SAMENVATTING ETHIEK
2021-2022
HOOFDSTUK 1: KLIMAAT & ECOLOGIE
DEEL 1: ARTIKELS UIT HET HOGE NOORDEN
ARTIKELS
RUSLAND 2007
Vlag gaan plaatsen op het magnetisch punt, de Noordpool (geen continent btw)
2007: opmerking van smeltend ijs
Doorgang scheepvaa
Macht claimen maar ook informatie ophalen en olie of doorvaarroutes, militaire basissen, havens…
Op de kaart zie je welke landen welk deel claimen.
New kings of the Arctic VS old kings of the arctic
, Inuït ( = eskimo’s)
Walvissen
Ijsberen
Waarom leek het alsof er niks was?
o Ze hebben hun eigen leefomgeving niet kapot gemaakt
o Geen ecologische voetafdruk
o Het was gewoon een ecologisch gebied
IJS SMELT 2012
Ze noemen het een wereldrecord dat er het minst sneeuw is in de maand september. Maar dit is allesbehalve
positief.
Meeste ijs gesmolten op het einde van de zomer
Ijs smelt, 21cm gestegen op 1 eeuw
Water op polders, zout water => velden kapot
GEVOLGEN VAN SMELTEND IJS
Waterspiegel stijgt (geen bouw meer waar er zout in de grond heeft gezeten) dit probleem heeft niets te
maken met de noordpool. Als het ijs van zuidpool smelt dan stijgt het het wel en in Groenland ook daar smelt
het ijs en het land stijgt. Maar het ijs zit al onder water (denk aan cola met ijs)
Permafrost: soort permanent bevroren laag waar vanalles in zit zoals methaan, karkassen, bacteriën van de
karkassen. Als dat zich verspreid dan zijn we genaaid. Die methaan gat dan in de laag van de atmosfeer
(broeikasgassen)
Dieren die daar leven (ijsberen) kunnen niet meer zwemmen. Ze sterven van uitputting omdat de afstanden
groter worden. Dus ze kunnen nar de dorpen komen
Reflectie van het zonlicht daalt. De donkere ondergrond zorgt dus voor absorptie waardoor er dus meer smelt
is. De albedo daalt meer en meer. Het is een zelfversterkende terugkoppelingslus (beetje zoals vicieuze cirkel).
NIET GOED DUS. Negatief terugkoppeling betekend dempend denk aan een thermostaat ofzo. Het moet terug
in balans gaan en behoud worden. Normale variabiliteit = denk aan hartslag da moet in beweging zijn, denk aan
een dynamisch hart.
Albedo-effect: De sneeuw weerkaatst een groot deel van de zon terug waardoor het een verkoelend
effect heeft op de aarde. Als het warmer wordt smelt er meer sneeuw waardoor er minder zonnestraling
wordt weerkaatst waardoor het warmer kan worden en dus nog meer sneeuw zal smelten
Thermohaliene circulatie= gebieden die meer kans hebben op cyclonen en tornados. Het ijs van groenland is
zoet schuift dan in de oceaan en zou dan de Stroom kunnen veranderen. Alles hangt dus aan elkaar vast.
Polar vortex= extreme koude en daaronder hangt een koude zone. De normale variabiliteit —> daar ga je
buiten vallenen zorgt voor verschillende omstandigheden.
2017: DOORVAARROUTE IS VRIJ ZONDER IJSBREKER
, Russisch schip kan door Noordpool varen zonder ijsbreker
Dit is goed nieuw want er is minder diesel nodig.
Oliemachines: is dan weer niet goed, gigantische machines die dan olie gaan ophalen in noordpool.
Hier zit zowel ecologie als economie in.
2018:
Containerschip vaart door Noordelijke Zee
2020
Meeste ijsverlies in Noordpoolgebied
Weer een record van het weinige ijs. We gaan eigenlijk stilaan buiten normale variabiliteit. Als we de nul
bereiken dan is er geen Noordpool meer.
VOEDSELWEB = ENERGIE-SYSTEEM = SAMEN-LEVING
CONCLUSIES EN INZICHTEN BIJ DE BERICHTEN UIT HET HOGE NOORDEN
1. Alles is verbonden!
, Op de afbeelding zie je dit duidelijk.
IJsalgen en vrij zwemmend fytoplankton in het water vormen de basis van het voedselweb in de
Noordelijke IJszee. Met behulp van zonlicht, koolstofdioxide en voedingsstoffen produceren deze
organismen biomassa die voeding biedt aan alle consumenten, van zoöplankton tot bodemdieren,
vissen, vogels, zeezoogdieren en uiteindelijk de mens.
2. Feedback of terugkoppeling (in systeemdynamiek) is een circulair mechanisme: een initieel proces of
verandering triggert veranderingen in een tweede proces, dat dan weer een volgende component
beïnvloedt, (etc.) tot op zijn beurt het initiële proces beïnvloed wordt.
3. Meekoppeling of positieve terugkoppeling of (zichzelf) versterkende terugkoppeling intensiveert,
versnelt of verhoogt de oorspronkelijke verandering of het proces. Meekoppeling werkt versterkend
(los van de vraag of dit gunstig of ongunstig is): steeds meer en meer, of minder en minder.
4. In een tegenkoppeling, negatieve terugkoppeling of dempende terugkoppeling wordt de
aanvankelijke verandering geneutraliseerd of ongedaan gemaakt. Tegenkoppeling werkt stabiliserend
en zelf-regulerend (los van de vraag of dit gunstig of ongunstig is): ze kan een tekort aanvullen of een
teveel wegwerken.
5. De ijs-albedo terugkoppeling (ice-albedo feedback): een versterkende terugkoppeling of
meekoppeling.
[Albedo is de reflectiefactor of het weerkaatsingsvermogen van iets (letterlijk de ‘witheid’).]
Opwarming zorgt ervoor dat ijs smelt, waardoor minder zonlicht weerkaatst wordt, waardoor meer
warmte geabsorbeerd wordt door vrijgekomen, donkerder water of landmassa, waardoor de
opwarming toeneemt, waardoor nog meer ijs en sneeuw smelt, etc. etc.
En omgekeerd, bij temperatuursdalingen op aarde, groeien glestjers, sneeuwvelden en ijskappen,
waardoor albedo stijgt, waardoor de temperatuur nog verder daalt, waardoor gletsjers, ijskappen en
sneeuwbedekking toenemen, etc. etc.
6. De waterdampterugkoppeling (water vapour feedback): een versterkende terugkoppeling of
meekoppeling.
[Waterdamp is een belangrijk broeikasgas.]
Toename van de temperatuur van lucht en water (opwarming) doet meer waterdamp ontstaan,
waardoor het broeikaseffect versterkt wordt (waterdamp = broeikasgas), waardoor de temperatuur
verder oploopt, waardoor nog meer water verdampt, etc. etc.
7. De terugkoppeling bij verwering (weathering feedback): een dempende terugkoppeling of
tegenkoppeling.
[De chemische verwering van kalk- en silicaatgesteente onttrekt onder invloed van water CO 2 aan de
atmosfeer.]
In een heter klimaat gebeurt chemische
verwering sneller. Daardoor wordt het
broeikaseffect afgezwakt, wat een afkoelend
effect heeft op de planeet. Deze
tegenkoppeling tracht de oorspronkelijke
verandering teniet te doen.
8. De terugkoppeling van vrijkomend methaan
(arctic methane release feedback): een
versterkende terugkoppeling of meekoppeling.
2021-2022
HOOFDSTUK 1: KLIMAAT & ECOLOGIE
DEEL 1: ARTIKELS UIT HET HOGE NOORDEN
ARTIKELS
RUSLAND 2007
Vlag gaan plaatsen op het magnetisch punt, de Noordpool (geen continent btw)
2007: opmerking van smeltend ijs
Doorgang scheepvaa
Macht claimen maar ook informatie ophalen en olie of doorvaarroutes, militaire basissen, havens…
Op de kaart zie je welke landen welk deel claimen.
New kings of the Arctic VS old kings of the arctic
, Inuït ( = eskimo’s)
Walvissen
Ijsberen
Waarom leek het alsof er niks was?
o Ze hebben hun eigen leefomgeving niet kapot gemaakt
o Geen ecologische voetafdruk
o Het was gewoon een ecologisch gebied
IJS SMELT 2012
Ze noemen het een wereldrecord dat er het minst sneeuw is in de maand september. Maar dit is allesbehalve
positief.
Meeste ijs gesmolten op het einde van de zomer
Ijs smelt, 21cm gestegen op 1 eeuw
Water op polders, zout water => velden kapot
GEVOLGEN VAN SMELTEND IJS
Waterspiegel stijgt (geen bouw meer waar er zout in de grond heeft gezeten) dit probleem heeft niets te
maken met de noordpool. Als het ijs van zuidpool smelt dan stijgt het het wel en in Groenland ook daar smelt
het ijs en het land stijgt. Maar het ijs zit al onder water (denk aan cola met ijs)
Permafrost: soort permanent bevroren laag waar vanalles in zit zoals methaan, karkassen, bacteriën van de
karkassen. Als dat zich verspreid dan zijn we genaaid. Die methaan gat dan in de laag van de atmosfeer
(broeikasgassen)
Dieren die daar leven (ijsberen) kunnen niet meer zwemmen. Ze sterven van uitputting omdat de afstanden
groter worden. Dus ze kunnen nar de dorpen komen
Reflectie van het zonlicht daalt. De donkere ondergrond zorgt dus voor absorptie waardoor er dus meer smelt
is. De albedo daalt meer en meer. Het is een zelfversterkende terugkoppelingslus (beetje zoals vicieuze cirkel).
NIET GOED DUS. Negatief terugkoppeling betekend dempend denk aan een thermostaat ofzo. Het moet terug
in balans gaan en behoud worden. Normale variabiliteit = denk aan hartslag da moet in beweging zijn, denk aan
een dynamisch hart.
Albedo-effect: De sneeuw weerkaatst een groot deel van de zon terug waardoor het een verkoelend
effect heeft op de aarde. Als het warmer wordt smelt er meer sneeuw waardoor er minder zonnestraling
wordt weerkaatst waardoor het warmer kan worden en dus nog meer sneeuw zal smelten
Thermohaliene circulatie= gebieden die meer kans hebben op cyclonen en tornados. Het ijs van groenland is
zoet schuift dan in de oceaan en zou dan de Stroom kunnen veranderen. Alles hangt dus aan elkaar vast.
Polar vortex= extreme koude en daaronder hangt een koude zone. De normale variabiliteit —> daar ga je
buiten vallenen zorgt voor verschillende omstandigheden.
2017: DOORVAARROUTE IS VRIJ ZONDER IJSBREKER
, Russisch schip kan door Noordpool varen zonder ijsbreker
Dit is goed nieuw want er is minder diesel nodig.
Oliemachines: is dan weer niet goed, gigantische machines die dan olie gaan ophalen in noordpool.
Hier zit zowel ecologie als economie in.
2018:
Containerschip vaart door Noordelijke Zee
2020
Meeste ijsverlies in Noordpoolgebied
Weer een record van het weinige ijs. We gaan eigenlijk stilaan buiten normale variabiliteit. Als we de nul
bereiken dan is er geen Noordpool meer.
VOEDSELWEB = ENERGIE-SYSTEEM = SAMEN-LEVING
CONCLUSIES EN INZICHTEN BIJ DE BERICHTEN UIT HET HOGE NOORDEN
1. Alles is verbonden!
, Op de afbeelding zie je dit duidelijk.
IJsalgen en vrij zwemmend fytoplankton in het water vormen de basis van het voedselweb in de
Noordelijke IJszee. Met behulp van zonlicht, koolstofdioxide en voedingsstoffen produceren deze
organismen biomassa die voeding biedt aan alle consumenten, van zoöplankton tot bodemdieren,
vissen, vogels, zeezoogdieren en uiteindelijk de mens.
2. Feedback of terugkoppeling (in systeemdynamiek) is een circulair mechanisme: een initieel proces of
verandering triggert veranderingen in een tweede proces, dat dan weer een volgende component
beïnvloedt, (etc.) tot op zijn beurt het initiële proces beïnvloed wordt.
3. Meekoppeling of positieve terugkoppeling of (zichzelf) versterkende terugkoppeling intensiveert,
versnelt of verhoogt de oorspronkelijke verandering of het proces. Meekoppeling werkt versterkend
(los van de vraag of dit gunstig of ongunstig is): steeds meer en meer, of minder en minder.
4. In een tegenkoppeling, negatieve terugkoppeling of dempende terugkoppeling wordt de
aanvankelijke verandering geneutraliseerd of ongedaan gemaakt. Tegenkoppeling werkt stabiliserend
en zelf-regulerend (los van de vraag of dit gunstig of ongunstig is): ze kan een tekort aanvullen of een
teveel wegwerken.
5. De ijs-albedo terugkoppeling (ice-albedo feedback): een versterkende terugkoppeling of
meekoppeling.
[Albedo is de reflectiefactor of het weerkaatsingsvermogen van iets (letterlijk de ‘witheid’).]
Opwarming zorgt ervoor dat ijs smelt, waardoor minder zonlicht weerkaatst wordt, waardoor meer
warmte geabsorbeerd wordt door vrijgekomen, donkerder water of landmassa, waardoor de
opwarming toeneemt, waardoor nog meer ijs en sneeuw smelt, etc. etc.
En omgekeerd, bij temperatuursdalingen op aarde, groeien glestjers, sneeuwvelden en ijskappen,
waardoor albedo stijgt, waardoor de temperatuur nog verder daalt, waardoor gletsjers, ijskappen en
sneeuwbedekking toenemen, etc. etc.
6. De waterdampterugkoppeling (water vapour feedback): een versterkende terugkoppeling of
meekoppeling.
[Waterdamp is een belangrijk broeikasgas.]
Toename van de temperatuur van lucht en water (opwarming) doet meer waterdamp ontstaan,
waardoor het broeikaseffect versterkt wordt (waterdamp = broeikasgas), waardoor de temperatuur
verder oploopt, waardoor nog meer water verdampt, etc. etc.
7. De terugkoppeling bij verwering (weathering feedback): een dempende terugkoppeling of
tegenkoppeling.
[De chemische verwering van kalk- en silicaatgesteente onttrekt onder invloed van water CO 2 aan de
atmosfeer.]
In een heter klimaat gebeurt chemische
verwering sneller. Daardoor wordt het
broeikaseffect afgezwakt, wat een afkoelend
effect heeft op de planeet. Deze
tegenkoppeling tracht de oorspronkelijke
verandering teniet te doen.
8. De terugkoppeling van vrijkomend methaan
(arctic methane release feedback): een
versterkende terugkoppeling of meekoppeling.
