Op welke manier kan er op de
Johan Frisoschool om het gebruik
van intonatie te verbeteren
tijdens de lessen technisch
lezen?
Voor een passende aanpak om de dalende resultaten op het gebied van begrijpend
lezen te verhogen.
Esmee de Vries
Studentnummer 1510350
E-mail:
Uitgevoerd op de Johan Frisoschool te Rijssen
Hogeschool Viaa
Educatieve Academie
Beoordelend docent: Emmy Liefting
1
,Critical friend: Jorieke ter Hofte
Datum: 18 november 2021
Inhoud
Inleiding:.................................................................................................................................................4
Context:..............................................................................................................................................4
Literaire oriëntatie:.............................................................................................................................4
Doel van het onderzoek:.....................................................................................................................5
Probleemstelling en deelvragen: ...........................................................................................................5
Probleemstelling: ...............................................................................................................................5
Deelvragen: ........................................................................................................................................5
1. Hoe wordt vanuit de literatuur een les technisch lezen opgebouwd? .......................................5
2. Wanneer is het technisch leesonderwijs effectief? ....................................................................5
3. Hoe kan er tijdens een les technisch lezen worden gewerkt aan intonatie? .............................5
4. Hoe wordt er op de Johan Frisoschool gewerkt aan intonatie tijdens de lessen technisch
lezen? .............................................................................................................................................5
Theoretische verdieping:........................................................................................................................6
De opbouw van een les technisch lezen.............................................................................................6
Instructieprincipes tijdens de lessen technisch lezen:....................................................................6
Opbouw van een technisch leesles volgens het IGDI-model:.........................................................8
Opbouw volgens een technisch leesles volgens ‘Technisch lezen in een doorgaande lijn’:............9
Aandachtspunten voor effectief leesonderwijs:...............................................................................10
Doelgericht onderwijs:..................................................................................................................10
Een beredeneerd aanbod:............................................................................................................10
Zorg voor voldoende tijd voor het lezen met de groep als geheel:...............................................12
De leerkracht geeft een effectieve instructie:...............................................................................13
De leerkracht differentieert:.........................................................................................................16
Monitoren van de leesontwikkeling:............................................................................................17
Werken aan intonatie tijdens de les technisch lezen:.......................................................................18
Wat wordt verstaan onder lezen met intonatie:..........................................................................18
Waarom werken aan een goede intonatie en het lezen met expressie:.......................................19
Uit welke deelvaardigheden bestaat het lezen met intonatie en lezen met expressie:................19
Op welke manier kan een leerkracht werken aan goede intonatie en het lezen met expressie:..21
Onderzoeksmethode:...........................................................................................................................21
Onderzoeksgroep:............................................................................................................................21
Meetinstrumenten:..........................................................................................................................22
Enquête:.......................................................................................................................................22
2
, Het open interview:......................................................................................................................22
De kijkwijzer:................................................................................................................................23
Analysemethode:..............................................................................................................................23
De enquête:..................................................................................................................................23
De interviews:...............................................................................................................................24
De kijkwijzers:...............................................................................................................................24
Draagvlak:.........................................................................................................................................24
Literatuurlijst:.......................................................................................................................................24
Bijlagen:................................................................................................................................................25
Bijlage 1: De enquête........................................................................................................................26
Geraadpleegde literatuur per onderdeel:.....................................................................................37
Bijlage 2: Concept interview met de leerkrachten van de Johan Frisoschool:..................................37
Geraadpleegde literatuur bij het opstellen van dit interview:......................................................38
Bijlage 3: De Kijkwijzer voor leerkrachten van groep 1 en 2:............................................................38
Geraadpleegde literatuur:............................................................................................................42
Bijlage 4: De kijkwijzer voor leerkrachten van groep 3 tot en met 8:...............................................42
Geraadpleegde literatuur:............................................................................................................47
3
, Inleiding:
Context:
Al een aantal jaren dalen de resultaten van de leerlingen op het gebied van begrijpend lezen bij de
leerlingen van de Johan Frisoschool. Ook de technisch leesvaardigheid van de leerlingen daalde de
afgelopen jaren. Een mogelijke oorzaak hiervoor kan ook de coronacrisis geweest zijn waarin de
leerlingen veel lestijd zijn misgelopen. De school wil voorkomen dat de leerlingen verder achter gaan
lopen in hun ontwikkeling.
Echter wordt er op de school al erg veel aandacht besteed aan de belangrijke voorwaarden om goed
te kunnen komen tot begrijpend lezen.
De school werkt namelijk al aan de woordenschat met behulp van het programma 'Logo 3000'.
Daarnaast werkt ze met behulp van de schoolbieb aan de leesmotivatie van de leerlingen. Ook wordt
de technisch leessoftware Bouw! ingezet als preventieve methode, waarmee ze de lezers met een
gemiddeld lager leesniveau ondersteunen. Er zijn daarnaast afspraken gemaakt met betrekking tot
het begrijpend lezen door middel van voor-, door- en koor-lezen en markeren in de tekst.
Echter blijven de resultaten bij het begrijpend lezen aan de lage kant. De taalcommissie heeft het
vermoeden dat dit zou kunnen zitten in het onderdeel intonatie. Zij gaven aan dat je door te lezen
met een goede intonatie, een tekst ook beter kunt begrijpen. Daarom wil de school een onderzoek
naar dat onderdeel van technisch lezen. Ze wil kijken naar hoe er aan intonatie tijdens het technisch
lezen wordt gewerkt.
Binnen de school zijn er wel verschillen in de aanpak van het technisch lezen. Daarom wil de school
graag een schoolbrede aanpak om aan intonatie te werken tijdens de lessen technisch lezen om
hiermee het begrijpend lezen te optimaliseren.
Literaire oriëntatie:
In de literatuur is veel informatie te vinden over dit onderwerp.
Goed technisch kunnen lezen is noodzakelijk om goed te kunnen begrijpend
lezen. '(…)Technisch lezen is een voorwaarde om te komen tot begrijpend lezen. Zonder technische
leesvaardigheid kan een tekst überhaupt niet worden begrepen' (van den Mortel & Bouwman, 2015,
p. 14).
Begrijpend lezen is de vaardigheid om een geschreven tekst te begrijpen. De lezer gaat doelgericht
nadenken over de inhoud van de tekst. De tekst krijgt zo betekenis voor de lezer.
(van den Mortel & Bouwman 2015, p. 15).
Onder leesvaardigheid wordt volgens van den Mortel en Bouwman (2015) vlot lezen verstaan. Bij
technisch lezen leest de leerling in voldoende tempo en leest correct wat er staat.
Intonatie is ook heel van belang bij het leren begrijpen van een tekst. ‘Hardop lezen, waarbij
leerlingen moeten letten op het lezen met een juiste expressie, ondersteunt ook het leesbegrip.
‘(van den Mortel & Bouwman 2015, p. 196). Dit wordt ook wel vloeiend lezen genoemd volgens van
den Mortel en Bouwman (2015).
Helaas gaan de resultaten van leerlingen op het gebied van begrijpend lezen in het afgelopen jaar
zeer achteruit. Ook ontstaan er steeds grote verschillen tussen de leerlingen in een klas. (de Groot,
2021). Dat kan mede zijn gekomen door de coronatijd waarin leerlingen mogelijk minder hebben
gelezen. Daarnaast wordt in veel scholen steeds meer gemerkt dat leerlingen steeds minder lezen. Bij
sommigen is de leesmotivatie laag en bij anderen wordt er in de thuissituatie minder aandacht aan
besteed. Daarom is het belangrijk dat dit probleem op een goede manier wordt aangepakt.
4
Johan Frisoschool om het gebruik
van intonatie te verbeteren
tijdens de lessen technisch
lezen?
Voor een passende aanpak om de dalende resultaten op het gebied van begrijpend
lezen te verhogen.
Esmee de Vries
Studentnummer 1510350
E-mail:
Uitgevoerd op de Johan Frisoschool te Rijssen
Hogeschool Viaa
Educatieve Academie
Beoordelend docent: Emmy Liefting
1
,Critical friend: Jorieke ter Hofte
Datum: 18 november 2021
Inhoud
Inleiding:.................................................................................................................................................4
Context:..............................................................................................................................................4
Literaire oriëntatie:.............................................................................................................................4
Doel van het onderzoek:.....................................................................................................................5
Probleemstelling en deelvragen: ...........................................................................................................5
Probleemstelling: ...............................................................................................................................5
Deelvragen: ........................................................................................................................................5
1. Hoe wordt vanuit de literatuur een les technisch lezen opgebouwd? .......................................5
2. Wanneer is het technisch leesonderwijs effectief? ....................................................................5
3. Hoe kan er tijdens een les technisch lezen worden gewerkt aan intonatie? .............................5
4. Hoe wordt er op de Johan Frisoschool gewerkt aan intonatie tijdens de lessen technisch
lezen? .............................................................................................................................................5
Theoretische verdieping:........................................................................................................................6
De opbouw van een les technisch lezen.............................................................................................6
Instructieprincipes tijdens de lessen technisch lezen:....................................................................6
Opbouw van een technisch leesles volgens het IGDI-model:.........................................................8
Opbouw volgens een technisch leesles volgens ‘Technisch lezen in een doorgaande lijn’:............9
Aandachtspunten voor effectief leesonderwijs:...............................................................................10
Doelgericht onderwijs:..................................................................................................................10
Een beredeneerd aanbod:............................................................................................................10
Zorg voor voldoende tijd voor het lezen met de groep als geheel:...............................................12
De leerkracht geeft een effectieve instructie:...............................................................................13
De leerkracht differentieert:.........................................................................................................16
Monitoren van de leesontwikkeling:............................................................................................17
Werken aan intonatie tijdens de les technisch lezen:.......................................................................18
Wat wordt verstaan onder lezen met intonatie:..........................................................................18
Waarom werken aan een goede intonatie en het lezen met expressie:.......................................19
Uit welke deelvaardigheden bestaat het lezen met intonatie en lezen met expressie:................19
Op welke manier kan een leerkracht werken aan goede intonatie en het lezen met expressie:..21
Onderzoeksmethode:...........................................................................................................................21
Onderzoeksgroep:............................................................................................................................21
Meetinstrumenten:..........................................................................................................................22
Enquête:.......................................................................................................................................22
2
, Het open interview:......................................................................................................................22
De kijkwijzer:................................................................................................................................23
Analysemethode:..............................................................................................................................23
De enquête:..................................................................................................................................23
De interviews:...............................................................................................................................24
De kijkwijzers:...............................................................................................................................24
Draagvlak:.........................................................................................................................................24
Literatuurlijst:.......................................................................................................................................24
Bijlagen:................................................................................................................................................25
Bijlage 1: De enquête........................................................................................................................26
Geraadpleegde literatuur per onderdeel:.....................................................................................37
Bijlage 2: Concept interview met de leerkrachten van de Johan Frisoschool:..................................37
Geraadpleegde literatuur bij het opstellen van dit interview:......................................................38
Bijlage 3: De Kijkwijzer voor leerkrachten van groep 1 en 2:............................................................38
Geraadpleegde literatuur:............................................................................................................42
Bijlage 4: De kijkwijzer voor leerkrachten van groep 3 tot en met 8:...............................................42
Geraadpleegde literatuur:............................................................................................................47
3
, Inleiding:
Context:
Al een aantal jaren dalen de resultaten van de leerlingen op het gebied van begrijpend lezen bij de
leerlingen van de Johan Frisoschool. Ook de technisch leesvaardigheid van de leerlingen daalde de
afgelopen jaren. Een mogelijke oorzaak hiervoor kan ook de coronacrisis geweest zijn waarin de
leerlingen veel lestijd zijn misgelopen. De school wil voorkomen dat de leerlingen verder achter gaan
lopen in hun ontwikkeling.
Echter wordt er op de school al erg veel aandacht besteed aan de belangrijke voorwaarden om goed
te kunnen komen tot begrijpend lezen.
De school werkt namelijk al aan de woordenschat met behulp van het programma 'Logo 3000'.
Daarnaast werkt ze met behulp van de schoolbieb aan de leesmotivatie van de leerlingen. Ook wordt
de technisch leessoftware Bouw! ingezet als preventieve methode, waarmee ze de lezers met een
gemiddeld lager leesniveau ondersteunen. Er zijn daarnaast afspraken gemaakt met betrekking tot
het begrijpend lezen door middel van voor-, door- en koor-lezen en markeren in de tekst.
Echter blijven de resultaten bij het begrijpend lezen aan de lage kant. De taalcommissie heeft het
vermoeden dat dit zou kunnen zitten in het onderdeel intonatie. Zij gaven aan dat je door te lezen
met een goede intonatie, een tekst ook beter kunt begrijpen. Daarom wil de school een onderzoek
naar dat onderdeel van technisch lezen. Ze wil kijken naar hoe er aan intonatie tijdens het technisch
lezen wordt gewerkt.
Binnen de school zijn er wel verschillen in de aanpak van het technisch lezen. Daarom wil de school
graag een schoolbrede aanpak om aan intonatie te werken tijdens de lessen technisch lezen om
hiermee het begrijpend lezen te optimaliseren.
Literaire oriëntatie:
In de literatuur is veel informatie te vinden over dit onderwerp.
Goed technisch kunnen lezen is noodzakelijk om goed te kunnen begrijpend
lezen. '(…)Technisch lezen is een voorwaarde om te komen tot begrijpend lezen. Zonder technische
leesvaardigheid kan een tekst überhaupt niet worden begrepen' (van den Mortel & Bouwman, 2015,
p. 14).
Begrijpend lezen is de vaardigheid om een geschreven tekst te begrijpen. De lezer gaat doelgericht
nadenken over de inhoud van de tekst. De tekst krijgt zo betekenis voor de lezer.
(van den Mortel & Bouwman 2015, p. 15).
Onder leesvaardigheid wordt volgens van den Mortel en Bouwman (2015) vlot lezen verstaan. Bij
technisch lezen leest de leerling in voldoende tempo en leest correct wat er staat.
Intonatie is ook heel van belang bij het leren begrijpen van een tekst. ‘Hardop lezen, waarbij
leerlingen moeten letten op het lezen met een juiste expressie, ondersteunt ook het leesbegrip.
‘(van den Mortel & Bouwman 2015, p. 196). Dit wordt ook wel vloeiend lezen genoemd volgens van
den Mortel en Bouwman (2015).
Helaas gaan de resultaten van leerlingen op het gebied van begrijpend lezen in het afgelopen jaar
zeer achteruit. Ook ontstaan er steeds grote verschillen tussen de leerlingen in een klas. (de Groot,
2021). Dat kan mede zijn gekomen door de coronatijd waarin leerlingen mogelijk minder hebben
gelezen. Daarnaast wordt in veel scholen steeds meer gemerkt dat leerlingen steeds minder lezen. Bij
sommigen is de leesmotivatie laag en bij anderen wordt er in de thuissituatie minder aandacht aan
besteed. Daarom is het belangrijk dat dit probleem op een goede manier wordt aangepakt.
4
