UITGEBREIDE SAMENVATTING STRAFRECHT (1e zit 16/20!)

Strafrecht
H1: Algemene inleiding strafwet
 Definitie
o Materieel strafrecht
 Verbodsbepaling => Geheel der rechtsregels waardoor bepaalde
gedragingen strafbaar worden gesteld en gesanctioneerd.
 Misdrijven: omschrijving strafbare gedraging
 Straffen: bepaling van de straf
o Formeel strafrecht (strafprocesrecht)
 Geheel van de procedurele ‘spelregels’ volgens welke het materieel
strafrecht wordt toegepast
 Bv. Welke procedures moeten gebruikt worden, welke
rechtbank, op welke wijze het bewijs moet geleverd worden
 Overheid die belast is met de toepassing van de regels
o In Strafrecht bestudeerd men de zaken die niet mogen => Geen moraal,
religie, …
o Internationaal strafrecht
 Strafrecht is een heel nationale verwezenlijkheid
 In andere rechtstakken worden vaak meer internationale
wetten of wetten van andere staten gebruikt
 Bijna al het strafrecht bevind zich op nationaal niveau en is
staatsgebonden
 Internationaal strafrecht houd zich voornamelijk bezig met het
bestraffen van genocide, terrorisme en dergelijke.
Historisch overzicht
 Historiek (meer hiërarchie = meer strafrecht)
o Over de gehele geschiedenis werden straffen naargelang de tijd steeds
minder wreed => Men ging van lijfstraffen, de doodstraf,… naar
gevangenisstraffen en dergelijke.
o Archaïsche stelsel (voor stedensamenleving) => strafrecht in de huidige zin
bestaat niet
 Het was voornamelijk privaat (wraak tussen individuen of tussen
families was de basis van gerechtigheid)( Oog om oog, tand om tand
door bv. Duel of vendetta)
=> Primitieve maatschappij
 Talio-recht (recht van weerwraak)
 Vergelding van het aangerichte kwaad
 Proportionaliteit en persoonlijk karakter van straffen waren onbekend
 Recht van de sterkste
 Oorlogen

,o Middeleeuwen
 OudGermaans strafproces (=> Accusatoir = gericht op participatie van
partijen = op basis van dialoog beslissingen nemen)
 “Overheid” (feodale vorsten) begint bemiddelend op te treden
(13de eeuw)
o Verbod op privéwraakneming
o Enkel dader aansprakelijk
o Doel:
 Vrede herstellen
 Afkoping van de wraak
 Compositio of bloedgeld (privaat)
 Fredus of vredegeld (voor vorst)
 Oudgermaans strafproces
o Ritueel tweevecht (dader en slachtoffer op gelijke voet)
 Rondtrekkende rechters (enquête du pays) soort van arbiter
o Groep personen belast met onder ede aanwijzen van
verdachten (voorloper beschuldigingsjury)
o Doel: Onderzoeken van de reputatie va de beklaagde
(geïnspireerd op de infamia-procedure uit canoniek
recht)
o Bewijs: Bewijslast bij beklaagde (aantonen dat je
onschuldig bent) => irrationeel stelsel: purgatio,
compurgatio en godsoordelen
o Straffen: Gekenmerkt door de wreedheid en
ongelijkheid
 Gevangenisstraffen in afwachting van doodstraf
 Verschillende modaliteiten naargelang rang en
geslacht van dader
 Doodstraf: bv. Verdrinking, brandstapel,
kruisiging,...
 Lijfstraffen: bv. Brandmerkingen,
afhakken rechterhand,...
 Vernederende straffen: bv. Burgerlijke dood,
verbanning, algehele verbeurdverklaring
 Strafuitvoering in het openbaar
 Zelfs executies postuum
 Het inquisitoir strafproces
 Gekenmerkt door de actieve rol van de rechter die de functie
van de openbare aanklager en rechter cumuleert
o Doel: Vinden van de waarheid
o Bewijs: Bewijslast bij vervolgende partij + strikte
bewijsreglementering (koning zijn wil was wet)
 Één getuige is geen getuige

,  Bekentenis is het hoofdbewijsmiddel
 FOLTERING
o Straffen: Nog altijd wreed en ongelijk (men was niet
bezig met gelijke straffen geven) (wetteksten 
praktijk) veel willekeur
 Bleef echter voor de ernstige misdrijven
 Straffen bleven openbaar => bevestigt de macht van de
machthebber

o Verlichting
 Reactie van de excessen van het Ancien regime (Montesquieu, Locke
en Rousseau)
 Montesquieu “Esprit des Lois”
 J. Locke en J.J. Rousseau en ‘contrat social’
o Het misdrijf is een schending van het sociaal contract,
alleen daaruit put de overheid haar recht om misdrijven
te vervolgen en te bestraffen (ius puniendi)
 Bescherming van de burger o.b.v. ‘Magna Carta’ (3 belangrijke
principes) strafrecht:
 Legaliteitsbeginselen: geen misdrijf zonder wet => Alleen wat
in het wetboek staat is strafbaar, enkel straffen die erin staan
kunnen worden toegepast
o Rechters zijn de mond van de wet
 Subsidiariteitsbeginselen: Enkel strafrecht toepassen als het
nodig is, vorm van sociale controle, je moet niet alles willen
strafbaar stellen => alleen de gedragingen die écht niet kunnen
 Proportionaliteitsbeginsel: Verhouding tussen ernst van het
misdrijf en de straf, men kan niet aanvaarden dat men zware
straffen krijgt voor klein misdrijven
 Cesara Beccaria en ‘Trattato dei delitti e delle pene’ (1764)
 Subversieve literatuur => gericht op het omverwerpen van het
gezag
 Rechten van de verdediging
 Tegenstander van doodstraf
o Revolutionair strafrecht
 Déclaration des droits de l’homme et du citoyen (1789)
 Eerste codificatie van nieuwe staatsrechtelijke- en verlichtingsideeën
in strafwetboeken => Logisch uitvloeisel van het legaliteitsbeginsel
 Code Lepeletier (1791): schaft inquisitoir systeel af en voert
jury in
 Code Merlin (1795): milde en vaste straffen

, o De codificatie van Napoleon (achteruitgang bescherming burger)
 Code d’instruction crimelle 1808: herinvoering inquisitoir systeem,
rechten van verdediging minder goed beschermd
 Code pénal van 1810: herinvoering van wrede en vernederend straffen
(maar de rechter krijgt een beoordelingsmarge)
o België heeft veel zaken van dit rechtssysteem
overgenomen

 Huidige strafrecht in België
o Grondwet van 1830 => Voornemen om alle wetboeken te herzien => In 1970
uit de grondwet geschrapt
 Nieuw strafwetboek (1867): enkel materieel strafrecht
 Wetboek van Strafvordering: nog steeds het oude wetboek van
Napoleon (1808)
o Strafwetboek
 Oprichting commissie herziening Code pénal onder leiding van Gentse
Hoogleraar J.J. Haus in 1834 => Luikse hoogleraar Nypels speelde ook
een belangrijke rol
 Tekst was klaar in 1864 en werd in 1867 door het parlement
aangenomen
 Wetboek volgt grotendeels zijn voorganger => nieuwe ideeën
zoals positivisme en sociaal verweer zijn er nog niet
 Oprichting Commissie voor de herziening van het strafwetboek (1976)
leidt tot voorontwerp van Strafwetboek (1985)
 Oprichting commissie tot hervorming van het strafrecht onder leiding
van Joëlle Rozie & en Damien Vermeersch (2017):
 Afwijkende versie van Voorstel voor nieuw strafwetboek
ingediend in de kamer
o Wetboek van strafvordering
 Nog steeds oude wetboek van 1808: totaal verouderd en uitgehold
door de rechtspraak, rechtspraak EHRM speelt ook belangrijke rol
 1878: gedeeltelijk vernieuwd => Voorafgaande Titel van het Wetboek
van Strafvordering aan oude wetboek toegevoegd
 1962: Bekaert werd ereprocureur-generaal bij hof van beroep =>
benoemd tot koninklijk commissaris voor de herziening van het
wetboek van strafvordering => Legde ontwerptekst neer in 1974.
 Commissie strafprocesrecht (1991) voorzitterschap M.
Franchimont
o Opdracht om voorstellen te formuleren voor de
hervorming van het vooronderzoek in strafzaken =>
Onderzoek voor terechtzitting
o Voorstellen hebben geleid tot de meest ingrijpende
wetswijziging in het Belgisch strafprocesrecht sinds
Napoleon => Wet Franchimont in 1998