BRS / Amber Ruys
Frans recht
1 Historische context
476: val van 8-18de eeuw:
Onderdeel West- 8-9de eeuw:
West-Romeinse tijdperk FR
Romeinse rijk Frankische rijk
rijk koningen
9-18e eeuw: van 17-18de eeuw:
1789-1958: FR 1958: 5de
feodaliteit naar grotere
revolutie republiek
centralisatie koninklijke macht
Onderdeel van het West-Romeinse rijk
Eerst: initieel gebruiken en gewoonten van de verschillende Keltische volksstammen
Nadien: quasie-universele toepassing van het Romeinse recht
476: val van het West-Romeinse rijk
Verbrokkeling grondgebied en recht:
Noorden: pays de droit coutumier → personele toepassing
Zuiden: pays de droit écrit → traditie Romeins recht blijft
grotendeels bestaan
8-18de eeuw: tijdperk van de Franse koningen
8-9de eeuw: Frankische rijk
Karel de Grote herenigde het Frankische rijk, maar dat duurde niet lang ➔ Verdrag van Verdun
(843): creatie West-Frankische rijk = voorloper Frankrijk
9-18de eeuw: van feodaliteit naar centralisatie
Zeer lange verbrokkeling → afstand Duitse keizers
Beperkte eenmaking van rechtspraak door de koninklijke rechtbanken
Grote invloed van Parlement de Paris
17-18de eeuw: grotere koninklijke macht
Wetgevende bevoegdheid d.m.v. ordonnances
Wet = goddelijke wil = koning
1789-1958: Franse Revolutie
Revolutie: breuk met de maatschappelijke en staatkundige organisatie van het ancien regime
Légicentrisme: macht ligt bij het volk en vormt de wet + wil van de natie = centraal
Grote veranderingen na de FR revolutie:
1. Wetgevende activitieit:
, BRS / Amber Ruys
o Déclaration des Droits de l’Homme et du Citoyen
o Grondwet
o Napoleontische codificaties
2. Een centrale rechtbank: tribunal de cassation
3. Hervorming administratie: departementen met bestuursautonomie
1958: 5de republiek (huidige regime)
Nieuwe grondwet: nadruk op uitvoerende macht:
• Centrale rol van de Président de la République: semi-presidentieel regime
• Residuaire bevoegdheid bij de uitvoerende macht
• Grondwettelijke controle door de Conseil constitutionnel
o Vanaf 1971 werkelijke waakhond van bloc constitutionnalité
Wetgevende macht (pouvoir Uitvoerende macht (pouvoir Rechterlijke macht (pouvoir
législatif) exécutif) judiciaire)
Domaine de la loi = Domaine du règlement =
restrictief vastgelegd residuaire bevoegdheid
(Const., art. 34) (Const., art. 37)
2 Rechtsbronnen
Hoe wordt légicentrisme weerspiegeld in de GW?
• Art 2: vrijheid, gelijkheid en broederschap. Principe: regering aan het volk, door het
volk en voor het volk
• Art 3: nationale soevereiniteit ligt bij de natie die de wil van het volk uitdrukt
• Art 4: democratie
• Art 6, 4: de beperking van de vrijheid kan alleen door de wet worden bepaalt
2.1 Overzicht van rechtsbronnen
Art. 2, vijfde lid GW: het FR volk is gebonden door de regels die ze zichzelf opleggen
Bindend Gezaghebbend of aanvullend
•Grondwet •Rechtspraak
•Wetgeving •Rechtsleer
•Gewoonte
•Algemene rechtsbeginselen
•Internationale verdragen of EU recht
1/ De Grondwet (1791 en 1958)
Grondrechten:
• NIET: grondrechten catalogus in de Grondwet
• WEL: verwijzing naar referentieteksten inzake mensenrechten in de Preambule
o Déclaration des Droits de l’Homme et du Citoyen
o Préambule de la Constitution de 1946
o Charte de l'environnement de 2004
, BRS / Amber Ruys
Van Grondwet naar bloc de constitutionnalité
Intieel heeft alleen de eigenlijke GW grondwettelijke waarde
Beslissing conseil constitutionnel (liberté d’assocation 16/7/1971): grondwettelijke
waarde aan Preambule en de teksten waarnaar die verwijst
Bloc constitutionnalité: geheel van normen met een grondwettelijke waarde waarvan
de naleving wordt verzekerd door de Conseil constitutionnel
→ teksten worden naar het niveau van de GW geplaatst
Grondwettelijk
toezicht
•GW incl. preambule (1958)
principes fondamentaux
•Décl.Droit de l'Homme & du principes de valeur objectives de valeur
reconnus par les lois de la
citoyen (1789) constitutionnelle constitionnelle
République (preambule 1946)
•Preambule GW (1946)
•Chartre de l'environnement
(2004)
Principes fondamentaux reconnus par les lois de la république
Principes vermeld in de Preambule van de Grondwet van 1946, waarnaar wordt verwezen in
de Preambule van de huidige Grondwet
Bv. vrijheid van vereniging, individuele vrijheid, gewetensvrijheid, onafhankelijkheid van
administratieve rechtscolleges
Principes de valeur constitutionnelle
Niet inbegrepen in verwijzing naar de Preambule van de Grondwet van 1946, maar toch
grondwettelijke waarde (rechtspraak Conseil constitutionnel, Conseil d’État)
Bv. principe van de continuïteit van de staat en de openbare dienst, respect voor
de menselijke waardigheid, recht op privacy
Objectifs de valeur constitutionnelle
Doelstellingen van de grondwettelijke waarde. Op zichzelf geen bron van rechten, maar laten
wel toe om bepaalde grondwettelijke rechten te beperken, teneinde andere grondwettelijke
rechten effectiever te maken
Bv. bescherming van de openbare orde, de toegankelijkheid en verstaanbaarheid van
de wet, de strijd tegen fiscale fraude
, BRS / Amber Ruys
2/ Wetgeving
Wetgevende macht (parlement) (art 34 GW): la loi
Uitvoerende macht: le réglement
A. Wetgevende bevoegdheid (réglement autonome)
Residuaire bevoegdheid om wetten op te stellen (art 37 GW)
L’ordonnance (art 38 GW)
B. Uitvoerende bevoegdheid (règlement d’application of règlement d'exécution d'une loi)
Verdere uitvoering van de formele wet
President of premier: le décret
Andere administratieve overheden (bv. ministers, gemeenten): l’arrêté
Loi organique: bijzondere (formele) wet die de GW aanvult om de organisatie van het
openbaar gezag nader vorm te geven (art 46 GW)
Belang van Napoleontische codificaties
Monisme législatif: de wet staat niet alleen centraal, maar heeft ook een monopolie. Er is geen
rechtspluralisme meer
3/ Rechtspraak
Historisch wantrouwen t.o.v. gouvernement des juges
Rechters mogen geen rechtsregels maken (dus geen pouvoir normatif), enkel principes
afleiden (art 5 C.Civ en 12 C.proc civ.)
Uitzonderlijk pouvoir normatif: bij leemten
o Rechtsweigering = verboden (art 4 C.civ)
Geen bindende bron, maar over veel thema’s jurisprudence constante. Wanneer daar van
wordt afgeweken spreken we over revirement de jurisprudence
Uitzondering: beslissingen Conseil constitutionnel bindend (art 62 GW)
2.2 Hiërarchie der normen
Bloc de constitutionnalité Bloc de
constitutionnalité
Bloc de conventionnalité Bloc de
conventionnalité
Voorrang internationaal recht > FR wet
Art 55 GW: monisme1 Bloc de légalité
Geen voorrang internationaal recht / GW
Regels ontstaan namens GW + art 55 GW mag hiërarchisch niet hoger staan
Voorrang GW bevestigd door conseil d’état
Gevolg: bij strijdigheid moet eerst de GW worden aangepast (art 54 GW)
1
internationaal en nationaal recht zijn onderdeel van dezelfde rechtsorde. De ratificatie van een
verdrag impliceert de automatische integratie ervan in het intern recht
Frans recht
1 Historische context
476: val van 8-18de eeuw:
Onderdeel West- 8-9de eeuw:
West-Romeinse tijdperk FR
Romeinse rijk Frankische rijk
rijk koningen
9-18e eeuw: van 17-18de eeuw:
1789-1958: FR 1958: 5de
feodaliteit naar grotere
revolutie republiek
centralisatie koninklijke macht
Onderdeel van het West-Romeinse rijk
Eerst: initieel gebruiken en gewoonten van de verschillende Keltische volksstammen
Nadien: quasie-universele toepassing van het Romeinse recht
476: val van het West-Romeinse rijk
Verbrokkeling grondgebied en recht:
Noorden: pays de droit coutumier → personele toepassing
Zuiden: pays de droit écrit → traditie Romeins recht blijft
grotendeels bestaan
8-18de eeuw: tijdperk van de Franse koningen
8-9de eeuw: Frankische rijk
Karel de Grote herenigde het Frankische rijk, maar dat duurde niet lang ➔ Verdrag van Verdun
(843): creatie West-Frankische rijk = voorloper Frankrijk
9-18de eeuw: van feodaliteit naar centralisatie
Zeer lange verbrokkeling → afstand Duitse keizers
Beperkte eenmaking van rechtspraak door de koninklijke rechtbanken
Grote invloed van Parlement de Paris
17-18de eeuw: grotere koninklijke macht
Wetgevende bevoegdheid d.m.v. ordonnances
Wet = goddelijke wil = koning
1789-1958: Franse Revolutie
Revolutie: breuk met de maatschappelijke en staatkundige organisatie van het ancien regime
Légicentrisme: macht ligt bij het volk en vormt de wet + wil van de natie = centraal
Grote veranderingen na de FR revolutie:
1. Wetgevende activitieit:
, BRS / Amber Ruys
o Déclaration des Droits de l’Homme et du Citoyen
o Grondwet
o Napoleontische codificaties
2. Een centrale rechtbank: tribunal de cassation
3. Hervorming administratie: departementen met bestuursautonomie
1958: 5de republiek (huidige regime)
Nieuwe grondwet: nadruk op uitvoerende macht:
• Centrale rol van de Président de la République: semi-presidentieel regime
• Residuaire bevoegdheid bij de uitvoerende macht
• Grondwettelijke controle door de Conseil constitutionnel
o Vanaf 1971 werkelijke waakhond van bloc constitutionnalité
Wetgevende macht (pouvoir Uitvoerende macht (pouvoir Rechterlijke macht (pouvoir
législatif) exécutif) judiciaire)
Domaine de la loi = Domaine du règlement =
restrictief vastgelegd residuaire bevoegdheid
(Const., art. 34) (Const., art. 37)
2 Rechtsbronnen
Hoe wordt légicentrisme weerspiegeld in de GW?
• Art 2: vrijheid, gelijkheid en broederschap. Principe: regering aan het volk, door het
volk en voor het volk
• Art 3: nationale soevereiniteit ligt bij de natie die de wil van het volk uitdrukt
• Art 4: democratie
• Art 6, 4: de beperking van de vrijheid kan alleen door de wet worden bepaalt
2.1 Overzicht van rechtsbronnen
Art. 2, vijfde lid GW: het FR volk is gebonden door de regels die ze zichzelf opleggen
Bindend Gezaghebbend of aanvullend
•Grondwet •Rechtspraak
•Wetgeving •Rechtsleer
•Gewoonte
•Algemene rechtsbeginselen
•Internationale verdragen of EU recht
1/ De Grondwet (1791 en 1958)
Grondrechten:
• NIET: grondrechten catalogus in de Grondwet
• WEL: verwijzing naar referentieteksten inzake mensenrechten in de Preambule
o Déclaration des Droits de l’Homme et du Citoyen
o Préambule de la Constitution de 1946
o Charte de l'environnement de 2004
, BRS / Amber Ruys
Van Grondwet naar bloc de constitutionnalité
Intieel heeft alleen de eigenlijke GW grondwettelijke waarde
Beslissing conseil constitutionnel (liberté d’assocation 16/7/1971): grondwettelijke
waarde aan Preambule en de teksten waarnaar die verwijst
Bloc constitutionnalité: geheel van normen met een grondwettelijke waarde waarvan
de naleving wordt verzekerd door de Conseil constitutionnel
→ teksten worden naar het niveau van de GW geplaatst
Grondwettelijk
toezicht
•GW incl. preambule (1958)
principes fondamentaux
•Décl.Droit de l'Homme & du principes de valeur objectives de valeur
reconnus par les lois de la
citoyen (1789) constitutionnelle constitionnelle
République (preambule 1946)
•Preambule GW (1946)
•Chartre de l'environnement
(2004)
Principes fondamentaux reconnus par les lois de la république
Principes vermeld in de Preambule van de Grondwet van 1946, waarnaar wordt verwezen in
de Preambule van de huidige Grondwet
Bv. vrijheid van vereniging, individuele vrijheid, gewetensvrijheid, onafhankelijkheid van
administratieve rechtscolleges
Principes de valeur constitutionnelle
Niet inbegrepen in verwijzing naar de Preambule van de Grondwet van 1946, maar toch
grondwettelijke waarde (rechtspraak Conseil constitutionnel, Conseil d’État)
Bv. principe van de continuïteit van de staat en de openbare dienst, respect voor
de menselijke waardigheid, recht op privacy
Objectifs de valeur constitutionnelle
Doelstellingen van de grondwettelijke waarde. Op zichzelf geen bron van rechten, maar laten
wel toe om bepaalde grondwettelijke rechten te beperken, teneinde andere grondwettelijke
rechten effectiever te maken
Bv. bescherming van de openbare orde, de toegankelijkheid en verstaanbaarheid van
de wet, de strijd tegen fiscale fraude
, BRS / Amber Ruys
2/ Wetgeving
Wetgevende macht (parlement) (art 34 GW): la loi
Uitvoerende macht: le réglement
A. Wetgevende bevoegdheid (réglement autonome)
Residuaire bevoegdheid om wetten op te stellen (art 37 GW)
L’ordonnance (art 38 GW)
B. Uitvoerende bevoegdheid (règlement d’application of règlement d'exécution d'une loi)
Verdere uitvoering van de formele wet
President of premier: le décret
Andere administratieve overheden (bv. ministers, gemeenten): l’arrêté
Loi organique: bijzondere (formele) wet die de GW aanvult om de organisatie van het
openbaar gezag nader vorm te geven (art 46 GW)
Belang van Napoleontische codificaties
Monisme législatif: de wet staat niet alleen centraal, maar heeft ook een monopolie. Er is geen
rechtspluralisme meer
3/ Rechtspraak
Historisch wantrouwen t.o.v. gouvernement des juges
Rechters mogen geen rechtsregels maken (dus geen pouvoir normatif), enkel principes
afleiden (art 5 C.Civ en 12 C.proc civ.)
Uitzonderlijk pouvoir normatif: bij leemten
o Rechtsweigering = verboden (art 4 C.civ)
Geen bindende bron, maar over veel thema’s jurisprudence constante. Wanneer daar van
wordt afgeweken spreken we over revirement de jurisprudence
Uitzondering: beslissingen Conseil constitutionnel bindend (art 62 GW)
2.2 Hiërarchie der normen
Bloc de constitutionnalité Bloc de
constitutionnalité
Bloc de conventionnalité Bloc de
conventionnalité
Voorrang internationaal recht > FR wet
Art 55 GW: monisme1 Bloc de légalité
Geen voorrang internationaal recht / GW
Regels ontstaan namens GW + art 55 GW mag hiërarchisch niet hoger staan
Voorrang GW bevestigd door conseil d’état
Gevolg: bij strijdigheid moet eerst de GW worden aangepast (art 54 GW)
1
internationaal en nationaal recht zijn onderdeel van dezelfde rechtsorde. De ratificatie van een
verdrag impliceert de automatische integratie ervan in het intern recht
