van morele aard.
Om deze onzichtbare opvattingen zichtbaar te maken, (een eis die Vb.
Bourdieu stelt) kunnen menswetenschappers beroep doen op
moraalfilosofie.
o Filosofie: over betekenissen maken
Een andere toepassing van filosofie heeft geleid tot de semiotiek, deze
houdt zich bezig met de studie van tekens en de manier waarop
betekenissen tot stand komen.
• Betekenissen worden bepaald door de relatie tussen “iets in de werkelijkheid”
en de manier waarop iemand iets omzet in een mentaal concept.
o Moderne sociologische opvattingen over sociale verandering kunnen
niet anders dan vergelijkingen maken tussen vroeger en nu.
Je kan het nu niet begrijpen, als je niet weet wat er in het verleden
gebeurt is en welke opeenvolgende gebeurtenissen hebben
plaatsgevonden.
,o Geschiedenis als wetenschap hanteert andere wetenschappelijke
methoden, dit omdat het studievoorwerp (ook mensen) niet
rechtstreeks bevraagd of getest kunnen worden.
o Economie:
Is ook een menswetenschap
• Het dominante verhaal probeert het zich anders voor te stellen een
veronderstelt onbetwistbare inzichten.
Het voorwerp van de studie zijn mensen
• Mensen die deel uitmaken van organisaties met specifieke doelen,
handelingen en daaraan verbonden motivaties en waarden. (sociologie en
economie liggen hier dicht bij elkaar)
• Mensen die die consumeren om verschillende menselijke noden te
bevredigen en daartoe op verschillende manieren worden aangezet.
(psychologie en economie liggen hier dicht bij elkaar)
, Wat is sociologie?
• Een vergelijking
• Een goede socioloog heeft sociologische verbeelding
o Charles Wright Mills (1912-1962) was de eerste modern kritische socioloog, hij
vat het werk van een socioloog samen als het gebruik van “sociological
imagination” hiermee bedoelt hij dat:
‘the vivid awareness of the relationship between experience and the wider
society.’ Het vermogen om afstand te nemen van de actuele toestand en een
alternatief standpunt in te nemen.
‘seeing the strange in the familiar and the general in the particular, linking our
behaviours to broader social forces.’
‘The ability to see things socially and how things interact and influence each
other.’
‘… being able to think ourselves, away from the familiar routines of our daily lives
in order to look anew.’
• Sociologische verbeelding toegepast op emoties
Psychologen noemen emoties een speciale klasse motieven die ons helpen om te gaan met
belangrijke (meestal externe) situaties en onze bedoeling deze over te brengen aan anderen.
o Sociologische verbeelding helpt om “belangrijke externe situaties” en
“bedoelingen aan anderen overbrengen” te begrijpen:
Emoties zijn gebonden aan tijd en een bepaalde rol: verdriet mag getoond
worden, als de oorzaak in het recente verleden ligt, en boos worden doe je beter
thuis dan op een openbare plek.
Welke regels er nu juist gelden voor emoties, worden er bepaald door de waarden
en normen van de groep(en) waartoe we behoren.
Emoties beschermen onze sociale interactie en zijn een uitdrukking van onze
posities (en bijhorende rollen) tov anderen.
