Samenvatting Hoofdstuk 10 Nectar VWO 5 - Biologie

H11 Voeding en vertering

Biologie 11.1: Gezond eten

Groepen voedingsstoffen
 Koolhydraten: brandstof, reservestof (glycogeen) en bouwstof (glycoproteïnen).
 Vetten: brandstof, bouwstof (membranen, hormonen) en warmte-isolatie.
 Eiwitten: bouwstof en brandstof bij schaarste.
 Vitaminen: beschermende stof.
 Mineralen: bouwstof (kalkzouten in botten), ze zijn anorganisch.
 Water: bouwstof, oplosmiddel (speeksel), transportvloeistof en warmtebuffer.

Niet iedereen eet even veel
De WHO geeft per voedingsstof een aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH).

Toevoegingen
Additieven = stoffen die zijn toegevoegd (aantrekkelijker/langer houdbaar), zoals kleur-, geur-
en smaakstoffen en conserveringsmiddelen. Ze zijn onnodig en soms schadelijk → E-nummer.
ADI = aanvaardbare dagelijkse inname (ook voor contaminanten).

Bewegingen van de darmen
Door te kauwen vergroot je de verdelingsgraad. Speeksel dient als een soort glijmiddel.
Het voedsel wordt verteerd en gaat door de darmen heen m.b.v. peristaltische bewegingen.

Goede darmwerking
Voedingsvezels of ballaststoffen, zoals cellulose en pectine, zijn niet verteerbaar, maar
stimuleren de darmperistaltiek.

Veilig eten
Micro-organismen (bacteriën, schimmels) kunnen schadelijk zijn. Speeksel bevat lysozymen:
tasten de celwand van micro-organismen aan. Hierdoor gaan ze sneller dood in het maagsap.
Er zijn ook goede bacteriën, zoals je darmflora. Deze breken stoffen af in darmen.

Opname
De wand van de dunne darm heeft plooien met daarop darmvlokken, opgebouwd uit
darmepitheel, haarvaten en een lymfevat. Darmepitheelcellen hebben ook weer uitstulpingen,
de microvilli. Hierdoor heeft de dikke darm een groot oppervlak voor snelle resorptie.
Alle darmepitheelcellen zijn door eiwitten strak verbonden; ze vormen een ondoordringbare
laag = tight-junction.

, H11 Voeding en vertering

Biologie 11.2: Vitaminen en mineralen

Verschillende functies
Vitaminen zijn organische stoffen die je lichaam niet zelf kan maken. Met zijn micronutriënten;
je hebt er heel weinig van nodig. Functies: antioxidant (C + E), hormoon (D) of co-enzym (B).
Hydrofiele vitaminen verlaten snel het lichaam, hydrofobe niet.

Vitamine A
Rethinoïden en retinol zijn veelvoorkomende vitamine A. Het hydrofobe retinol wordt in
membraanblaasjes naar de lever vervoert. Daarna wordt het gekoppeld aan transporteiwitten
bestemd voor het netvlies. Levercellen kunnen ook retinol uit retinoïden maken.
Tekort retinol: (nacht)blindheid.

Ook remt een tekort de aanmaak van nieuwe darmepitheelcellen, waardoor de resorptie
langzamer gaat. De darminhoud krijgt een hoge osmotische waarde, het trekt water → diarree.

In veel groente en fruit zit β-caroteen (twee gekoppelde retinolmoleculen). Darmepitheelcellen
kunnen dat splitsen, maar dat gaat helaas moeilijk.

Vitamine C
Vitamine C zorgt ervoor dat bindweefsel goed functioneert → steun aan organen.
Bindweefsel bestaat uit collageenvezels met tussencelstof.
Enzymen halen collageen uit procollageen door een OH-groep te koppelen → de OH-groepen
binden met elkaar. Hierbij dient vitamine C als co-enzym.

Zink
Darmepitheelcellen nemen ook mineralen op: anorganische zouten. Mineralen zijn ionen.
Functie: opbouw lichaam (Ca+, Fe2+), zenuwwerking (Na+, K+) en activatie enzymen (Zn2+).
Spoorelementen: mineralen waar je maar heel weinig van nodig hebt.