Analyse v mediateksten
zaterdag 13 februari 2021 13:30
Les 1: Inleiding
• Mediateksten: traditionele teksten, sociale media teksten, reclameteksten, scenario- teksten,…
• (historische) Context ve tekst is belangrijk → wie heeft die geschreven, waar is die gemaakt, wie is de
bron?
• Sociale theorieën geven ons een kritische kijk op de sml en helpen ons hierbij →geven aanleiding tot
een aantal soorten analyses.
• Structureel semiotische visie is grondvisie voor kwalitatieve tekstanalyse.
• Semiotiek: relatie tss tekens.
Opzet vd cursus:
1. Sociale theorieën & kijk op betekenis media
• Receptie geörienteerde theorie (betekenisverlenend publiek)
→ ontvanger gerichte theorie
• Technologie-gedetermineerde theorieën (Mcluhan)
→ medium is the message (je boodschap w bepaald door het medium → bv: korte
berichten op twitter nu, vroeger langere brieven) bv: omzetten v krant → online website
• Marxisme: media & ideologie, macht en controle toegepast op media: Frankfurther shule cf
Horkheimer en Adorno
→ maatschappijkritische visie op media: heeft vooral linkse partijen genspireerd
• Media en de publieke sfeer (Habermas → focus op ratio) fragmentalisme/globalisatie
→ deze theorien gaan we gebruiken.
2. Theoretische kant v analyse v mediateksten
• Kwantitatieve inhoudsanalyse
• Kwalitatieve inhoudsanalyse
○ Semiotische analyse
○ Argumentatie-analyse ( sterkte vd argumenten bv: putten uit geloofwaardigheid) en
retorische analyse ( hoe de tekst gebracht is)
○ Narratieve analyse
○ Frame-analyse ( enkel voor nieuws-teksten) → wereld zou ingedeeld zijn volgens
schemata en die zijn een frame ( bv: conflict)
○ (kritische) discoursanalyse
▪ Discoursanalyse = sociaal wetenschappelijk
▪ Kritische discoursanalyse = onderzoeker is activist, heeft een boodschap
Wat is een tekst
Een tekst is
1. Een georganiseerde verzameling woorden
2. Een literair product bvb; gedicht
3. Een georganiseerde verzameling tekens ( woorden, klanken, beelden) waarbij mogelijke
betekenissen worden geproduceerd in een conventioneel gebaseerd systeem dat begrepen kan
worden door analyse
→ meest relevante definitie in dit hoofdstuk
Analyse v mediateksten Pagina 1
, → meest relevante definitie in dit hoofdstuk
○ Conventioneel: tekens in een taal zijn afspraken, taal is geleerd
Tekstanalyse
• Het op gestructureerde wijze analyseren vtekst en context
• Hybride (belangrijk woord) in combinatie met mediateksten: documentaire vHughes, BBC →
waarom is dit een hybride tekst? Kenmerken ve documentaire en fictie, Hughes probeert
beeldtaal te bespreken.
○ Hybride: ≠ ‘soorten’ mediateksten tesamen.
• In de tekst vHughes wordt een natuurlijke geschiedenis-documentaire gebruikt als voorbeeld →
The ballad of Big All over dinosaurussen
• Geproduceerd als een vervolg vd serie “Walking with Dinosaurs”
Lijkt op Jurassic World?
• Waarom is deze tekst, documentaire hybride?
○ De hybriditeit zit in het gegeven dat er kenmerken zijn vfictie en de kenmerken ve
documentaire
○ Het vertoont duidelijke kenmerken ve documentaire
○ Narratief aspect zorgt dat het lijkt op fictie
○ Elementen vparodie zijn ook aanwezig
○ Hughes probeert beeldtaal te bespreken
Conclusie vHughes:
• Het veld vtekstanalyse is breed en omvat een bespreking vd nieuwsagenda: (niet in de tekst vHughes)
• Er zijn een tal vzaken die niet worden besproken in het nieuws
• Nieuwswaarden
• Meer dan 1 op 1 relatie vd realiteit vh nieuws
• Het nieuws is verbonden aan gebeurtenissen, toch kan het nieuws ook gaan over personen,
organisaties of ideeën → de term “event” staat voor de zaken in de wereld die net wel of net
niet in het nieuws zullen komen
• Tekstanalyse: verwijst naar manieren waarmee kan worden geanalyseerd hoe teksten mogelijk
betekenissen creëren, en wat die betekenissen zijn
• Denotatie (letterlijke betekenis) vs. connotatie (figuurlijke betekenis/in een bepaalde context)
• De context ve tekst is belangrijk
• Wie heeft deze tekst gemaakt?
• Wat is de bron?
• Waar is deze tekst gemaakt?
• Uit welk tijdperk komt de tekst (bv. Boeken uit de 20ste eeuw)?
• Welke creatieve technieken zijn er gebruikt om de aandacht te trekken?
• Welke leefstijlen, waarden en gezichtspunten worden gerepresenteerd of zijn afwezig in deze
mediatekst, waarom bestaat deze tekst?
• Ook belangrijk: hoe zouden ≠ mensen deze mediatekst begrijpen?
• Twee manieren v kijken
1. Teksten zijn een reflectie vd wereld ( kwantitatieve methode → media = spiegel)
○ Er zijn nieuwswaarden die maken dat het ene onderwerp wel in het nieuws komt en het
andere niet
2. OF teksten zijn cultuurspecifieke en geïnterpreteerde constructies ( kwalitatief → media =
creatie, interpretatie vd werkelijkheid, maken de realiteit = ‘shaper’ vd realiteit) =
constructivistisch
○ Kwalitatieve nieuwsanalist zal zich bezig houden met interpretatie en constructie
○ →Niet noodzakelijk tegengesteld: mediarepresentaties zijn selectieve creaties die het
publiek benvloeden, kwantitatieve en kwalitatieve analyse combineren
Niet noodzakelijk tegengesteld: mediarepresentaties selectieve creaties die publiek beïnvloeden
Analyse v mediateksten Pagina 2
, Belangrijk!: tekst in context analyseren!
• Doel: nut vtekstanalyse in de sociale wetenschappen:
• Theoretisch → teksten zijn een vorm vsociale actie/engagement (de ‘constructivistische’
aanpak)
• Methodologisch → teksten zijn een belangrijke bron vbewijs voor de sociale wetenschapper
• Historisch: teksten zijn barometers vsociale processen
• Politiek: teksten zijn loci vsociale controle en dominantie (ideologie)
• Concrete vragen bij iedere mediatekst
• Wie heeft de tekst geschreven
• Welke creatieve technieken zijn gebruikt om aandacht te trekken?
• Hoe zouden ≠ mensen ( ≠ achtergrond etc.) deze mediatekst verschillend begrijpen
• Welke leefstijlen, waarden en gezichtspunten zijn gerepresenteerd of afwezig in deze
mediatekst?
• Waarom bestaat deze tekst?
3 stromingen in deze college reeksen:
1. Neo-marxistisch & ideologie (Frankfurter Schule; GUMG; Hall)
○ Neomarxistische media-kritische visie op media: media brengt alleen de menig vd elite àh
woord, mediaselectie
2. Massamedia als facilitators voor een participatieve publieke sfeer (Habermas)
○ Hij sprak over de toekomst vEuropa, democratie, economische crisis
○ Maar sprak ook over de publieke sfeer en de rol vd media in de publieke sfeer
○ Ondanks de moderniteit, nieuwe media en mondige burgers zitten we nog altijd met
klassen → heel belangrijk element
○ Habermas was en kind vd Frankfurt Schüle: belangrijke gemeenschap vkritische
mediadenkers
○ School vsociaal wetenschappelijk onderzoek, kritische mediadenkers die geloofde in de
democratisering
3. Publieksonderzoek (users and gratifications; Morley; Fiske; feminisme)
Processchool vs. Semiotiek
• Processchool: communicatie als doorgeefluik v boodschappen (hoe zenders encoderen en
ontvangers decoderen → communicatie bestaat uit stappen/ fasen
• Structureel-semiotische school: communicatie als productie & uitwisseling v boodschappen ie
bepaalde (sub)cultuur, com als productie ( studie v tekst&cultuur) → Werking
-> hoe is boodschap tot stand gekomen
3 procestheorieën v communicatie
1. Model v Shannon & Weaver
Analyse v mediateksten Pagina 3
, Informatie bron ( krant etc.) → transmitter → ontvanger → bestemming
Ruis= vervorming vh signaal (zowel door technologisch falen of intellectueel niet begrijpen)
• Ze concentreren zich op technische niveau (A)
• Het signaal (bits) is de fysische vorm ve boodschap
• Onze hersens maken binaire keuzes ( via plussen en minnen maken we keuzes)
• Op semiotisch niveau (B) is de boodschap minder exact gedefinieerd als op niveau A en
moeilijker te meten ( verder dan het model v shannon en weaver)
• Op psychologisch niveau (C) wordt gekeken of de geproduceerde betekenis daadwerkelijk is
aangeboren zoals bedoeld
Drie probleemniveaus
1. Technisch: hoe accuraat kunnen tekens v communicatie worden overgebracht?
2. Semantisch: hoe precies drukken de overgebrachte tekens de gewenste betekenis uit?
3. Effectief: hoe effectief leidt de ontvangen betekenis tot gewenst gedrag?
Redundantie vs entropie
Sterk gerelateerd aan informatie is het concept v redundantie= het voorspelbare / conventionele in
een boodschap.
• Redundantie
○ hoge voorspelbaarheid (veel herhaling)
○ lage informatiewaarde (want we wisten al wat er ging komen
• Entropie (maat voor wanorde in een systeem)
○ lage voorspelbaarheid (erg nieuw)
○ hoge informatiewaarde
2 Model v Lasswell
Analyse v mediateksten Pagina 4
zaterdag 13 februari 2021 13:30
Les 1: Inleiding
• Mediateksten: traditionele teksten, sociale media teksten, reclameteksten, scenario- teksten,…
• (historische) Context ve tekst is belangrijk → wie heeft die geschreven, waar is die gemaakt, wie is de
bron?
• Sociale theorieën geven ons een kritische kijk op de sml en helpen ons hierbij →geven aanleiding tot
een aantal soorten analyses.
• Structureel semiotische visie is grondvisie voor kwalitatieve tekstanalyse.
• Semiotiek: relatie tss tekens.
Opzet vd cursus:
1. Sociale theorieën & kijk op betekenis media
• Receptie geörienteerde theorie (betekenisverlenend publiek)
→ ontvanger gerichte theorie
• Technologie-gedetermineerde theorieën (Mcluhan)
→ medium is the message (je boodschap w bepaald door het medium → bv: korte
berichten op twitter nu, vroeger langere brieven) bv: omzetten v krant → online website
• Marxisme: media & ideologie, macht en controle toegepast op media: Frankfurther shule cf
Horkheimer en Adorno
→ maatschappijkritische visie op media: heeft vooral linkse partijen genspireerd
• Media en de publieke sfeer (Habermas → focus op ratio) fragmentalisme/globalisatie
→ deze theorien gaan we gebruiken.
2. Theoretische kant v analyse v mediateksten
• Kwantitatieve inhoudsanalyse
• Kwalitatieve inhoudsanalyse
○ Semiotische analyse
○ Argumentatie-analyse ( sterkte vd argumenten bv: putten uit geloofwaardigheid) en
retorische analyse ( hoe de tekst gebracht is)
○ Narratieve analyse
○ Frame-analyse ( enkel voor nieuws-teksten) → wereld zou ingedeeld zijn volgens
schemata en die zijn een frame ( bv: conflict)
○ (kritische) discoursanalyse
▪ Discoursanalyse = sociaal wetenschappelijk
▪ Kritische discoursanalyse = onderzoeker is activist, heeft een boodschap
Wat is een tekst
Een tekst is
1. Een georganiseerde verzameling woorden
2. Een literair product bvb; gedicht
3. Een georganiseerde verzameling tekens ( woorden, klanken, beelden) waarbij mogelijke
betekenissen worden geproduceerd in een conventioneel gebaseerd systeem dat begrepen kan
worden door analyse
→ meest relevante definitie in dit hoofdstuk
Analyse v mediateksten Pagina 1
, → meest relevante definitie in dit hoofdstuk
○ Conventioneel: tekens in een taal zijn afspraken, taal is geleerd
Tekstanalyse
• Het op gestructureerde wijze analyseren vtekst en context
• Hybride (belangrijk woord) in combinatie met mediateksten: documentaire vHughes, BBC →
waarom is dit een hybride tekst? Kenmerken ve documentaire en fictie, Hughes probeert
beeldtaal te bespreken.
○ Hybride: ≠ ‘soorten’ mediateksten tesamen.
• In de tekst vHughes wordt een natuurlijke geschiedenis-documentaire gebruikt als voorbeeld →
The ballad of Big All over dinosaurussen
• Geproduceerd als een vervolg vd serie “Walking with Dinosaurs”
Lijkt op Jurassic World?
• Waarom is deze tekst, documentaire hybride?
○ De hybriditeit zit in het gegeven dat er kenmerken zijn vfictie en de kenmerken ve
documentaire
○ Het vertoont duidelijke kenmerken ve documentaire
○ Narratief aspect zorgt dat het lijkt op fictie
○ Elementen vparodie zijn ook aanwezig
○ Hughes probeert beeldtaal te bespreken
Conclusie vHughes:
• Het veld vtekstanalyse is breed en omvat een bespreking vd nieuwsagenda: (niet in de tekst vHughes)
• Er zijn een tal vzaken die niet worden besproken in het nieuws
• Nieuwswaarden
• Meer dan 1 op 1 relatie vd realiteit vh nieuws
• Het nieuws is verbonden aan gebeurtenissen, toch kan het nieuws ook gaan over personen,
organisaties of ideeën → de term “event” staat voor de zaken in de wereld die net wel of net
niet in het nieuws zullen komen
• Tekstanalyse: verwijst naar manieren waarmee kan worden geanalyseerd hoe teksten mogelijk
betekenissen creëren, en wat die betekenissen zijn
• Denotatie (letterlijke betekenis) vs. connotatie (figuurlijke betekenis/in een bepaalde context)
• De context ve tekst is belangrijk
• Wie heeft deze tekst gemaakt?
• Wat is de bron?
• Waar is deze tekst gemaakt?
• Uit welk tijdperk komt de tekst (bv. Boeken uit de 20ste eeuw)?
• Welke creatieve technieken zijn er gebruikt om de aandacht te trekken?
• Welke leefstijlen, waarden en gezichtspunten worden gerepresenteerd of zijn afwezig in deze
mediatekst, waarom bestaat deze tekst?
• Ook belangrijk: hoe zouden ≠ mensen deze mediatekst begrijpen?
• Twee manieren v kijken
1. Teksten zijn een reflectie vd wereld ( kwantitatieve methode → media = spiegel)
○ Er zijn nieuwswaarden die maken dat het ene onderwerp wel in het nieuws komt en het
andere niet
2. OF teksten zijn cultuurspecifieke en geïnterpreteerde constructies ( kwalitatief → media =
creatie, interpretatie vd werkelijkheid, maken de realiteit = ‘shaper’ vd realiteit) =
constructivistisch
○ Kwalitatieve nieuwsanalist zal zich bezig houden met interpretatie en constructie
○ →Niet noodzakelijk tegengesteld: mediarepresentaties zijn selectieve creaties die het
publiek benvloeden, kwantitatieve en kwalitatieve analyse combineren
Niet noodzakelijk tegengesteld: mediarepresentaties selectieve creaties die publiek beïnvloeden
Analyse v mediateksten Pagina 2
, Belangrijk!: tekst in context analyseren!
• Doel: nut vtekstanalyse in de sociale wetenschappen:
• Theoretisch → teksten zijn een vorm vsociale actie/engagement (de ‘constructivistische’
aanpak)
• Methodologisch → teksten zijn een belangrijke bron vbewijs voor de sociale wetenschapper
• Historisch: teksten zijn barometers vsociale processen
• Politiek: teksten zijn loci vsociale controle en dominantie (ideologie)
• Concrete vragen bij iedere mediatekst
• Wie heeft de tekst geschreven
• Welke creatieve technieken zijn gebruikt om aandacht te trekken?
• Hoe zouden ≠ mensen ( ≠ achtergrond etc.) deze mediatekst verschillend begrijpen
• Welke leefstijlen, waarden en gezichtspunten zijn gerepresenteerd of afwezig in deze
mediatekst?
• Waarom bestaat deze tekst?
3 stromingen in deze college reeksen:
1. Neo-marxistisch & ideologie (Frankfurter Schule; GUMG; Hall)
○ Neomarxistische media-kritische visie op media: media brengt alleen de menig vd elite àh
woord, mediaselectie
2. Massamedia als facilitators voor een participatieve publieke sfeer (Habermas)
○ Hij sprak over de toekomst vEuropa, democratie, economische crisis
○ Maar sprak ook over de publieke sfeer en de rol vd media in de publieke sfeer
○ Ondanks de moderniteit, nieuwe media en mondige burgers zitten we nog altijd met
klassen → heel belangrijk element
○ Habermas was en kind vd Frankfurt Schüle: belangrijke gemeenschap vkritische
mediadenkers
○ School vsociaal wetenschappelijk onderzoek, kritische mediadenkers die geloofde in de
democratisering
3. Publieksonderzoek (users and gratifications; Morley; Fiske; feminisme)
Processchool vs. Semiotiek
• Processchool: communicatie als doorgeefluik v boodschappen (hoe zenders encoderen en
ontvangers decoderen → communicatie bestaat uit stappen/ fasen
• Structureel-semiotische school: communicatie als productie & uitwisseling v boodschappen ie
bepaalde (sub)cultuur, com als productie ( studie v tekst&cultuur) → Werking
-> hoe is boodschap tot stand gekomen
3 procestheorieën v communicatie
1. Model v Shannon & Weaver
Analyse v mediateksten Pagina 3
, Informatie bron ( krant etc.) → transmitter → ontvanger → bestemming
Ruis= vervorming vh signaal (zowel door technologisch falen of intellectueel niet begrijpen)
• Ze concentreren zich op technische niveau (A)
• Het signaal (bits) is de fysische vorm ve boodschap
• Onze hersens maken binaire keuzes ( via plussen en minnen maken we keuzes)
• Op semiotisch niveau (B) is de boodschap minder exact gedefinieerd als op niveau A en
moeilijker te meten ( verder dan het model v shannon en weaver)
• Op psychologisch niveau (C) wordt gekeken of de geproduceerde betekenis daadwerkelijk is
aangeboren zoals bedoeld
Drie probleemniveaus
1. Technisch: hoe accuraat kunnen tekens v communicatie worden overgebracht?
2. Semantisch: hoe precies drukken de overgebrachte tekens de gewenste betekenis uit?
3. Effectief: hoe effectief leidt de ontvangen betekenis tot gewenst gedrag?
Redundantie vs entropie
Sterk gerelateerd aan informatie is het concept v redundantie= het voorspelbare / conventionele in
een boodschap.
• Redundantie
○ hoge voorspelbaarheid (veel herhaling)
○ lage informatiewaarde (want we wisten al wat er ging komen
• Entropie (maat voor wanorde in een systeem)
○ lage voorspelbaarheid (erg nieuw)
○ hoge informatiewaarde
2 Model v Lasswell
Analyse v mediateksten Pagina 4
