Ontwikkelingspsychologie
Coördinator: Annemie Ploeger
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1..............................................................................................................4
1.1. Introductie van de cursus........................................................................................................ 4
1.1.1. Wat kan je doen met ontwikkelingspsychologie?..............................................................4
1.1.2. Wat is ontwikkelingspsychologie?..................................................................................... 4
1.2. Theorieën in ontwikkelingspsychologie................................................................................... 4
1.2.1. Wat is een theorie?........................................................................................................... 4
1.2.2. Dimensies in theorieën over ontwikkeling.........................................................................5
1.2.3. Motor ontwikkeling, maturatie versus dynamische systemen theorie...............................5
1.3. Introductie van psychologische assessment............................................................................ 6
1.3.1. Waarom psychologische assessment en wat is het?.........................................................6
1.3.2. Mijlpalen in de geschiedenis van psychologische assessment...........................................7
1.3.3. Keuzes maken................................................................................................................... 7
1.3.4. Het diagnostische proces.................................................................................................. 7
Hoorcollege 2 – het nature-nurture debat......................................................................9
2.1. Wat is evolutie?....................................................................................................................... 9
2.2. Wat is erfelijkheid?................................................................................................................ 10
2.3. Wat is gedrag genetica?........................................................................................................ 10
2.4. Hoe interacteren genen en omgeving met elkaar?................................................................11
2.5. Wat is epi-genetica?.............................................................................................................. 11
Hoorcollege 3 – ouder worden.....................................................................................12
3.1. Actief en gezond ouder worden............................................................................................. 12
3.2. Aspecten van ouder worden.................................................................................................. 12
3.2.1. Sociale aspecten van ouder worden................................................................................ 12
3.2.2. Neurobiologische aspecten van ouder worden................................................................12
3.2.3. Cognitieve aspecten van ouder worden..........................................................................13
3.2.4. Sociaal emotionele aspecten van ouder worden.............................................................14
3.3. Variabiliteit, training en preventie......................................................................................... 14
3.4. Normale versus pathologisch ouder worden.......................................................................... 15
Hoofcollege 4 – prenatale ontwikkeling.......................................................................16
4.1. Typische brein en sensorische ontwikkeling.......................................................................... 16
4.1.1. Structurele ontwikkeling zygote en embryo....................................................................16
4.1.2. Structurele en functionele ontwikkeling van de foetus....................................................18
4.2. A-typische brein en sensorische ontwikkeling....................................................................... 19
4.2.1. Kritische periodes........................................................................................................... 19
4.2.2. Risico factoren................................................................................................................ 20
Wekelijkse opdracht 1................................................................................................22
Theorieën van ontwikkelingspsychologie..................................................................................... 22
Hoorcollege 5 – onderzoekmethoden en perceptie, kennis en actie bij ‘zuigelingen’......23
5.1. Onderzoekmethoden............................................................................................................. 23
5.1.1. Wat is je vraag en wat zijn je mogelijkheden?.................................................................23
5.1.2. Kies je onderzoek design................................................................................................. 23
5.1.3. Keuzes maken in onderzoekmethoden............................................................................24
1
, 5.2. Perceptie, kennis en actie bij infanten................................................................................... 24
5.2.1. Constructieve ontwikkelingsproces, diepte perceptie en actie........................................24
5.2.2. Onderzoek paradigma’s voor infant studies, visuele preferentie methode en
habituatie/dishabituatie............................................................................................................ 24
Hoorcollege 6 – theory of mind, autisme en psychologische assessment.......................25
6.1. Theory of Mind...................................................................................................................... 25
6.2. Autisme spectrum stoornis (ASD).......................................................................................... 26
6.3. Psychologische assessment.................................................................................................. 27
Hoorcollege 7 – emotionele ontwikkeling en temperament – de theorie van Freud en wat
erna kwam.................................................................................................................29
7.1. Darwin’s theorie.................................................................................................................... 29
7.2. Etiologie................................................................................................................................ 29
7.3. Freud’s theorie...................................................................................................................... 30
7.4. Erikson’s theorie................................................................................................................... 31
7.5. Bowlby’s thoerie van hechting.............................................................................................. 31
7.6. Emotionele ontwikkeling bij kleine kinderen.......................................................................... 32
7.7. Emotie regulatie.................................................................................................................... 33
7.8. Temperament....................................................................................................................... 33
Take home message van dit college............................................................................................ 34
Hoorcollege 8 – Cognitieve ontwikkeling, Piaget’s theorie en wat erna kwam...............35
8.1. Piaget’s theorie..................................................................................................................... 35
8.2. Neo-Piaget............................................................................................................................ 37
8.3. Kern kennis, nativisme of constructivisme............................................................................ 38
Hoorcollege 9 – taal en ontwikkeling, Chomsky’s theorie en wat erna kwam,
ontwikkeling van lezen...............................................................................................39
9.1. Evolutie van de taal.............................................................................................................. 39
9.2. Ontwikkeling van lezen......................................................................................................... 42
Hoorcollege 10 – cognitieve ontwikkeling in adolescenten...........................................43
10.1. Perceptie............................................................................................................................. 43
10.2. Aandacht............................................................................................................................. 44
10.3. Geheugen........................................................................................................................... 44
10.4. Intelligentie......................................................................................................................... 44
10.5. Redeneren.......................................................................................................................... 45
10.6. Piagets theorie.................................................................................................................... 45
10.7. De invloed van Piaget......................................................................................................... 45
Hoorcollege 11 – sociale ontwikkeling in adolescentie.................................................46
11.1. Wat is adolescentie............................................................................................................. 46
11.2. Het brein van adolescenten................................................................................................ 47
11.3. Adolescentie disbalans........................................................................................................ 47
11.4. Ontwikkeling van sociaal gedrag......................................................................................... 47
11.5. Invloed van cultuur op ontwikkeling.................................................................................... 48
11.5.1. Wat is cultuur?.............................................................................................................. 48
11.5.2. Cultuur: universele overeenkomsten............................................................................. 48
2
, 11.5.3. Cultuur: verschillen....................................................................................................... 48
Hoorcollege 12 – risico en veerkracht in ontwikkeling..................................................50
12.1. Ontwikkelingspsychopathologie introductie........................................................................ 50
12.2. Risico, veerkracht en kwetsbaarheid................................................................................... 50
12.3. Casussen............................................................................................................................. 53
12.3.1. Dunedin........................................................................................................................ 53
12.3.2. Alcoholverslaving.......................................................................................................... 53
12.4. Interventies en Ontwikkelingspsychopathologie..................................................................54
Hoorcollege 13 – school psychologie...........................................................................56
13.1. Wat doet een school psycholoog......................................................................................... 56
13.2. Ontwikkelingspsychologie en educatie................................................................................ 56
13.2.1. De invloed van Piaget................................................................................................... 56
13.2.2. De invloed van Vygotsky............................................................................................... 57
13.2.3. Zelf determinatie theorie.............................................................................................. 57
13.3. Probleemgedrag op school.................................................................................................. 58
13.3.1. Pesten........................................................................................................................... 58
13.3.2. School weigeren............................................................................................................ 58
Hoorcollege 14 – atypische ontwikkeling.....................................................................60
14.1. Wat is typische en atypische ontwikkeling?......................................................................... 60
14.2. Hoe kan je atypische ontwikkeling bestuderen?..................................................................60
14.3. Waarom zouden we atypische ontwikkeling bestuderen?....................................................60
14.4. Vorderingen in het bestuderen van atypische ontwikkeling................................................60
14.4.1. Kennis over prenatale ontwikkeling.............................................................................. 60
14.4.2. Kennis over genetica..................................................................................................... 61
14.4.3. Brain imaging................................................................................................................ 61
14.4.4. Ogen volgen.................................................................................................................. 61
14.5. Veel voorkomende ontwikkelingsstoornissen...................................................................... 61
14.5.1. Autisme......................................................................................................................... 61
14.5.2. ADHD............................................................................................................................ 62
14.5.3. Algemene conclusie mentale stoornissen.....................................................................63
14.6. Verklaringen van ontwikkelingsstoornissen......................................................................... 63
14.6.1. Autisme......................................................................................................................... 63
14.6.2. ADHD............................................................................................................................ 63
14.7. Interventies......................................................................................................................... 64
3
, Hoorcollege 1
1.1. Introductie van de cursus.
Eerst krijgen we een introductie. Evolutionaire psychologie was een interesse van Annemie. Ze
studeerde ontwikkeling psychologie. Hoe ontstaan organismen en hoe ontwikkelen individuen zich.
Vragen die je zou kunnen beantwoorden vanuit dit perspectief is; waarom is er oorlog? Waarom is
er racisme? Waarom haat? Ontwikkelingspsychologie is een heel breed gebied.
Er zijn vier opdrachten die je elke week af moet maken. Dit is een vereiste en moet gemaakt zijn
voor het einde van de week op zaterdag. Daarnaast is er ook een extra opdracht voor studenten die
de cursus als een electieve hebben (ik dus). Deadline hiervoor is 4 feb. Dit is een full time cursus,
het gaat heel snel en er is veel stof per week. Je moet bij blijven met het lezen.
1.1.1. Wat kan je doen met ontwikkelingspsychologie?
Men denkt vaak aan het werken met mensen in een gezondheidszorg instelling (GGZ). Dat is niet
het enige. Je kan ook werken in scholen. Ook kan je onderzoek doen. Zowel toegepast als
theoretisch. Maar je kan natuurlijk ook het bedrijfsleven in. Er zijn veel goede voorbeelden van hoe
je geld kan verdienen (veel geld verdienen) met ontwikkelingspsychologie als achtergrond.
Bijvoorbeeld een onlineprogramma waar kinderen in kunnen werken wanneer hun ouders denken
dat ze een ontwikkelingsachterstand hebben bijvoorbeeld.
1.1.2. Wat is ontwikkelingspsychologie?
Ontwikkelingspsychologie is een onderdeel van psychologie. Het is een heel belangrijk deel. Alles
ontwikkelt zich namelijk op een manier en in een zekere mate. Alle dingen die je behandelt met
psychologie, komt ergens vandaan en is ergens uit ontwikkeld. Bijvoorbeeld sociale interacties,
psychopathologische patronen en culturele verschillen.
Ontwikkelingspsychologie gaat over interne en externe factoren. Beide hebben een invloed op
ontwikkeling. Een interne factor is iets wat ‘in’ je zit, bijvoorbeeld een predispositie 1. Een externe
factor zit ‘buiten’ de persoon, bijvoorbeeld de omgeving. Externe factoren en interne factoren zijn
heel er veelvuldig.
Met ontwikkelingspsychologie denken we na over wat we normaal en niet normaal (of abnormaal)
vinden. Wat is een normale ontwikkeling? Wat is een abnormale? We denken van hieruit na over
emoties, cognities en sociale gedragingen. Deze drie onderwerpen zijn niet onafhankelijk van elkaar
maar hebben veel interactie.
1.2. Theorieën in ontwikkelingspsychologie.
Waarom moeten we iets weten over theorieën? Alle grote theorieën in psychologie zijn gerelateerd
aan ontwikkeling. Dit moeten we kunnen begrijpen. Wat kan er fout gaan tijdens ontwikkeling
bijvoorbeeld? Het is nodig om op een systematische manier over problemen na te denken, dit
gebeurt wanneer je leert over theorieën. We gaan het vandaag hebben over ‘motorische
ontwikkeling’. Voor een kind speelt motoriek een hele belangrijke rol voor het verkennen van de
omgeving en dus de wereld.
1.2.1. Wat is een theorie?
Wat is een theorie? Een model dat een deel van de werkelijkheid probeert te verklaren? Een
officiële definitie van een theorie is dat het een coherente set van ideeën, hypothesen en
verklaringen is. We willen dingen verklaren. In psychologie gaat dat over gedrag en de
onderliggende mechanismes. Een theorie is beschrijvend en verklarend. De beste theorieën kunnen
voorspellen. We doen aannames. Een theorie is een reductie van de werkelijkheid en
generaliserend. Daarnaast is het heel belangrijk dat een theorie kan worden getoetst.
Als je een theorie hebt willen onderzoekers bewijzen dat deze ‘waar’ is. Ze verzamelen data en
zorgen voor een bepaalde orde in deze data. Een aantal bekende voorbeelden van theorieën zijn
relativiteit, de oerknal en evolutie door natuurlijke selectie. Denk aan de theorieën die bij deze
onderwerpen horen. Denk aan de bewijzen die er zijn voor deze theorieën. Soms zijn en
inconsistenties.
Een theorie moet je kunnen testen. Hoe test je een theorie? Vaak begin je met een observatie. Je
ziet iets en wil het verklaren. Van die specifieke observaties maak je een algemene theorie. Dit
1
Vatbaarheid, aangeboren geschiktheid ergens voor.
4
Coördinator: Annemie Ploeger
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1..............................................................................................................4
1.1. Introductie van de cursus........................................................................................................ 4
1.1.1. Wat kan je doen met ontwikkelingspsychologie?..............................................................4
1.1.2. Wat is ontwikkelingspsychologie?..................................................................................... 4
1.2. Theorieën in ontwikkelingspsychologie................................................................................... 4
1.2.1. Wat is een theorie?........................................................................................................... 4
1.2.2. Dimensies in theorieën over ontwikkeling.........................................................................5
1.2.3. Motor ontwikkeling, maturatie versus dynamische systemen theorie...............................5
1.3. Introductie van psychologische assessment............................................................................ 6
1.3.1. Waarom psychologische assessment en wat is het?.........................................................6
1.3.2. Mijlpalen in de geschiedenis van psychologische assessment...........................................7
1.3.3. Keuzes maken................................................................................................................... 7
1.3.4. Het diagnostische proces.................................................................................................. 7
Hoorcollege 2 – het nature-nurture debat......................................................................9
2.1. Wat is evolutie?....................................................................................................................... 9
2.2. Wat is erfelijkheid?................................................................................................................ 10
2.3. Wat is gedrag genetica?........................................................................................................ 10
2.4. Hoe interacteren genen en omgeving met elkaar?................................................................11
2.5. Wat is epi-genetica?.............................................................................................................. 11
Hoorcollege 3 – ouder worden.....................................................................................12
3.1. Actief en gezond ouder worden............................................................................................. 12
3.2. Aspecten van ouder worden.................................................................................................. 12
3.2.1. Sociale aspecten van ouder worden................................................................................ 12
3.2.2. Neurobiologische aspecten van ouder worden................................................................12
3.2.3. Cognitieve aspecten van ouder worden..........................................................................13
3.2.4. Sociaal emotionele aspecten van ouder worden.............................................................14
3.3. Variabiliteit, training en preventie......................................................................................... 14
3.4. Normale versus pathologisch ouder worden.......................................................................... 15
Hoofcollege 4 – prenatale ontwikkeling.......................................................................16
4.1. Typische brein en sensorische ontwikkeling.......................................................................... 16
4.1.1. Structurele ontwikkeling zygote en embryo....................................................................16
4.1.2. Structurele en functionele ontwikkeling van de foetus....................................................18
4.2. A-typische brein en sensorische ontwikkeling....................................................................... 19
4.2.1. Kritische periodes........................................................................................................... 19
4.2.2. Risico factoren................................................................................................................ 20
Wekelijkse opdracht 1................................................................................................22
Theorieën van ontwikkelingspsychologie..................................................................................... 22
Hoorcollege 5 – onderzoekmethoden en perceptie, kennis en actie bij ‘zuigelingen’......23
5.1. Onderzoekmethoden............................................................................................................. 23
5.1.1. Wat is je vraag en wat zijn je mogelijkheden?.................................................................23
5.1.2. Kies je onderzoek design................................................................................................. 23
5.1.3. Keuzes maken in onderzoekmethoden............................................................................24
1
, 5.2. Perceptie, kennis en actie bij infanten................................................................................... 24
5.2.1. Constructieve ontwikkelingsproces, diepte perceptie en actie........................................24
5.2.2. Onderzoek paradigma’s voor infant studies, visuele preferentie methode en
habituatie/dishabituatie............................................................................................................ 24
Hoorcollege 6 – theory of mind, autisme en psychologische assessment.......................25
6.1. Theory of Mind...................................................................................................................... 25
6.2. Autisme spectrum stoornis (ASD).......................................................................................... 26
6.3. Psychologische assessment.................................................................................................. 27
Hoorcollege 7 – emotionele ontwikkeling en temperament – de theorie van Freud en wat
erna kwam.................................................................................................................29
7.1. Darwin’s theorie.................................................................................................................... 29
7.2. Etiologie................................................................................................................................ 29
7.3. Freud’s theorie...................................................................................................................... 30
7.4. Erikson’s theorie................................................................................................................... 31
7.5. Bowlby’s thoerie van hechting.............................................................................................. 31
7.6. Emotionele ontwikkeling bij kleine kinderen.......................................................................... 32
7.7. Emotie regulatie.................................................................................................................... 33
7.8. Temperament....................................................................................................................... 33
Take home message van dit college............................................................................................ 34
Hoorcollege 8 – Cognitieve ontwikkeling, Piaget’s theorie en wat erna kwam...............35
8.1. Piaget’s theorie..................................................................................................................... 35
8.2. Neo-Piaget............................................................................................................................ 37
8.3. Kern kennis, nativisme of constructivisme............................................................................ 38
Hoorcollege 9 – taal en ontwikkeling, Chomsky’s theorie en wat erna kwam,
ontwikkeling van lezen...............................................................................................39
9.1. Evolutie van de taal.............................................................................................................. 39
9.2. Ontwikkeling van lezen......................................................................................................... 42
Hoorcollege 10 – cognitieve ontwikkeling in adolescenten...........................................43
10.1. Perceptie............................................................................................................................. 43
10.2. Aandacht............................................................................................................................. 44
10.3. Geheugen........................................................................................................................... 44
10.4. Intelligentie......................................................................................................................... 44
10.5. Redeneren.......................................................................................................................... 45
10.6. Piagets theorie.................................................................................................................... 45
10.7. De invloed van Piaget......................................................................................................... 45
Hoorcollege 11 – sociale ontwikkeling in adolescentie.................................................46
11.1. Wat is adolescentie............................................................................................................. 46
11.2. Het brein van adolescenten................................................................................................ 47
11.3. Adolescentie disbalans........................................................................................................ 47
11.4. Ontwikkeling van sociaal gedrag......................................................................................... 47
11.5. Invloed van cultuur op ontwikkeling.................................................................................... 48
11.5.1. Wat is cultuur?.............................................................................................................. 48
11.5.2. Cultuur: universele overeenkomsten............................................................................. 48
2
, 11.5.3. Cultuur: verschillen....................................................................................................... 48
Hoorcollege 12 – risico en veerkracht in ontwikkeling..................................................50
12.1. Ontwikkelingspsychopathologie introductie........................................................................ 50
12.2. Risico, veerkracht en kwetsbaarheid................................................................................... 50
12.3. Casussen............................................................................................................................. 53
12.3.1. Dunedin........................................................................................................................ 53
12.3.2. Alcoholverslaving.......................................................................................................... 53
12.4. Interventies en Ontwikkelingspsychopathologie..................................................................54
Hoorcollege 13 – school psychologie...........................................................................56
13.1. Wat doet een school psycholoog......................................................................................... 56
13.2. Ontwikkelingspsychologie en educatie................................................................................ 56
13.2.1. De invloed van Piaget................................................................................................... 56
13.2.2. De invloed van Vygotsky............................................................................................... 57
13.2.3. Zelf determinatie theorie.............................................................................................. 57
13.3. Probleemgedrag op school.................................................................................................. 58
13.3.1. Pesten........................................................................................................................... 58
13.3.2. School weigeren............................................................................................................ 58
Hoorcollege 14 – atypische ontwikkeling.....................................................................60
14.1. Wat is typische en atypische ontwikkeling?......................................................................... 60
14.2. Hoe kan je atypische ontwikkeling bestuderen?..................................................................60
14.3. Waarom zouden we atypische ontwikkeling bestuderen?....................................................60
14.4. Vorderingen in het bestuderen van atypische ontwikkeling................................................60
14.4.1. Kennis over prenatale ontwikkeling.............................................................................. 60
14.4.2. Kennis over genetica..................................................................................................... 61
14.4.3. Brain imaging................................................................................................................ 61
14.4.4. Ogen volgen.................................................................................................................. 61
14.5. Veel voorkomende ontwikkelingsstoornissen...................................................................... 61
14.5.1. Autisme......................................................................................................................... 61
14.5.2. ADHD............................................................................................................................ 62
14.5.3. Algemene conclusie mentale stoornissen.....................................................................63
14.6. Verklaringen van ontwikkelingsstoornissen......................................................................... 63
14.6.1. Autisme......................................................................................................................... 63
14.6.2. ADHD............................................................................................................................ 63
14.7. Interventies......................................................................................................................... 64
3
, Hoorcollege 1
1.1. Introductie van de cursus.
Eerst krijgen we een introductie. Evolutionaire psychologie was een interesse van Annemie. Ze
studeerde ontwikkeling psychologie. Hoe ontstaan organismen en hoe ontwikkelen individuen zich.
Vragen die je zou kunnen beantwoorden vanuit dit perspectief is; waarom is er oorlog? Waarom is
er racisme? Waarom haat? Ontwikkelingspsychologie is een heel breed gebied.
Er zijn vier opdrachten die je elke week af moet maken. Dit is een vereiste en moet gemaakt zijn
voor het einde van de week op zaterdag. Daarnaast is er ook een extra opdracht voor studenten die
de cursus als een electieve hebben (ik dus). Deadline hiervoor is 4 feb. Dit is een full time cursus,
het gaat heel snel en er is veel stof per week. Je moet bij blijven met het lezen.
1.1.1. Wat kan je doen met ontwikkelingspsychologie?
Men denkt vaak aan het werken met mensen in een gezondheidszorg instelling (GGZ). Dat is niet
het enige. Je kan ook werken in scholen. Ook kan je onderzoek doen. Zowel toegepast als
theoretisch. Maar je kan natuurlijk ook het bedrijfsleven in. Er zijn veel goede voorbeelden van hoe
je geld kan verdienen (veel geld verdienen) met ontwikkelingspsychologie als achtergrond.
Bijvoorbeeld een onlineprogramma waar kinderen in kunnen werken wanneer hun ouders denken
dat ze een ontwikkelingsachterstand hebben bijvoorbeeld.
1.1.2. Wat is ontwikkelingspsychologie?
Ontwikkelingspsychologie is een onderdeel van psychologie. Het is een heel belangrijk deel. Alles
ontwikkelt zich namelijk op een manier en in een zekere mate. Alle dingen die je behandelt met
psychologie, komt ergens vandaan en is ergens uit ontwikkeld. Bijvoorbeeld sociale interacties,
psychopathologische patronen en culturele verschillen.
Ontwikkelingspsychologie gaat over interne en externe factoren. Beide hebben een invloed op
ontwikkeling. Een interne factor is iets wat ‘in’ je zit, bijvoorbeeld een predispositie 1. Een externe
factor zit ‘buiten’ de persoon, bijvoorbeeld de omgeving. Externe factoren en interne factoren zijn
heel er veelvuldig.
Met ontwikkelingspsychologie denken we na over wat we normaal en niet normaal (of abnormaal)
vinden. Wat is een normale ontwikkeling? Wat is een abnormale? We denken van hieruit na over
emoties, cognities en sociale gedragingen. Deze drie onderwerpen zijn niet onafhankelijk van elkaar
maar hebben veel interactie.
1.2. Theorieën in ontwikkelingspsychologie.
Waarom moeten we iets weten over theorieën? Alle grote theorieën in psychologie zijn gerelateerd
aan ontwikkeling. Dit moeten we kunnen begrijpen. Wat kan er fout gaan tijdens ontwikkeling
bijvoorbeeld? Het is nodig om op een systematische manier over problemen na te denken, dit
gebeurt wanneer je leert over theorieën. We gaan het vandaag hebben over ‘motorische
ontwikkeling’. Voor een kind speelt motoriek een hele belangrijke rol voor het verkennen van de
omgeving en dus de wereld.
1.2.1. Wat is een theorie?
Wat is een theorie? Een model dat een deel van de werkelijkheid probeert te verklaren? Een
officiële definitie van een theorie is dat het een coherente set van ideeën, hypothesen en
verklaringen is. We willen dingen verklaren. In psychologie gaat dat over gedrag en de
onderliggende mechanismes. Een theorie is beschrijvend en verklarend. De beste theorieën kunnen
voorspellen. We doen aannames. Een theorie is een reductie van de werkelijkheid en
generaliserend. Daarnaast is het heel belangrijk dat een theorie kan worden getoetst.
Als je een theorie hebt willen onderzoekers bewijzen dat deze ‘waar’ is. Ze verzamelen data en
zorgen voor een bepaalde orde in deze data. Een aantal bekende voorbeelden van theorieën zijn
relativiteit, de oerknal en evolutie door natuurlijke selectie. Denk aan de theorieën die bij deze
onderwerpen horen. Denk aan de bewijzen die er zijn voor deze theorieën. Soms zijn en
inconsistenties.
Een theorie moet je kunnen testen. Hoe test je een theorie? Vaak begin je met een observatie. Je
ziet iets en wil het verklaren. Van die specifieke observaties maak je een algemene theorie. Dit
1
Vatbaarheid, aangeboren geschiktheid ergens voor.
4
