Thema Atmosfeer
6. De atmosfeer: opbouw, straling en temperatuur
6.1. Een gelaagde gassfeer
Atmosfeer of dampkring = Een laag die de aarde omgeeft en bestaat uit verschillende gassen die op
de aarde worden gehouden door zwaartekracht.
Aurora Polaris (poollicht) ontstaat wanneer geladen deeltjes, afkomstig van de zonne-energie, botsen
op deeltjes in de atmosfeer. De kleur is afhankelijk van de soort deeltjes waarop het botst.
Ozonlaag = een laag bestaande uit ozon (O 3 ) rond de aarde op een hoogte van 15-35 km. Het houdt
het schadelijkste deel van de UV-straling uit het zonlicht tegen. (goede ozon in de stratosfeer, slechte
ozon in troposfeer)
Temperatuur als Hoogte (km) Eigenschappen
hoogte stijgt
Exosfeer > 1000 km - Gasdeeltjes kunnen aan de
atmosfeer ontsnappen
Thermopauze 700-1000 km
Thermosfeer Temperatuur stijgt 80/85-700 km - Poollicht
veel - Terugkaatsing radiogolven + ISS
(400 km)
- Hoge temperatuur
- Internationale afspraak voor de
bovenste grens van de atmosfeer
en start van de ruimte
Mesopauze - Dieptepunt van -100°C
Mesosfeer Temperatuur daalt 50-80/85 km - Meteoren
Stratopauze
Stratosfeer Temperatuur stijgt 6/18-50 km - Ozonlaag
- Hoge temperatuur
Tropopauze - Lijnvluchten
Troposfeer Temperatuur daalt 0-6/18 km - Meeste gassen
- Weersfeer
- Lijnvluchten
, - Een verhoogd CO2-gehalte in de atmosfeer veroorzaakt een hogere gemiddelde temperatuur
t.g.v. het broeikaseffect (zie hoge gemiddelde temperatuur Venus). Waarom is de gemiddelde
temperatuur van Mars dan maar -60°C?
De lage atmosferische druk zorgt dat het koud blijft.
Druk stijgt => temperatuur stijgen (deeltjes bewegen sneller)
Druk daalt => temperatuur dalen
- Waarom daalt het CO2-gehalte in de atmosfeer drastisch tussen 4,5 en 3,3 miljard jaar
geleden?
Het ontstaan van de oceanen: H20 + CO2 -> H2CO3 (koolzuurgas)
- De samenstelling van de atmosfeer vandaag
78%: N2
21%:O2
1%: rest
Functies van de atmosfeer
Bestanddelen Belang voor weer en klimaat Functies/oorsprong
N2 Meest voorkomende gas in de Noodzakelijk voor plantengroei
atmosfeer
Stofdeeltjes Verstrooien veel zonlicht - Afkomstig van winderosie, vulkanisme en (al
vormen condesatiekernen nodig dan niet menselijke) verbranding
voor wolkenvorming
CO2 Broeikasgas Industrie, verkeer, vulkaanuitbarsting, fauna
en flora EN gebruikt door planten voor
fotosynthese, verhoogt door ontbossing en
verbranding fossiele brandstoffen.
O3 Absorbeert UV-straling Vernietigd door CFK’s
(chloorfluorkoolwaterstoffen)
Waterdamp Wolkenvorming en neerslag Wordt soms opgeslagen als sneeuw en ijs, is
ook een broeikasgas
Vervuilende Veroorzaken zure regen EN Industrie, verkeer, vulkaanuitbarsting, fauna
stoffen broeikasgas en flora
(zwaveldioxide en
methaan)
O2 Tweede meest voorkomende gas Komt vrij door fotosynthese en vermindert
in de atmosfeer EN absorbeert door ontbossing
UV-licht
In de jaren ’90 zorgden CFK’s voor de afbraak van
O3 in de stratosfeer. Waarom?
Chloor veroorzaakt een vicieuze cyclus die de
ozonlaag afbreekt.
6. De atmosfeer: opbouw, straling en temperatuur
6.1. Een gelaagde gassfeer
Atmosfeer of dampkring = Een laag die de aarde omgeeft en bestaat uit verschillende gassen die op
de aarde worden gehouden door zwaartekracht.
Aurora Polaris (poollicht) ontstaat wanneer geladen deeltjes, afkomstig van de zonne-energie, botsen
op deeltjes in de atmosfeer. De kleur is afhankelijk van de soort deeltjes waarop het botst.
Ozonlaag = een laag bestaande uit ozon (O 3 ) rond de aarde op een hoogte van 15-35 km. Het houdt
het schadelijkste deel van de UV-straling uit het zonlicht tegen. (goede ozon in de stratosfeer, slechte
ozon in troposfeer)
Temperatuur als Hoogte (km) Eigenschappen
hoogte stijgt
Exosfeer > 1000 km - Gasdeeltjes kunnen aan de
atmosfeer ontsnappen
Thermopauze 700-1000 km
Thermosfeer Temperatuur stijgt 80/85-700 km - Poollicht
veel - Terugkaatsing radiogolven + ISS
(400 km)
- Hoge temperatuur
- Internationale afspraak voor de
bovenste grens van de atmosfeer
en start van de ruimte
Mesopauze - Dieptepunt van -100°C
Mesosfeer Temperatuur daalt 50-80/85 km - Meteoren
Stratopauze
Stratosfeer Temperatuur stijgt 6/18-50 km - Ozonlaag
- Hoge temperatuur
Tropopauze - Lijnvluchten
Troposfeer Temperatuur daalt 0-6/18 km - Meeste gassen
- Weersfeer
- Lijnvluchten
, - Een verhoogd CO2-gehalte in de atmosfeer veroorzaakt een hogere gemiddelde temperatuur
t.g.v. het broeikaseffect (zie hoge gemiddelde temperatuur Venus). Waarom is de gemiddelde
temperatuur van Mars dan maar -60°C?
De lage atmosferische druk zorgt dat het koud blijft.
Druk stijgt => temperatuur stijgen (deeltjes bewegen sneller)
Druk daalt => temperatuur dalen
- Waarom daalt het CO2-gehalte in de atmosfeer drastisch tussen 4,5 en 3,3 miljard jaar
geleden?
Het ontstaan van de oceanen: H20 + CO2 -> H2CO3 (koolzuurgas)
- De samenstelling van de atmosfeer vandaag
78%: N2
21%:O2
1%: rest
Functies van de atmosfeer
Bestanddelen Belang voor weer en klimaat Functies/oorsprong
N2 Meest voorkomende gas in de Noodzakelijk voor plantengroei
atmosfeer
Stofdeeltjes Verstrooien veel zonlicht - Afkomstig van winderosie, vulkanisme en (al
vormen condesatiekernen nodig dan niet menselijke) verbranding
voor wolkenvorming
CO2 Broeikasgas Industrie, verkeer, vulkaanuitbarsting, fauna
en flora EN gebruikt door planten voor
fotosynthese, verhoogt door ontbossing en
verbranding fossiele brandstoffen.
O3 Absorbeert UV-straling Vernietigd door CFK’s
(chloorfluorkoolwaterstoffen)
Waterdamp Wolkenvorming en neerslag Wordt soms opgeslagen als sneeuw en ijs, is
ook een broeikasgas
Vervuilende Veroorzaken zure regen EN Industrie, verkeer, vulkaanuitbarsting, fauna
stoffen broeikasgas en flora
(zwaveldioxide en
methaan)
O2 Tweede meest voorkomende gas Komt vrij door fotosynthese en vermindert
in de atmosfeer EN absorbeert door ontbossing
UV-licht
In de jaren ’90 zorgden CFK’s voor de afbraak van
O3 in de stratosfeer. Waarom?
Chloor veroorzaakt een vicieuze cyclus die de
ozonlaag afbreekt.
