5. BBG deel 2.2: Het sociale brein
1 - het sociale brein
1/ Het sociaal brein
De informatie van al deze neurale zintuigelijke netwerken verknopen zich samen tot het sociaal brein.
Het sociaal brein: een verbinding tussen hoofd en hart, tussen hersenen en lichaam én bestaat erin om in
relatie met de ander, steeds het meest adaptieve gedrag te stellen = ons open te stellen voor anderen vs.
ons van hen af te sluiten.
Hoe we met anderen in relatie gaan is een kwestie van:
1. Hoofd : beredeneerd, bewust, afgewogen, strategisch …
2. Lichaam : hoe voelen we ons bij de ander, wie zijn we voor de ander …
Het sociaal brein bestaat uit een 5-tal onderdelen:
1. Het Social Engagement System SES : Vermogen om zich met anderen te verbinden
2. Het Self-Defense System SDS : Vermogen tot zelfverdediging en -bescherming
3. Het Social Switching System SSS : Schakelsysteem tussen beiden
4. De Social Pain and Social Buffering System SPS : Sociale pijnsysteem en de sociale buffering
5. Het Stress Reactivity System SRS : Vermogen om te gaan met stress
5 autonome onderdelen, met ≠ dynamieken
1. Verbinden: in relatie gaan
2. Zichzelf beschermen en verdedigen: niet naïef zijn
3. Schakelen tussen 1 en 2: Overgang, klopt of niet?
4. Signaleren als je noden hebt:
a. Voel je dat/niet ?
b. In verbinding met eigen noden/behoeften, zie je dat/niet?
c. Kan je dit signaleren?
d. Worden signalen opgepikt (onder sensitief responsief)
e. Als niet ernstig genomen, niet gesignaleerd raakt, gedrag erger en erger !
5. Stress reguleren: breuken hoeven niet definitief, kan hersteld worden. Cliënten vaak defaitistisch ‘wat
brengt het nog op, foutu is foutu !, waarom nog proberen?
Pagina 1 van 28
, 5. BBG deel 2.2: Het sociale brein
2/ Schema (PPT)
Zenuwstelsel
Anatomie Werking
Autonoom Willekeurig
Sympathisch Parasympatisch
Kleine hersenen Vechten
Reptielbrein Dorsaal: bevriezen
Hersenstam Vluchten
Middenhersenen
Zoogdierbrein Ventraal: verbinden
Limbisch systeem
Grote hersenen
Mensbrein
Cortex
Cerebrospinaal vocht
Ruggenmerg
Schakelen: (para)sympatisch
Nood signaleren – hulp krijgen
Stressregulatie
3/ Werken met het sociaal brein
1/ Normale werking : Alles is oké, zelfregulerend brein
2/ Verstoorde werking : Niet zelfregulerend brein, cliënten niet oké
3/ antwoord op wantrouwend brein : wat kan OPB doen om verstoorde werking om te zetten in
normale werking = Co-regulatie OPB
4/ Co-regulatie onder druk : OPB zelf onder druk, durft/wilt niet meer werken.
5/ Geblokkeerde zorg aanpakken : kijken wat er aan de gang is?
6/ Zelfzorg : En wat we kunnen doen
OPB: Je geeft energie, waar haal jij je energie vandaan? (Ter horst – overschot). Je krijgt ook energie van
cliënt, maar mag je niet verwachten, moet onvoorwaardelijk!
Pagina 2 van 28
, 5. BBG deel 2.2: Het sociale brein
2 - Het sociale brein: normale werking
Werking sociale brein bij relationele betrouwbaarheid
Te onthouden PPT
1. Zich verbinden
2. Zich beschermen
3. Kunnen schakelen
4. Signaleren noden / Ervaren hulp
5. Stress reguleren
1/ Het sociale engagement
Social Engagement System = Het vermogen zich met anderen te verbinden
We bezitten allen het vermogen om
o In relatie te gaan
o Hechte relaties uit te bouwen
o Deze relaties te onderhouden
o Spanning te reguleren
o Als de relatie onder druk komt, toch in relatie te blijven
(Dankzij het ventrale deel van het parasympatisch ZS, met de nervus vagus die de hersenen verbindt met onze
organen en grotendeels verantwoordelijk is voor het reguleren van autonome lichaamsfuncties in rust. Deze
autonome lichaamsfuncties zijn erg gevoelig voor omgevingsfactoren. Afhankelijk van het effect op deze autonome
functies zal het ventrale systeem het vermogen om zich met anderen te binden meten en reguleren.)
Het vermogen om zich met anderen te verbinden is, vanuit biologisch perspectief, de graadmeter voor
emotionele en sociale regulering.
Hersenen-lichaam systeem
Het past de werking van het lichaam aan, aan de omstandigheden van de situatie/context. En zorgt ervoor
dat we in relatie kunnen blijven met anderen, zelfs als de relatie onder druk komt te staan en we daarbij
niet te snel switchen naar vijandigheid en verdediging.
Omgeving
De neurale afstemming is afhankelijk van de veiligheid van de omgeving.
o Is de omgeving/context veilig, is het lichaam in ‘rustmodus’ = ruimte om naar binnen te kijken, te
dagdromen, te reflecteren … Er is niets uit de omgeving dat onze aandacht vergt en we kunnen het
permitteren om ‘op onszelf’ te zijn.
o Is de omgeving/context onveilig worden we geconfronteerd met zorgen … de standaardmodus gaat
uit. Een ander deel van ons sociaal brein wordt actief, nl het Self-defense System
Pagina 3 van 28
1 - het sociale brein
1/ Het sociaal brein
De informatie van al deze neurale zintuigelijke netwerken verknopen zich samen tot het sociaal brein.
Het sociaal brein: een verbinding tussen hoofd en hart, tussen hersenen en lichaam én bestaat erin om in
relatie met de ander, steeds het meest adaptieve gedrag te stellen = ons open te stellen voor anderen vs.
ons van hen af te sluiten.
Hoe we met anderen in relatie gaan is een kwestie van:
1. Hoofd : beredeneerd, bewust, afgewogen, strategisch …
2. Lichaam : hoe voelen we ons bij de ander, wie zijn we voor de ander …
Het sociaal brein bestaat uit een 5-tal onderdelen:
1. Het Social Engagement System SES : Vermogen om zich met anderen te verbinden
2. Het Self-Defense System SDS : Vermogen tot zelfverdediging en -bescherming
3. Het Social Switching System SSS : Schakelsysteem tussen beiden
4. De Social Pain and Social Buffering System SPS : Sociale pijnsysteem en de sociale buffering
5. Het Stress Reactivity System SRS : Vermogen om te gaan met stress
5 autonome onderdelen, met ≠ dynamieken
1. Verbinden: in relatie gaan
2. Zichzelf beschermen en verdedigen: niet naïef zijn
3. Schakelen tussen 1 en 2: Overgang, klopt of niet?
4. Signaleren als je noden hebt:
a. Voel je dat/niet ?
b. In verbinding met eigen noden/behoeften, zie je dat/niet?
c. Kan je dit signaleren?
d. Worden signalen opgepikt (onder sensitief responsief)
e. Als niet ernstig genomen, niet gesignaleerd raakt, gedrag erger en erger !
5. Stress reguleren: breuken hoeven niet definitief, kan hersteld worden. Cliënten vaak defaitistisch ‘wat
brengt het nog op, foutu is foutu !, waarom nog proberen?
Pagina 1 van 28
, 5. BBG deel 2.2: Het sociale brein
2/ Schema (PPT)
Zenuwstelsel
Anatomie Werking
Autonoom Willekeurig
Sympathisch Parasympatisch
Kleine hersenen Vechten
Reptielbrein Dorsaal: bevriezen
Hersenstam Vluchten
Middenhersenen
Zoogdierbrein Ventraal: verbinden
Limbisch systeem
Grote hersenen
Mensbrein
Cortex
Cerebrospinaal vocht
Ruggenmerg
Schakelen: (para)sympatisch
Nood signaleren – hulp krijgen
Stressregulatie
3/ Werken met het sociaal brein
1/ Normale werking : Alles is oké, zelfregulerend brein
2/ Verstoorde werking : Niet zelfregulerend brein, cliënten niet oké
3/ antwoord op wantrouwend brein : wat kan OPB doen om verstoorde werking om te zetten in
normale werking = Co-regulatie OPB
4/ Co-regulatie onder druk : OPB zelf onder druk, durft/wilt niet meer werken.
5/ Geblokkeerde zorg aanpakken : kijken wat er aan de gang is?
6/ Zelfzorg : En wat we kunnen doen
OPB: Je geeft energie, waar haal jij je energie vandaan? (Ter horst – overschot). Je krijgt ook energie van
cliënt, maar mag je niet verwachten, moet onvoorwaardelijk!
Pagina 2 van 28
, 5. BBG deel 2.2: Het sociale brein
2 - Het sociale brein: normale werking
Werking sociale brein bij relationele betrouwbaarheid
Te onthouden PPT
1. Zich verbinden
2. Zich beschermen
3. Kunnen schakelen
4. Signaleren noden / Ervaren hulp
5. Stress reguleren
1/ Het sociale engagement
Social Engagement System = Het vermogen zich met anderen te verbinden
We bezitten allen het vermogen om
o In relatie te gaan
o Hechte relaties uit te bouwen
o Deze relaties te onderhouden
o Spanning te reguleren
o Als de relatie onder druk komt, toch in relatie te blijven
(Dankzij het ventrale deel van het parasympatisch ZS, met de nervus vagus die de hersenen verbindt met onze
organen en grotendeels verantwoordelijk is voor het reguleren van autonome lichaamsfuncties in rust. Deze
autonome lichaamsfuncties zijn erg gevoelig voor omgevingsfactoren. Afhankelijk van het effect op deze autonome
functies zal het ventrale systeem het vermogen om zich met anderen te binden meten en reguleren.)
Het vermogen om zich met anderen te verbinden is, vanuit biologisch perspectief, de graadmeter voor
emotionele en sociale regulering.
Hersenen-lichaam systeem
Het past de werking van het lichaam aan, aan de omstandigheden van de situatie/context. En zorgt ervoor
dat we in relatie kunnen blijven met anderen, zelfs als de relatie onder druk komt te staan en we daarbij
niet te snel switchen naar vijandigheid en verdediging.
Omgeving
De neurale afstemming is afhankelijk van de veiligheid van de omgeving.
o Is de omgeving/context veilig, is het lichaam in ‘rustmodus’ = ruimte om naar binnen te kijken, te
dagdromen, te reflecteren … Er is niets uit de omgeving dat onze aandacht vergt en we kunnen het
permitteren om ‘op onszelf’ te zijn.
o Is de omgeving/context onveilig worden we geconfronteerd met zorgen … de standaardmodus gaat
uit. Een ander deel van ons sociaal brein wordt actief, nl het Self-defense System
Pagina 3 van 28
