Samenvatting Endocrinologie, dermatologie en oog
HC Hypofyse aandoeningen
Acromegalie:
- Acra (lichaamsuiteinden)
- Megalie (vergroting)
Gigantisme (reusgroei)
➢ Groeihormoon overschot door GH producerend hypofyseadenoom
Diagnostiek acromegalie:
- Screening
- Hoog GH en hoog IGF-I
- Bevestiging:
- Glucosetolerantie test (75 gram glucose) met onvoldoende remming GH
Behandeling:
- Operatie > transsphenoidaal (door de neus)
- Medicamenteus > somatostatine analoog (wordt in de hypothalamus gemaakt en remt de GH
productie), GH receptor antagonist (remt de IGF-I productie), dopamine agonist (geeft veel
dopamine waardoor de GH productie een beetje geremd wordt)
- Bestraling (liever niet, omdat je dan de hypofyse beschadigd)
Vraagstukken bij
hypofyseaandoeningen:
- Uitval van gezichtsveld (visus,
oogbewegingsstoornis)
- Hoofdpijn
- Vermoeidheid
- Gewichtstoename/verlies
- Uiterlijke veranderingen
- Metabole problemen
(hypertensie, diabetes)
- Fertiliteit/gonadale functie,
Galactorroe
Ruimte innemend proces en/of
gestoorde functie van de hypofyse:
- Achterste deel produceert
vasopressine > invloed op de
nieren
- Voorste deel produceert GH, IGF,
ACTH, TSH, LH, FSH, PRL
De hypofyse zorgt ook voor een sterk
circadiaan ritme,
Hypofystetumoren:
- Niet functionerende hypofysetumoren > ruimtewerking en hypofyseuitval
- Functionerende hypofysetumoren > gevolgen van hormoonoverschot zoals van ACTH, GH,
Prolactine en (TSH)
Voor metingen van de hypofyse heb je beide TSH en Ft4 nodig om een betrouwbare meting te krijgen, want
TSH is vaak normaal terwijl je dan vals gerustgesteld bent.
Laag/normaal TSH en laag Ft4 past bij een hypofyseaandoening. Een hoog TSH en een laag Ft4 past bij een
schildklieraandoening.
,Prolactinoom moet worden uitgesloten.
Hypofyseuitval symptomen:
- Langzaam ontstaan en aspecifiek
- Patroon afhankelijk van aantal/mate van aangedane assen
- Moeheid, tekort aan energie, gewichtstoename/verlies, kouwelijk, veel plassen, amenorroe,
verminderd libido/potentie, psychische effecten, vermindering haargroei, Verandering
slaappatroon, Concentratiestoornissen, Verandering eetlust, Verandering spier / vetmassa
Botontkalking, Lage bloeddruk
Dynamische testen als je twijfelt:
- Insuline tolerantie test
- GHRH arginine test
- ACTH stimulatie test
- CRH test
Thyreotrope as: typische
symptomen
- gewichtstoename,
kouwelijkheid, traagheid,
moeheid, depressie, trage
hartslag, trage reflexen
Behandeling:
- Levothyroxine (Thyrax), bijv 100 mcg/dag
- Controle na 6-8 weken, streefwaarde hoog normaal vrij t4
- Inname nuchter ½ uur voor ontbijt
Corticotrope as:
- Malaise, duizeligheid, misselijkheid, slechte eetlust, gewichtsverlies, orthostatische hypotensie
➢ Cave: Addisonse crise
Cortisol suppletie:
Hydrocortison:
- Ochtend 10 mg
- Middag 5 mg
- Avond 5 mg
Te weinig: diverse klachten,
Addisonse crise
Te veel: osteoporose, gewicht,
hypertensie
Belangrijk:
• Bij ziekte met koorts, braken,
operatie: stress schema met
verdubbeling van de dosering
Gonadotrope uitval typische klachten:
- Verminderde libido
- Erectiele dysfunctie
- In/subfertiliteit
- Verminderde lichaamsbeharing
- Spiermassa
- Osteoporose
- Vrouw > amenorroe
,Behandeling bij de man:
- Testosteron zalf
- Testosteron injecties (1 per 2/3
weken)
- Bij kinderwens > pregnyl injecties
Behandeling premenopauzale vrouw:
- Anticonceptiepil
- Oestrogeen pleister
Uitval achterkwab functie:
- Diabetes insipidus > polyurie,
dorst, dehydratie
Dorstproef voor het aantonen van
diabetes insipidus bij dorsten:
- Polyurie
- Lage urineosmolaliteit
- Stijging Na gehalte / osmolaliteit
in bloed
- Daling gewicht
Centrale diabetes insipidus:
- Goede reactie op
vasopressine/minrin
Behandeling diabetes insipidus:
- Vasopressine (Minrin) tablet 1 a 2 maal
daags
- Instellen op basis van urineproductie,
dorst, Na concentratie, osmolaliteit
- Advies aan patiënt: opletten op
vochtbalans, dorst
Somatotrope as:
- Enorm effect op lengte groei
- Ook van belang op volwassen leeftijd
- Diagnose met ITT
Behandeling GH deficientie:
- Injectie voor slapen gaan
- Dosering baseren op IGF-I concentratie
(leeftijd, geslacht)
Behandeld hypopituitarisme:
- Chronische ziekte
- Dagelijks medicijnen
- Goed herstel mogelijk, maar wel blijvende gevolgen
, Bron van hypercortisolisme:
- Bijnier
- Hypofyse
- Iatrogeen/exogeen
ACTH secreting pituitary
adenoma > Cushing’s disease:
- Myopathie
- Obesitas
- Moon face
- Buffalohump
- Hypertensie
- Striae
- Glucose intolerantie
- Hypokalemie
Werking glucocorticoiden:
- Metabolisme > vet,
glucose, aminozuren
- Immuunreactie
- Andere reacties
- Proteïnen (negatief)
Diagnostiek Cushing:
Aantonen hypercortisolisme
- Totale productie verhoogd
- Circadiaan ritme verstoord
- Feedback mechanisme verstoord
Aantonen bron:
- ACTH afhankelijk of niet
- ACTH meetbaar/hoog > probleem zit hoog > hypofyse
- ACTH laag/niks > probleem zit in de bijnier
Behandeling ziekte van Cushing:
- Chirurgisch (transsphenoidaal)
- Medicamenteus (remmen cortisol productie) > Ketoconazol, Metyrapon, SMS-analoog
HC Hypofyse aandoeningen
Acromegalie:
- Acra (lichaamsuiteinden)
- Megalie (vergroting)
Gigantisme (reusgroei)
➢ Groeihormoon overschot door GH producerend hypofyseadenoom
Diagnostiek acromegalie:
- Screening
- Hoog GH en hoog IGF-I
- Bevestiging:
- Glucosetolerantie test (75 gram glucose) met onvoldoende remming GH
Behandeling:
- Operatie > transsphenoidaal (door de neus)
- Medicamenteus > somatostatine analoog (wordt in de hypothalamus gemaakt en remt de GH
productie), GH receptor antagonist (remt de IGF-I productie), dopamine agonist (geeft veel
dopamine waardoor de GH productie een beetje geremd wordt)
- Bestraling (liever niet, omdat je dan de hypofyse beschadigd)
Vraagstukken bij
hypofyseaandoeningen:
- Uitval van gezichtsveld (visus,
oogbewegingsstoornis)
- Hoofdpijn
- Vermoeidheid
- Gewichtstoename/verlies
- Uiterlijke veranderingen
- Metabole problemen
(hypertensie, diabetes)
- Fertiliteit/gonadale functie,
Galactorroe
Ruimte innemend proces en/of
gestoorde functie van de hypofyse:
- Achterste deel produceert
vasopressine > invloed op de
nieren
- Voorste deel produceert GH, IGF,
ACTH, TSH, LH, FSH, PRL
De hypofyse zorgt ook voor een sterk
circadiaan ritme,
Hypofystetumoren:
- Niet functionerende hypofysetumoren > ruimtewerking en hypofyseuitval
- Functionerende hypofysetumoren > gevolgen van hormoonoverschot zoals van ACTH, GH,
Prolactine en (TSH)
Voor metingen van de hypofyse heb je beide TSH en Ft4 nodig om een betrouwbare meting te krijgen, want
TSH is vaak normaal terwijl je dan vals gerustgesteld bent.
Laag/normaal TSH en laag Ft4 past bij een hypofyseaandoening. Een hoog TSH en een laag Ft4 past bij een
schildklieraandoening.
,Prolactinoom moet worden uitgesloten.
Hypofyseuitval symptomen:
- Langzaam ontstaan en aspecifiek
- Patroon afhankelijk van aantal/mate van aangedane assen
- Moeheid, tekort aan energie, gewichtstoename/verlies, kouwelijk, veel plassen, amenorroe,
verminderd libido/potentie, psychische effecten, vermindering haargroei, Verandering
slaappatroon, Concentratiestoornissen, Verandering eetlust, Verandering spier / vetmassa
Botontkalking, Lage bloeddruk
Dynamische testen als je twijfelt:
- Insuline tolerantie test
- GHRH arginine test
- ACTH stimulatie test
- CRH test
Thyreotrope as: typische
symptomen
- gewichtstoename,
kouwelijkheid, traagheid,
moeheid, depressie, trage
hartslag, trage reflexen
Behandeling:
- Levothyroxine (Thyrax), bijv 100 mcg/dag
- Controle na 6-8 weken, streefwaarde hoog normaal vrij t4
- Inname nuchter ½ uur voor ontbijt
Corticotrope as:
- Malaise, duizeligheid, misselijkheid, slechte eetlust, gewichtsverlies, orthostatische hypotensie
➢ Cave: Addisonse crise
Cortisol suppletie:
Hydrocortison:
- Ochtend 10 mg
- Middag 5 mg
- Avond 5 mg
Te weinig: diverse klachten,
Addisonse crise
Te veel: osteoporose, gewicht,
hypertensie
Belangrijk:
• Bij ziekte met koorts, braken,
operatie: stress schema met
verdubbeling van de dosering
Gonadotrope uitval typische klachten:
- Verminderde libido
- Erectiele dysfunctie
- In/subfertiliteit
- Verminderde lichaamsbeharing
- Spiermassa
- Osteoporose
- Vrouw > amenorroe
,Behandeling bij de man:
- Testosteron zalf
- Testosteron injecties (1 per 2/3
weken)
- Bij kinderwens > pregnyl injecties
Behandeling premenopauzale vrouw:
- Anticonceptiepil
- Oestrogeen pleister
Uitval achterkwab functie:
- Diabetes insipidus > polyurie,
dorst, dehydratie
Dorstproef voor het aantonen van
diabetes insipidus bij dorsten:
- Polyurie
- Lage urineosmolaliteit
- Stijging Na gehalte / osmolaliteit
in bloed
- Daling gewicht
Centrale diabetes insipidus:
- Goede reactie op
vasopressine/minrin
Behandeling diabetes insipidus:
- Vasopressine (Minrin) tablet 1 a 2 maal
daags
- Instellen op basis van urineproductie,
dorst, Na concentratie, osmolaliteit
- Advies aan patiënt: opletten op
vochtbalans, dorst
Somatotrope as:
- Enorm effect op lengte groei
- Ook van belang op volwassen leeftijd
- Diagnose met ITT
Behandeling GH deficientie:
- Injectie voor slapen gaan
- Dosering baseren op IGF-I concentratie
(leeftijd, geslacht)
Behandeld hypopituitarisme:
- Chronische ziekte
- Dagelijks medicijnen
- Goed herstel mogelijk, maar wel blijvende gevolgen
, Bron van hypercortisolisme:
- Bijnier
- Hypofyse
- Iatrogeen/exogeen
ACTH secreting pituitary
adenoma > Cushing’s disease:
- Myopathie
- Obesitas
- Moon face
- Buffalohump
- Hypertensie
- Striae
- Glucose intolerantie
- Hypokalemie
Werking glucocorticoiden:
- Metabolisme > vet,
glucose, aminozuren
- Immuunreactie
- Andere reacties
- Proteïnen (negatief)
Diagnostiek Cushing:
Aantonen hypercortisolisme
- Totale productie verhoogd
- Circadiaan ritme verstoord
- Feedback mechanisme verstoord
Aantonen bron:
- ACTH afhankelijk of niet
- ACTH meetbaar/hoog > probleem zit hoog > hypofyse
- ACTH laag/niks > probleem zit in de bijnier
Behandeling ziekte van Cushing:
- Chirurgisch (transsphenoidaal)
- Medicamenteus (remmen cortisol productie) > Ketoconazol, Metyrapon, SMS-analoog
