samenvatting - Klinische psychiatrie (1002768) (19/20!!!!)

KLINISCHE PSYCHIATRIE
Dr. Dirk van West




Tinneke Nijs
2023-2024

,LES 0. ALGEMENE INFO
 Klinische Psychiatrie

 Leermateriaal

 Powerpointpresentaties (canvas.vub.be) (vereist) -> enkel dit leren met je notities

 Hengeveld M.W., van Balkom A.J.L.M. Leerboek Psychiatrie. De Tijdstroom, Utrecht, 2016
(3de druk) (aanbevolen)

 Examen : schriftelijk met open vragen (2/3 vragen)

 of cursuschat Canvas

LESINHOUD
 Inleiding (DSM-5)

 Inleiding

 ! weten hoe vaak iets voorkomt, behandel- en verklaringsmodellen, … per stoornis die we
gaan bespreken kennen

 Neurocognitieve stoornissen

 Moeten onderliggende lichamelijke aandoeningen uitsluiten als we het hebben over een
psychiatrische ziekte

 Somatische ziektenbeelden kunnen soms gepaard gaan of psysche ziekte veroorzaken

 Middelengerelateerde stoornissen (verslaving)

 Schizofrenie

 Stemmingsstoornissen

 Angst- en eetstoornissen

 Ontwikkelings- en gedragsstoornissen

 Slaap- en seksuele stoornissen

 Persoonlijkheidsstoornissen




1

,INLEIDING: GEBRUIK VAN DE
DSM-5
MENU
 Inleiding

 Psychopathologie/psychiatrische stoornis

 Classificatie

 Diagnostiek

 Opzet DSM-5

 Deel I

 Deel II

 Deel III

 Stellingen

 Conclusie

INLEIDING

INLEIDING PSYCHOPATHOLOGIE
 Psychopathologie ontleden we in 3 delen:

 Psyché = mentaal, geestelijke (<-> soma = lichamelijke)

 pathos = lijden in het Grieks en als dit niet aanwezig is kunnen we niet spreken over
psychopathologie maar wel over psychische klachten of problemen

 lijden kan zowel bij de patiënt als bij andere in zijn omgeving zijn

 logie = leer

 ‘Wetenschap of studie van het geestelijk of psychisch lijden’

 Begrip dat hier haaks mee staat = Normaliteit: vanuit welk kader vinden we iets normaal

 Als we spreken over diviant gedrag moeten we eerst een kader hebben voor wat normaal is
voor ons

 Twee benaderingen om psychiatrie te bestuderen

 Syndroombenadering : psychologie van het pathologische (gegroepeerde entiteiten) :
samenhangend geheel van klachten en symptomen.

 Wij vertrekken van deze en gaan kijken welke symptomen daar onder vallen en
welke interventie we daar op kunnen uitvoeren

 Bv. Het syndroom depressie, autisme

 Welke klinische kenmerken kunnen we daar onderscheiden, wat is de prevalentie,
etiopatogense = verklaringsmodel, behandelmodel, preventiemodel, …


2

,  Interessant voor theoretische kennis maar minder in de praktijk

 Symptoombenadering : pathologie van het psychische (algemene psychische processen of
functies)

 Belangrijk voor de klinische prakrijk -> bestuderen van de psychische functioneren ->
door in dialoog te gaan met de patiënt -> psycische functioneren in kaart brengen
(hoe was bewustzijn, denken, EF, inhoud, gedachtengang, …) -> verschillende
taxaties maken om zo tot een diagnose te komen

 Zo gaat het normaal in de praktijk maar in onze lessen draaien we het om -> we
vertrekken vanuit het syndroom en gaan kijken welke klachten eronder vallen en
wat de behandeling is die we kunnen uitvoeren

 Twee typen diagnosen:

 Syndroomdiagnose of descriptieve diagnose: deze diagnose is alleen beschrijvend en geeft geen
informatie over de redenen en manier van ontstaan

 Wat DSM doet maar dan missen we wel een aantal zaken die belangrijk zijn voor
behandeling van patient -> zie structuurdiagnose

 Structuurdiagnose: deze diagnose geeft naast een beschrijving van de symptomatologie aan
waardoor en op welke wijze het syndroom ontstaan is -> belangrijk want verteld je dingen die je
wilt weten

 Factoren die iemand kwetsbaar maken
(predisponerende of voorbeschikkende factoren of gentische kwetsbaarheid = aanleg)

 Factoren die de stoornis uitlokken
(precipiterende of uitlokkende factoren bv. Canabis en psychose)

 Factoren die de stoornis onderhouden
(perpetuerende of onderhoudende factoren = onderhouden van het toestandsbeeld)

INLEIDING PSYCHIATRISCHE STOORNIS
 ‘Abnormaal’ verschijnsel

 Afwijkend van de sociale norm of van wat in de cultuur als ‘normaal’ gedrag geldt.

 DSM-5 geeft meer gewicht aan cultureel perspectief

 Veroorzaakt ongemak, lijden of bezorgdheid bij de betrokkene en/of de omgeving

 Cf. pathos

 Medisch model (‘disease’)

 Etiologie (ontstaan)

 Oorzakelijke factoren (predispositie)

 Uitlokkende factoren (precipitatie)

 In stand houdende factoren (perpetuatie)

 Pathogenese (ontwikkeling)

 Prognose (natuurlijk beloop)

 Behandeling (Preventie/Therapie)


3

,  Psychologisch model

 Ziektebeleving (‘illness’)

 Sociologisch model

 Ziekterol




 Bio-psycho-sociaal-model
 Biologische medische model staat naast het psychologisch model en sociologisch model
 Hollitische visie die we hanteren
 Multi-disipliair te werk gaan
 Wordt gehanteerd als stress-kwetsbaarheid model
 Draagkracht vs draaglast
 Er is een onevenwicht waardoor er een depressie ontstaat
 Moeten draagkracht versterken (begeleiding en therapie) en draaglast verminderen
(omgeving van patiënt aanpassen bv. Wonen, werken, leven, …)
 Levensgebeurtenissen zijn hier belangrijk -> je hebt een bepaalde kwetsbaarheid ->
levensgebeurtenissen kunnen als trigger werken en zorgen dat iemand decompenseerd (depressie,
angst, psychose, somatisch, …)

CLASSIFICATIE

INLEIDING CLASSIFICATIE/ALGEMEEN
 Doel:

 Orde scheppen

 Fenomenen groeperen

 Gemeenschappelijke taal ontwikkelen

 Ideaal (wat we zouden willen):

 Perfecte representatie van onderliggende realiteit en diversiteit



4

,  Voorspelt verloop, oorzaken, reacties op behandeling

 Nut DSM:

 Communicatiemiddel: hoge interbeoordeelbetrouwbaarheid (aantal klachten dan grote kans dat
iedereen obv DSM dezelfde diagnose zou maken)

 Registratiemiddel van klachten

 Ideaal scenario heeft de DSM op individueel niveau nog niet bereikt -> zegt niet hoe het tot stand is
gekomen of wat de behandeling is voor die patiënt (op populatieniveau doet die dat wel)

 Zelf nog invullen wat de kwetsbaarheid is van je patiënt, welke levensgebeurtenissen die
heeft, … om zo een plan op maat te maken



Categoriaal -> dichotoom -> al dan niet
afwezigheid van symptomen

Willen van categoriaal naar dimensioneel gaan ->
iedereen kan klachten hebben die zich op een
continuüm begeven -> sluit meer aan bij de
interventie voor de patiënt

Prototypische -> enkel voorbehouden voor de
profieltrekking in de persoonlijkheidsproblematiek

We gebruiken voornamelijk categoriaal voor het
stellen van een diagnose en dimensionaal om zorg
op maat te bieden en toestandsbeeld op te volgen
tijdens de behandeling

Dimensionele sluit meer aan bij de realiteit en interventie

INLEIDING CLASSIFICATIE – DSM/ICD
 Diagnostic and Statistical Manual for Mental Disorders (DSM)
American Psychiatric Association (APA)

 1952 : DSM-I

 1968 : DSM-II

 1987 : DSM-III

 1994 : DSM-IV

 2000 : DSM-IV-TR

 2013 : DSM-5.0

 DSM meest gebruikt bij de classificatie van mentale problemen (met uitzondering van Scandinavië
die ICD gebruikt hiervoor)
 DSM 5 probeerde meer dimensioneel te gaan maar is hier niet in geslaagd -> hybride systeem van
categoriaal want aparte classificaties zitten er nog in maar hier en daar dimensionele specificaties
meegenomen

 International Classification of Diseases (ICD)
World Health Organisation (WHO)

 1900 : ICD-1

5