Samenvatting Gedrag en Communicatie, blok 2.2

GC college, blok 2.2
Week 1
Chronische ziekte en longpathologie

Cijfers chronische ziekte
Bijna de helft van de Nederlanders lijdt aan een chronische ziekte. De leeftijd waarop dat gebeurd
wordt steeds lager, steeds vaker worden jonge mensen chronisch ziek.

Chronische patiënt
 Verstoring van de identiteit
 Verstoring van zelfbeeld. Je hebt een bepaald idee over hoe je wilt zijn, maar opeens zitten
daar beperkingen aan door die chronische ziekte. Negatief gevolg voor het zelfbeeld.
 Zelfacceptatie bij verwerking. Eruit halen wat eruit te halen valt, je moet het er maar mee
doen

Wanneer mensen beseffen dat zij chronisch ziek zijn, gaan mensen dat reguleren. Dat gebeurt vaak
onbewust. Hoe gaat de patiënt om met het feit dat hij/zij chronisch ziek is?

Regulatiemechanismen
 Rijpe afweermechanismen: kosten niet veel energie, en er zijn niet veel nadelen voor de
persoon. Vaak wel van korte duur
o Altruisme – behulpzaam zijn. Patiënten krijgen de versterkte neiging om andere
mensen te gaan helpen.
o Humor
o Sublimatie – vorm van handelen dat je negatieve gedachtes/behoeftes/niet-ethische
ideeën omzet in acceptabele dingen. In plaats van slaan, gaan schoonmaken
 Neurotische afweermechanismen: tussenvorm, niet al te lastig afweermechanisme. Moet je
niet constant doen. Kübler & Ross (rouwverwerking). Er niet continu aan willen denken. Het
kan helpen.
o Verdringing
o Rationaliseren – emoties eraf halen
o Somatisatie – onbewust proces. Overal last krijgen, fysieke klachten ergens anders
krijgen. Iets minder zorg krijgen over je longen. Je gedachten gaan dan daarheen naar
al die andere dingen.
 Onrijpe afweermechanismen: deze wil je liever niet, onplezierig voor patiënt en omgeving
o Projectie – alles wat iemand doet wordt geprojecteerd op anderen. Soms lastig,
vooral in relatie van hulpverlener en patiënt
o Splitting – zwart-wit denken, het is goed of slecht. Er is geen middenweg meer. Lastig
in de communicatie.
o Passieve agressie – constant agressief reageren. Lastig in relatie van hulpverlener en
patiënt. Moeite met omgaan dat hij/zij chronisch ziek is.

Secundaire gevolgen
 Gedragsstoornissen o.a. vermijding
 Angst om te slapen
 Sociaal isolement: heel groot probleem voor chronische patiënten
 Onzekerheid over beloop: hangt af van de ziekte die je hebt.
 Angsten/onzekerheid vanwege mogelijk beperkende levensduur

,  Afhankelijkheid: mantelzorg. Hebben ook vaak negatieve effecten. Zelfredzaamheid moet
ingeleverd worden. Kan leiden tot stress, wat kan leiden tot depressie.
 Depressieve gevoelens

Psychosociale aspecten en COPD
 Prevalentie in Nederland: 20,4 per 1000 volwassenen
 Verwijzing naar fysiotherapie
o 42% verwijzing door huisarts
o 28% verwijzing door medisch specialist
o Nu directe toegankelijkheid, maar bij hart- en longpatiënten worden ze vaak
verwezen.

Oorzaak
 80-85% van de reguliere rokers krijgen COPD
 Er moeten medebepalende factoren zijn voor het ontstaan van de ziekte
o Endogeen: aanleg bijvoorbeeld enzymtekort
o Exogeen: blootstelling risicostoffen. Speelde vroeger voornamelijk een rol, bijv.
kolenmijnen etc. Nu is dat veel beter.

Psychosociale aspecten
 Kortademigheid: minder bewegen, afname conditie
 Hoesten: pijn, vermoeidheid, schaamte, isolatie
 Gewicht: afname of toename (prednison) – afname van spiervolume. Gewicht kan toenemen
door ontstekingen. Vocht vasthouden door prednison.
 Beperking activiteiten
 Isolatie: door passief roken te vermijden
 Angst: voor benauwdheid, toekomst, achteruitgang
 Conflicten: ziekte niet altijd waarneembaar
 Onvoorspelbare karakter van aandoening kan leiden tot gevoelens van boosheid en
machteloosheid
 COPD patiënten vaker negatief zelfbeeld
 Angst voor controleverlies, door toenemende afhankelijkheid
 Angst om te stikken
 Depressie
 Sociale rol: van gezond naar ziek
 Neuropsychologisch dysfunctioneren
o Geheugen- en concentratiestoornissen (heeft met name te maken met afname van
het zuurstofgehalte)

Onvoldoende informatie, gebrek aan vaardigheden om klachten te hanteren en onvoldoende steun 
luxerende rol

COPD – ASTMA
 Progressiviteit van COPD in tegenstelling tot reversibiliteit van astma  ander
levensperspectief
 Angst, depressie en sociaal isolement significant meer aanwezig bij COPD dan bij de
astmapatiënt
 Lage histaminedrempel, door een plotselinge reactie worden je luchtwegen dichtgeknepen

Anamnese

, Inzicht krijgen in
 Hulpvraag
 Verwachtingen
 Motivatie
 Informatiebehoefte
 Belasting/belastbaarheid
 Copingsstrategie
 Locus of control
 Participatieproblemen
 Kwaliteit van leven

Therapeutisch proces (psychosociaal) gericht op
 Voorlichting omtrent de pathologie
 Coping, zelfmanagementtraining (meer verantwoordelijkheid nemen in de besluitvorming
omtrent de longklachten)
 Verbeteren kwaliteit van leven middels: cognitieve gedragstherapie (afleren van de angst om
te bewegen, verminderen van vermijdingsgedrag, leren omgaan met stress)
 Mentaliteit/gedragsverandering (roken, aanleren gezonde leefgewoonten)
 Ontspanningsoefeningen

Aspecten
 Overbelasting: kijken wat je groep aan kan
 Onderbelasting: kijken wat je groep aan kan
 Gemoedstoestand (rouwverwerking)
 Accepteren van aanpassingen (gezichtsverlies, rouwverwerking)
 Veilige omgeving bieden

Rouwverwerking Kübler – Ross
Vooral COPD patiënten opeenvolging van verlieservaringen
 Ontkenning
 Onderhandelen
 Depressie, verdriet
 Agressie, verzet, opstandigheid
 Acceptatie, intrapsychisch evenwicht
Heftige emoties kunnen kortademigheid luxeren

Signalen van niet optimale acceptatie
 Teveel aandacht schenken aan zaken die in conflict zijn met de beperking
 Ervaren dat je slechter af bent sinds de gebeurtenis
 Sterke negatieve emoties
 Vermijding van confrontatie met de beperking
 Wanhopig naar hulp zoeken
 Lage therapietrouw

Verwerking
Positieve invloed bij de volgende omstandigheden
 Open communicatie
 Eerder goed reagerend op calamiteiten
 Goede huwelijks- en gezinsrelatie