5. BBG - Deel 1.1: (Geërfd) genetisch materiaal
Overzicht
1/ Mensbeeld en uitgangspunten
2/ Genetica – impact van genen en erfelijkheid op gedrag
De zygote, het huis van ons genetisch materiaal
De zygote ontwikkelt zich tot mens : vermenigvuldigingsdeling
Het commando van het differentiatieproces: instructies vanuit genen en omgeving
3/ Het erfelijkheidsprincipe
De reductiedeling
De wetten van Mendel
4/ Mutaties van het genetisch materiaal
Puntmutatie
Chromosoommutatie
Deletie
Genoommutatie
5/ Overerving van mutaties
Mozaïekbeeld
Mitochondriaal DNA
6/ Afrondende bedenkingen
Inleiding
Perspectief 1 = Biologisch perspectief = Biologische benadering
“Biologische basis van het gedrag “ bestaat uit 2 grote delen
1. Genetica
2. Werking van de hersenen
3. Het sociale brein
1/ Mensbeeld en uitgangspunten
Impact van Biologische programmatie op gedrag
Het mensbeeld en de uitgangspunten van een biologisch perspectief op mensen en gedrag, omvat
volgende kenmerken:
1. De mens is In de eerste plaats een biologisch wezen zonder lichaam en lichaamsfuncties bestaat
hij niet
2. Gedrag is te verklaren vanuit interne lichamelijke factoren de oorzaak van gedrag is te achterhalen
door inzicht In de werking van het lichaam. Gedrag van Mensen kan beïnvloed en veranderd
worden door middel van ingrijpen op biologische aspecten
3. De hersenen spelen daarin een centrale rol. Gedrag wordt vooral gestuurd vanuit de hersenen de
mens heeft daar geen invloed op het verloopt onbewust en buiten onze wil om
4. Gedrag wordt bepaald door de eigenschappen van het organisme dat dit gedrag stelt. De mens is
geen baas in eigen brein en heeft het eigen gedrag niet Zonder meer onder controle.
5. De mens is van bij het begin van zijn bestaan beschreven blad: uniek individuele combinatie aan
erfelijke materiaal. Bij het verklaren en begrijpen van gedrag dienen we dus de erfelijke bagage van
Mensen In het algemeen en van een individu In het bijzonder te kennen en in rekening te nemen.
1 van 30
, 5. BBG - Deel 1.1: (Geërfd) genetisch materiaal
Mensen zijn het product van een langdurige evolutionaire geschiedenis. Gedrag van Mensen kan
begrepen worden door het te plaatsen binnen de evolutie. Een goed begrip van de evolutietheorie is
belangrijk.
Biologisch perspectief zegt:
1. Wij zijn bepaald door biologische
2. Oorzaken zichtbaar door lichaam (bv. DSM niet neutraal, heel biologisch bepaald)
3. Geboren, geen onbeschreven blad. Genen zijn belangrijk, maar niet onderschatten
4. Hoe ons brein werkt. Grotendeels autonoom, geen controle over bv. hart. Wat we meemaken
doet iets met ons lijf ! (the body keeps the score)
Opvoeder en het biologisch perspectief
Hoe wij ineenzitten = evolutionaire basis. Bv. oermensenrassen
Kiem / basis in ieder aanwezig, maar komt pas tot uiting in contact met omgeving (Nature vs. Nurture).
Bv. gevoeligheid in depressie = genetisch. Of deze uiteindelijk tot uiting komt = levensomstandigheden.
Het moet ‘wakker’ gemaakt worden, getriggert… zo niet slaapt het.
Correlatie ≠ causaliteit
o Correlatie = verband tussen 2 dingen
o Causaliteit = ene veroorzaakt het andere
Bv. correlatie > roken kans op longkanker, meer roken is meer kans op longkanker, maar niet de oorzaak
! correlatie tussen beide kan groot of klein zijn.
Veel gedragsproblematiek in correlatie met mankement in brein, maar niet oorzaak.
!! valkuil: Er wordt vaak causaliteit veronderstelt
Wat biologisch in ons aanwezig is, uit zich d.m.v. omgevingsfactor
Ben jij deel van de context? In welke mate ben ik omgevingsfactor van cliënt?
Bv. Syndroom van Down, genetisch aangeboren, kan je als opvoeder niets aan veranderen. Bepaalde
feiten moet je aannemen.
Bv. diep verstandelijk beperking zal nooit een Einstein worden – weinig evolutie mogelijk
Speelruimte als opvoeder
Individu vs. context: Wat gaat mijn mindset moeten zijn om veilig en transparant, vat te hebben ?
1. Deel 1 = het biologisch geprogrammeerde = waar je mee te doen hebt. Bv. syndroom van down.
2. Deel 2 = omgevingsfactor impact op biologie. Ervaringen en omstandigheden effect op biologie.
Te onthouden PPT
We bestaan in 1ste plaats biologisch, dan pas psychologisch of in gedrag.
o We (= gedrag, emoties, motieven, gedachten,) zijn fysisch, chemisch, neurologisch, … bepaald
o Oorzaken van gedrag, emotie, motieven, kennen door lichaam te kennen.
o Genetische predispositie: we zijn bij aanvang ‘beschreven blad’
o Geen baas in eigen brein: grotendeels autonome werking hersenen
2 van 30
, 5. BBG - Deel 1.1: (Geërfd) genetisch materiaal
Heeft de begeleider daar impact op?
Ja, bepaalde gedragskenmerken hebben evolutionaire basis. En nee, ze komen niet bij iedereen voor:
wat waar is op groepsniveau, hoeft niet op te gaan voor elk individu.
‘Disposities’: kenmerken in kiem aanwezig, enkel ontwikkeling door interacties met omgeving
Correlatie ≠ causaliteit
Valkuil van deze tijd: Aandacht voor evolutionaire programmatie (genen, hersenen) doet belang context
uit oog verliezen
Speelruimte orthopedagogisch begeleider
Redenering: Context bepaalt mee verschijningsvorm disposities
Begeleider is onderdeel van context cliënt
Speelruimte: context/relaties creëren die bijdragen aan kwaliteit van leven
Invloed op wat ‘verworven’ is, wat niet genetisch is bepaald
Dubbel spoor
Speelruimte orthopedagogische begeleider
Dubbel spoor Persoonsgericht Contextgericht
Focus op Begeleidingsrelatie Leefklimaat
Acties Minsdet OPB Betrouwbaarheid
i.f.v. zelfregulatie cliënt Voorspelbaarheid
Transparantie
Neuroceptie Creëren van veiligheid (comfort – stretch – paniek)
Biologische benadering: Twee delen
DEEL I : Impact van biologische programmatie op ‘gedrag’
Focus op erfelijk materiaal en neuronale werking
Kernbegrippen
Praktijk: doelgroepen
DEEL II : Impact van de context op ‘gedrag’:
Focus op ervaringsafhankelijke biologische ontwikkeling
Kernbegrippen
Praktijk
Wat heeft de opvoeder te doen en wat heeft hij nodig
2/ Genetica
Overzicht
0/ Inleiding
1/ De zygote
2/ Opbouw van geërfd materiaal
3/ ontwikkeling individu
Vermenigvuldigingsdeling
Differentiatieproces
3 van 30
Overzicht
1/ Mensbeeld en uitgangspunten
2/ Genetica – impact van genen en erfelijkheid op gedrag
De zygote, het huis van ons genetisch materiaal
De zygote ontwikkelt zich tot mens : vermenigvuldigingsdeling
Het commando van het differentiatieproces: instructies vanuit genen en omgeving
3/ Het erfelijkheidsprincipe
De reductiedeling
De wetten van Mendel
4/ Mutaties van het genetisch materiaal
Puntmutatie
Chromosoommutatie
Deletie
Genoommutatie
5/ Overerving van mutaties
Mozaïekbeeld
Mitochondriaal DNA
6/ Afrondende bedenkingen
Inleiding
Perspectief 1 = Biologisch perspectief = Biologische benadering
“Biologische basis van het gedrag “ bestaat uit 2 grote delen
1. Genetica
2. Werking van de hersenen
3. Het sociale brein
1/ Mensbeeld en uitgangspunten
Impact van Biologische programmatie op gedrag
Het mensbeeld en de uitgangspunten van een biologisch perspectief op mensen en gedrag, omvat
volgende kenmerken:
1. De mens is In de eerste plaats een biologisch wezen zonder lichaam en lichaamsfuncties bestaat
hij niet
2. Gedrag is te verklaren vanuit interne lichamelijke factoren de oorzaak van gedrag is te achterhalen
door inzicht In de werking van het lichaam. Gedrag van Mensen kan beïnvloed en veranderd
worden door middel van ingrijpen op biologische aspecten
3. De hersenen spelen daarin een centrale rol. Gedrag wordt vooral gestuurd vanuit de hersenen de
mens heeft daar geen invloed op het verloopt onbewust en buiten onze wil om
4. Gedrag wordt bepaald door de eigenschappen van het organisme dat dit gedrag stelt. De mens is
geen baas in eigen brein en heeft het eigen gedrag niet Zonder meer onder controle.
5. De mens is van bij het begin van zijn bestaan beschreven blad: uniek individuele combinatie aan
erfelijke materiaal. Bij het verklaren en begrijpen van gedrag dienen we dus de erfelijke bagage van
Mensen In het algemeen en van een individu In het bijzonder te kennen en in rekening te nemen.
1 van 30
, 5. BBG - Deel 1.1: (Geërfd) genetisch materiaal
Mensen zijn het product van een langdurige evolutionaire geschiedenis. Gedrag van Mensen kan
begrepen worden door het te plaatsen binnen de evolutie. Een goed begrip van de evolutietheorie is
belangrijk.
Biologisch perspectief zegt:
1. Wij zijn bepaald door biologische
2. Oorzaken zichtbaar door lichaam (bv. DSM niet neutraal, heel biologisch bepaald)
3. Geboren, geen onbeschreven blad. Genen zijn belangrijk, maar niet onderschatten
4. Hoe ons brein werkt. Grotendeels autonoom, geen controle over bv. hart. Wat we meemaken
doet iets met ons lijf ! (the body keeps the score)
Opvoeder en het biologisch perspectief
Hoe wij ineenzitten = evolutionaire basis. Bv. oermensenrassen
Kiem / basis in ieder aanwezig, maar komt pas tot uiting in contact met omgeving (Nature vs. Nurture).
Bv. gevoeligheid in depressie = genetisch. Of deze uiteindelijk tot uiting komt = levensomstandigheden.
Het moet ‘wakker’ gemaakt worden, getriggert… zo niet slaapt het.
Correlatie ≠ causaliteit
o Correlatie = verband tussen 2 dingen
o Causaliteit = ene veroorzaakt het andere
Bv. correlatie > roken kans op longkanker, meer roken is meer kans op longkanker, maar niet de oorzaak
! correlatie tussen beide kan groot of klein zijn.
Veel gedragsproblematiek in correlatie met mankement in brein, maar niet oorzaak.
!! valkuil: Er wordt vaak causaliteit veronderstelt
Wat biologisch in ons aanwezig is, uit zich d.m.v. omgevingsfactor
Ben jij deel van de context? In welke mate ben ik omgevingsfactor van cliënt?
Bv. Syndroom van Down, genetisch aangeboren, kan je als opvoeder niets aan veranderen. Bepaalde
feiten moet je aannemen.
Bv. diep verstandelijk beperking zal nooit een Einstein worden – weinig evolutie mogelijk
Speelruimte als opvoeder
Individu vs. context: Wat gaat mijn mindset moeten zijn om veilig en transparant, vat te hebben ?
1. Deel 1 = het biologisch geprogrammeerde = waar je mee te doen hebt. Bv. syndroom van down.
2. Deel 2 = omgevingsfactor impact op biologie. Ervaringen en omstandigheden effect op biologie.
Te onthouden PPT
We bestaan in 1ste plaats biologisch, dan pas psychologisch of in gedrag.
o We (= gedrag, emoties, motieven, gedachten,) zijn fysisch, chemisch, neurologisch, … bepaald
o Oorzaken van gedrag, emotie, motieven, kennen door lichaam te kennen.
o Genetische predispositie: we zijn bij aanvang ‘beschreven blad’
o Geen baas in eigen brein: grotendeels autonome werking hersenen
2 van 30
, 5. BBG - Deel 1.1: (Geërfd) genetisch materiaal
Heeft de begeleider daar impact op?
Ja, bepaalde gedragskenmerken hebben evolutionaire basis. En nee, ze komen niet bij iedereen voor:
wat waar is op groepsniveau, hoeft niet op te gaan voor elk individu.
‘Disposities’: kenmerken in kiem aanwezig, enkel ontwikkeling door interacties met omgeving
Correlatie ≠ causaliteit
Valkuil van deze tijd: Aandacht voor evolutionaire programmatie (genen, hersenen) doet belang context
uit oog verliezen
Speelruimte orthopedagogisch begeleider
Redenering: Context bepaalt mee verschijningsvorm disposities
Begeleider is onderdeel van context cliënt
Speelruimte: context/relaties creëren die bijdragen aan kwaliteit van leven
Invloed op wat ‘verworven’ is, wat niet genetisch is bepaald
Dubbel spoor
Speelruimte orthopedagogische begeleider
Dubbel spoor Persoonsgericht Contextgericht
Focus op Begeleidingsrelatie Leefklimaat
Acties Minsdet OPB Betrouwbaarheid
i.f.v. zelfregulatie cliënt Voorspelbaarheid
Transparantie
Neuroceptie Creëren van veiligheid (comfort – stretch – paniek)
Biologische benadering: Twee delen
DEEL I : Impact van biologische programmatie op ‘gedrag’
Focus op erfelijk materiaal en neuronale werking
Kernbegrippen
Praktijk: doelgroepen
DEEL II : Impact van de context op ‘gedrag’:
Focus op ervaringsafhankelijke biologische ontwikkeling
Kernbegrippen
Praktijk
Wat heeft de opvoeder te doen en wat heeft hij nodig
2/ Genetica
Overzicht
0/ Inleiding
1/ De zygote
2/ Opbouw van geërfd materiaal
3/ ontwikkeling individu
Vermenigvuldigingsdeling
Differentiatieproces
3 van 30
