Coachen op de vijf rollen van de leraar
GENERIEKE KENNISTOETS APV9 SAMENVATTING
COACHEN OP DE VIJF ROLLEN VAN DE LERAAR
1.1 Overtuigen
Gedrag wordt aangestuurd door wat we diep van binnen vinden, willen en denken. Daar, in onze
overtuigingen, ligt de oorsprong van ons gedrag. Hiervan zijn we ons vaak niet bewust.
Leraren die zichzelf de vragen; “Wie wil ik zijn in mijn rol als leraar?” en “Vanuit welke identiteit wil ik
werken?” stellen, komen hierdoor aan belangrijke informatie, omdat de antwoorden op deze vragen
in sterke mate bepalen welk gedrag zij vertonen.
Het gedrag wordt ook bepaald door verwachtingen van anderen. Als leraar kun je je op een bepaalde
manier gedragen, dit moet binnen het beroepskader zitten. Wanneer je je bewust bent van je eigen
overtuigingen en kennis heb van wat er van je wordt verwacht, is het makkelijker om gedrag aan te
leren en is je gedrag bovendien gefundeerd.
Leraren die al langer in het onderwijs zitten hebben het vermogen om probleemgedrag snel en
precies te identificeren en erop te reageren. Deze vaardigheden kun je ontwikkelen door op nieuwe
situaties in de klas te reageren vanuit je overtuigingen en niet op basis van een ‘trucje’ want dan val
je door de mand gedrag moet in overeenstemming met overtuiging zijn.
1.2 Identiteit
Gedrag komt voort uit overtuiging en identiteit.
Om jezelf bewust te worden van je eigen overtuigingen kun je jezelf de vragen; “Welke gedachten en
ideeën heb ik over het lesgeven?”, “Wat kan ik?” “Wat motiveert mij in mijn werk?” stellen. Zo weet
je dus wat voor jou belangrijk is en kan je eraan werken dat je identiteit en je overtuigingen overeen
komen.
Het is belangrijk dat je weet wat er van je wordt verwacht en of dat gedrag ook bij je past. Als datzo
is, heeft dat een positieve invloed op het gedrag. Je identiteit hangt samen met het gedrag datje
(behoort) te vertonen.
1.3 Vijf rollen
In het onderwijs gaat het erom dat de prestaties en ontwikkeling van leerlingen wordt
geoptimaliseerd. Vele factoren hebben hierop invloed. Maar de leraar is toch wel de grootste invloed
factor. Zij maken het verschil. Om erachter te komen wat een leraar tot een goede leraar maakt
wordt er onderscheid gemaakt in vijf rollen die de leraar in de les vervult. Deze zijn gebaseerd op een
aantal in de praktijk bewezen uitgangspunten:
Contact, een relatie met leerlingen is een voorwaarde voor leren
Leerlingen moeten worden begeleid in hun ontwikkeling: stimuleren en corrigeren zijn
noodzakelijk
De lesstof moet worden overgebracht
Leerlingen moeten worden uitgedaagd om zelfstandig taken uit te voeren en de lesstof te
verwerken
Leerlingen moeten in vrijheid kunnen leren
De leraar is een volwassene, die werkt met jongeren
1
,Coachen op de vijf rollen van de leraar
De rollen zijn als volgt:
1. De gastheer de les starten
2. De presentator aandacht vangen
3. De didacticus instructie geven
4. De pedagoog orde houden
5. De afsluiter de les afsluiten
1.4 Gedragsverandering
Het gaat er niet om wat de leraar doet, maar hoe de interactie is tussen docent en leerling. Wat
gebeurt er tussen die twee? Kijk naar het gedrag van leerlingen dat ontstaat door het gedrag van de
docent. Als beginnend docent moet je je bewust worden van je eigen gedrag en het effect van
leerlingen daarop leren reflecteren.
Om je gedrag te kunnen veranderen moet je doelen stellen. Hoe stel je goede doelen?D.m.v. de
volgende vijf vragen:
1. Wat wil ik bereiken?
2. Wat moet ik daarvoor doen, wat moet ik anders doen? Hoe ziet dat er concreet uit, in
gedrag?
3. Wanneer en waar ga ik dit nieuwe, andere gedrag oefenen?
4. Wanneer ben ik tevreden? Wat heb ik dan bereikt? Hoe ziet het resultaat er concreet uit wat
betreft leerlingengedrag, lerarengedrag?
5. Wat kan er fout gaan? Wat doe ik als…?
Je bewustwordingsproces = zicht krijgen op wie u bent als leraar, wie u wilt zijn en wie u moet zijn.
Dus gedragsverandering in stappen:
1. Bewust worden van de effectiviteit van het gedrag.
2. Keuze maken over de verantwoordelijkheid en de verantwoordelijkheid nemen.
3. In actie komen en ander gedrag oefenen. Gedrag verandert je door te reflecteren op het effect van
gedrag en nieuwe, concrete doelenstellen.
Hoofdstuk 2 – De gastheer: de les starten.
2.1 De leraar als gastheer
Goed contact met leerlingen is een voorwaarde voor een effectief leerproces verbaal en non-
verbaal.
Afstemmen = gericht contact maken met leerlingen, in een ander verplaatsen met als doel begrip.
Ik beschouw de ander als een vriend
Ik benader alles positief
Ik heb respect voor zijn criteria
Ik ben bereid mee te gaan in de gedachtegang van de ander
2
, Coachen op de vijf rollen van de leraar
Wat moet de docent wel doen?
Non-verbaal Verbaal
- echt contact maken - namen noemen
- echt zijn - de leerlingen welkom heten
- leerlingen aankijken, zorgen dat ze je zien - hen positief benaderen
- vriendelijke mimiek, laten zien dat je er zin in hebt - iets persoonlijks zeggen
- uitstralen welke sfeer je wilt neerzetten - alleen dingen zeggen die je echt meent
- zelfverzekerd staan - zo snel mogelijk zorgen voor een ritueel
- open houding aannemen - benoemen wat ze wel (en niet) moeten doen, in
- brede gebaren maken gedragstermen
- rondlopen en gesprekjes aanknopen - een informele verbale benadering kiezen vanuit
- corrigeren kan non-verbaal en met een glimlach echtheid
- op tijd in de les zijn
- de leerlingen stoom af laten blazen
- afstemmen op de leerlingen
- organisatorisch klaar zijn
Wat moet de docent niet doen?
Non-verbaal Verbaal
- achter je bureau wegkruipen - mopperen over de leerlingen
- je onzichtbaar opstellen - schreeuwen
- wegkijken - korte, bevelende instructies geven
- een gesloten houding aannemen - zeggen dat ze stil moeten zijn
- te laat in de les komen - een gesprek voeren met een leerling en de rest
- planten water geven negeren
- leerlingen negatief benaderen
- op de gang met een collega praten
- zeggen dat je haast hebt
- niets zeggen
- onecht reageren
Startende docenten slaan de fase van het afstemmen vaak over vanuit een taakgerichte houding.
Leerlingen kunnen dit opvatten als ‘docent is niet geïnteresseerd’, ‘docent begrijpt ons niet’. In de
beleving van startende docenten, duurt de fase van het afstemmen (te) lang.
Competenties:
Afstemmen op leerlingen
o Is in staat door verbaal en non-verbaal gedrag contact te leggen en te onderhouden
met leerlingen
Beroepshouding
o Biedt informatie en diensten professioneel aan
3
GENERIEKE KENNISTOETS APV9 SAMENVATTING
COACHEN OP DE VIJF ROLLEN VAN DE LERAAR
1.1 Overtuigen
Gedrag wordt aangestuurd door wat we diep van binnen vinden, willen en denken. Daar, in onze
overtuigingen, ligt de oorsprong van ons gedrag. Hiervan zijn we ons vaak niet bewust.
Leraren die zichzelf de vragen; “Wie wil ik zijn in mijn rol als leraar?” en “Vanuit welke identiteit wil ik
werken?” stellen, komen hierdoor aan belangrijke informatie, omdat de antwoorden op deze vragen
in sterke mate bepalen welk gedrag zij vertonen.
Het gedrag wordt ook bepaald door verwachtingen van anderen. Als leraar kun je je op een bepaalde
manier gedragen, dit moet binnen het beroepskader zitten. Wanneer je je bewust bent van je eigen
overtuigingen en kennis heb van wat er van je wordt verwacht, is het makkelijker om gedrag aan te
leren en is je gedrag bovendien gefundeerd.
Leraren die al langer in het onderwijs zitten hebben het vermogen om probleemgedrag snel en
precies te identificeren en erop te reageren. Deze vaardigheden kun je ontwikkelen door op nieuwe
situaties in de klas te reageren vanuit je overtuigingen en niet op basis van een ‘trucje’ want dan val
je door de mand gedrag moet in overeenstemming met overtuiging zijn.
1.2 Identiteit
Gedrag komt voort uit overtuiging en identiteit.
Om jezelf bewust te worden van je eigen overtuigingen kun je jezelf de vragen; “Welke gedachten en
ideeën heb ik over het lesgeven?”, “Wat kan ik?” “Wat motiveert mij in mijn werk?” stellen. Zo weet
je dus wat voor jou belangrijk is en kan je eraan werken dat je identiteit en je overtuigingen overeen
komen.
Het is belangrijk dat je weet wat er van je wordt verwacht en of dat gedrag ook bij je past. Als datzo
is, heeft dat een positieve invloed op het gedrag. Je identiteit hangt samen met het gedrag datje
(behoort) te vertonen.
1.3 Vijf rollen
In het onderwijs gaat het erom dat de prestaties en ontwikkeling van leerlingen wordt
geoptimaliseerd. Vele factoren hebben hierop invloed. Maar de leraar is toch wel de grootste invloed
factor. Zij maken het verschil. Om erachter te komen wat een leraar tot een goede leraar maakt
wordt er onderscheid gemaakt in vijf rollen die de leraar in de les vervult. Deze zijn gebaseerd op een
aantal in de praktijk bewezen uitgangspunten:
Contact, een relatie met leerlingen is een voorwaarde voor leren
Leerlingen moeten worden begeleid in hun ontwikkeling: stimuleren en corrigeren zijn
noodzakelijk
De lesstof moet worden overgebracht
Leerlingen moeten worden uitgedaagd om zelfstandig taken uit te voeren en de lesstof te
verwerken
Leerlingen moeten in vrijheid kunnen leren
De leraar is een volwassene, die werkt met jongeren
1
,Coachen op de vijf rollen van de leraar
De rollen zijn als volgt:
1. De gastheer de les starten
2. De presentator aandacht vangen
3. De didacticus instructie geven
4. De pedagoog orde houden
5. De afsluiter de les afsluiten
1.4 Gedragsverandering
Het gaat er niet om wat de leraar doet, maar hoe de interactie is tussen docent en leerling. Wat
gebeurt er tussen die twee? Kijk naar het gedrag van leerlingen dat ontstaat door het gedrag van de
docent. Als beginnend docent moet je je bewust worden van je eigen gedrag en het effect van
leerlingen daarop leren reflecteren.
Om je gedrag te kunnen veranderen moet je doelen stellen. Hoe stel je goede doelen?D.m.v. de
volgende vijf vragen:
1. Wat wil ik bereiken?
2. Wat moet ik daarvoor doen, wat moet ik anders doen? Hoe ziet dat er concreet uit, in
gedrag?
3. Wanneer en waar ga ik dit nieuwe, andere gedrag oefenen?
4. Wanneer ben ik tevreden? Wat heb ik dan bereikt? Hoe ziet het resultaat er concreet uit wat
betreft leerlingengedrag, lerarengedrag?
5. Wat kan er fout gaan? Wat doe ik als…?
Je bewustwordingsproces = zicht krijgen op wie u bent als leraar, wie u wilt zijn en wie u moet zijn.
Dus gedragsverandering in stappen:
1. Bewust worden van de effectiviteit van het gedrag.
2. Keuze maken over de verantwoordelijkheid en de verantwoordelijkheid nemen.
3. In actie komen en ander gedrag oefenen. Gedrag verandert je door te reflecteren op het effect van
gedrag en nieuwe, concrete doelenstellen.
Hoofdstuk 2 – De gastheer: de les starten.
2.1 De leraar als gastheer
Goed contact met leerlingen is een voorwaarde voor een effectief leerproces verbaal en non-
verbaal.
Afstemmen = gericht contact maken met leerlingen, in een ander verplaatsen met als doel begrip.
Ik beschouw de ander als een vriend
Ik benader alles positief
Ik heb respect voor zijn criteria
Ik ben bereid mee te gaan in de gedachtegang van de ander
2
, Coachen op de vijf rollen van de leraar
Wat moet de docent wel doen?
Non-verbaal Verbaal
- echt contact maken - namen noemen
- echt zijn - de leerlingen welkom heten
- leerlingen aankijken, zorgen dat ze je zien - hen positief benaderen
- vriendelijke mimiek, laten zien dat je er zin in hebt - iets persoonlijks zeggen
- uitstralen welke sfeer je wilt neerzetten - alleen dingen zeggen die je echt meent
- zelfverzekerd staan - zo snel mogelijk zorgen voor een ritueel
- open houding aannemen - benoemen wat ze wel (en niet) moeten doen, in
- brede gebaren maken gedragstermen
- rondlopen en gesprekjes aanknopen - een informele verbale benadering kiezen vanuit
- corrigeren kan non-verbaal en met een glimlach echtheid
- op tijd in de les zijn
- de leerlingen stoom af laten blazen
- afstemmen op de leerlingen
- organisatorisch klaar zijn
Wat moet de docent niet doen?
Non-verbaal Verbaal
- achter je bureau wegkruipen - mopperen over de leerlingen
- je onzichtbaar opstellen - schreeuwen
- wegkijken - korte, bevelende instructies geven
- een gesloten houding aannemen - zeggen dat ze stil moeten zijn
- te laat in de les komen - een gesprek voeren met een leerling en de rest
- planten water geven negeren
- leerlingen negatief benaderen
- op de gang met een collega praten
- zeggen dat je haast hebt
- niets zeggen
- onecht reageren
Startende docenten slaan de fase van het afstemmen vaak over vanuit een taakgerichte houding.
Leerlingen kunnen dit opvatten als ‘docent is niet geïnteresseerd’, ‘docent begrijpt ons niet’. In de
beleving van startende docenten, duurt de fase van het afstemmen (te) lang.
Competenties:
Afstemmen op leerlingen
o Is in staat door verbaal en non-verbaal gedrag contact te leggen en te onderhouden
met leerlingen
Beroepshouding
o Biedt informatie en diensten professioneel aan
3
