Samenvatting Sociologie 2.4 | Trends en Ontwikkelingen
Wat is een trend? 2 Sociologen
ULRICH BECK
Risico-maatschappij
Ontstaan door technologische ontwikkelingen (kun je wel sprake van vooruitgang?)
We hebben zoveel apps etc. Is het ook ethisch verantwoord wat wij doen?
BECK: ‘’Niet alles wat technisch mogelijk is, is ook moreel aanvaardbaar’’.
BECK: ‘’Niet alles wat technisch mogelijk is, is ook menselijk gezien wenselijk’’.
Theorie U. Beck: Risicomaatschappij
Samenleving is niet langer maakbaar (sociaal vangnet is weg)
Illusies: iedereen is gelijk, even slim, gelukkig, gezond etc.
Risico’s nemen hoort bij het leven, zijn niet uit te sluiten
Nieuw is dat mensen zelf die (technologische) risico’s veroorzaken
- Technologische ontwikkelingen zijn zo sterk gegroeid, dat de bedreigingen zijn toegenomen.
Iedere uitvinding brengt risico’s met zich mee, waarvoor je weer opnieuw een uitvinding moet
bedenken. We leven hierdoor in een permanente staat van onzekerheid.
* nieuwe auto’s > andere soort ongelukken. Veel internet > cybercriing.
Gevolgen zijn niet te beheersen, boezemen angst in
Mensen leven in een veiligheidsutopie (valse droom)
De risicomaatschappij is volgens de woorden van Beck een ‘catastrofale maatschappij’. Het gaat om
grote onbestendige risico’s waar in feite geen individueel antwoord op mogelijk is, omdat zij
uiteindelijk voor iedereen gelden: “Armoede is hiërarchisch, smog is democratisch” (citaat U. Beck).
Beck wijst op het ontstaan van bewegingen waarvan het wereldbeeld, de normen en de zekerheden
zijn gegroepeerd rond een centrum van onzichtbare bedreigingen. Maar hij wijst er ook op dat de
risicomaatschappij een neiging heeft om zondebokken aan te wijzen: niet de gevaren op zichzelf, maar
op degenen die ze lijken te vertegenwoordigen worden het mikpunt. Sociale stereotypering ligt op de
loer: de risicomaatschappij is een ‘zondebokmaatschappij’. (Wilders naar buitenlanders toe)
* iedereen trekt zijn handen af van verantwoordelijkheid
Theorie U. Beck (vervolg): Risicomaatschappij
Mensen missen zekerheden van vroeger (grote verhalen: religie, ideologie)
Onzichtbare angsten en bedreigingen liggen op de loer
Risico’s veroorzaken stress en sterk gevoel van onzekerheid
Niemand neemt meer verantwoordelijkheid (afschuif-cultuur)
Sociale stereotypering dreigt: de Zondebok-maatschappij
1
,Oorzaken risicomaatschappij (A. Giddens)
Twee belangrijkste sociale veranderingen in 20 e eeuw: Engelse socioloog Giddens
1. Einde van tradities:
- Individualisering (ik > familie, ego > groep): het Dikke Ik (opgeblazen ego)
- Grote verhalen failliet: religies, ideologie (-isme): kapitalisme als enige over
Kapitalisme: systeem waarbij de bedrijven in handen zijn van particulieren
vb: onder het kapitalisme zijn bedrijven niet in het bezit van de overheid
2. Einde van natuur:
- Aarde raakt uitgeput: natuurlijke hulpbronnen raken op, milieu vervuiling
- Mens speelt voor God: abortus, euthanasie, gen-selectie, Down-test bijv.
ZYGMUNT BAUMAN
Vloeibare samenleving (liquid life)
“Een samenleving waarin de condities sneller veranderen dan de tijd die nodig is om gedrag te
verankeren in gewoontes en routines” (veranderingen in samenleving gaan zo snel, dat het aanpassen
daarop in de praktijk onhaalbaar blijkt).
Hoge snelheden, snelle wisselingen van condities en vluchtige relaties leiden tot permanente
onzekerheid. De enige zekerheid is de noodzaak om steeds weer opnieuw te beginnen
De wereld wordt steeds vloeibaarder; weinig grenzen, consumptie maatschappij (steeds onze
behoeften maar blijven bevredigen.
Politieke machtspositie over de hele wereld (zodat migratie problemen verspreid worden)
- Mensen zijn bang om de consumptiemaatschappij te verliezen, ook door de komst van vluchtelingen.
Bauman is ervoor dat er globale politiek en macht komt over de hele wereld en dat dit niet zozeer
alleen in het Westen blijven liggen.
7 Sociale veranderingen
(alles wordt aan deze theorie gekoppeld, kom tot uiting in verschillende trends)(passend onderwijs kan bv.
Gekoppeld worden aan een of meer sociale veranderingen).
1. Individualisering
- Een proces van toenemende verzelfstandiging van afzonderlijke mensen
2. Democratisering
- Beweging van hiërarchische macht richting meer gelijkwaardigheid
3. Solidarisering
- Van naastenliefde, via verzorgingsstaat, naar participatiemaatschappij
4. Technologisering
- Steeds snellere en verdergaande technologische ontwikkelingen (ICT, medische, robots, drones)
5. Globalisering
- Wederzijdse beïnvloeding van samenlevingen en culturen wereldwijd
6. Multiculturalisering
- De groei van etnische diversiteit qua aantal bevolkingsgroepen in een land
7. Intensivering
- Maatschappelijke ontwikkeling tot meer materialisme en hedonisme (=levensgenot)YOLO
2
, 1. Individualisering
“Individualisering is een proces van toenemende verzelfstandiging van afzonderlijke mensen in de samenleving”
SCP Individualisering leidt tot emancipatie
Emancipatie Vrij kunnen kiezen, zelfbeschikking en zelfontplooiing
Gelijkheid in rechten (man-vrouw, homo-hetero, autochtoon-allochtoon)
Gelijkheid in kansen en mogelijkheden (onderwijs als ‘ticket to ride’)
Individualisering
Mensen blijven kuddedieren, ook al hebben ze tegenwoordig meer zelf te kiezen
Miskennen hun eigen groepsgedrag en hun uniformiteit in opvattingen (eenheidsworst)
Papegaaien elkaar na op social media (Twitter als dorpsplein, Facebook als roddelrubriek)
(zelfs in de meest individualistische culturen, is need to belong sterk aanwezig)
Individualisering
2. Democratisering
“Democratisering is een beweging waarbij hiërarchische machtsverhoudingen worden vervangen door meer
gelijkwaardige verhoudingen”
Macht wordt meer gedeeld, meer gecontroleerd en is meer aan voorschriften gebonden
Meer inspraak voor niet-machthebbers: medezeggenschap (scholen), cliëntenraden (zorginstellingen),
patiëntenverenigingen (echt wat te zeggen of excuus-Truus?)
Recente casus: zwijgcontract met ziekenhuis na overlijden van dierbare
Democratisering
Machtsverschillen veranderen Mensen uit verschillende sociale lagen informeler met elkaar om
- Docenten – studenten
- Werkgevers – werknemers
- Artsen – patiënten
- Man – vrouw
- Ouder – kind
- Hulpverleners - cliënten
Gezag is minder gekoppeld aan een positie Moet je nu verdienen (respect)
Van bevelshuishouding naar onderhandeling -> verhouding ouders & kinderen
Nog steeds geen machtsgelijkheid! (hoewel Machtsafstand kleiner wordt)
De verschillen blijven aanzienlijk. Nog steeds kunnen rijkere en beter opgeleide cliënten
rekenen op meer aandacht en betere zorg dan armere en lager opgeleide cliënten.
3. Solidarisering
Solidariteit = ‘naastenliefde’, zorg voor een ander mens
Er zijn veel motieven waarom mensen solidair willen zijn met de armen, zieken, gehandicapten,
onderdrukten en uitgestotenen in onze samenleving (bezorgdheid, omdat god dat vraagt)
Sinds de 2e WO heeft zich in Nerdeland een vorm van solidariteit ontwikkeld, die we de
‘Verzorgingsstaat’ zijn gaan noemen De staat ontwikkelt talrijke verzorgingsarrangementen
(uitkeringen, kinderopvang, pensioenen, zorgstelsel)
3
Wat is een trend? 2 Sociologen
ULRICH BECK
Risico-maatschappij
Ontstaan door technologische ontwikkelingen (kun je wel sprake van vooruitgang?)
We hebben zoveel apps etc. Is het ook ethisch verantwoord wat wij doen?
BECK: ‘’Niet alles wat technisch mogelijk is, is ook moreel aanvaardbaar’’.
BECK: ‘’Niet alles wat technisch mogelijk is, is ook menselijk gezien wenselijk’’.
Theorie U. Beck: Risicomaatschappij
Samenleving is niet langer maakbaar (sociaal vangnet is weg)
Illusies: iedereen is gelijk, even slim, gelukkig, gezond etc.
Risico’s nemen hoort bij het leven, zijn niet uit te sluiten
Nieuw is dat mensen zelf die (technologische) risico’s veroorzaken
- Technologische ontwikkelingen zijn zo sterk gegroeid, dat de bedreigingen zijn toegenomen.
Iedere uitvinding brengt risico’s met zich mee, waarvoor je weer opnieuw een uitvinding moet
bedenken. We leven hierdoor in een permanente staat van onzekerheid.
* nieuwe auto’s > andere soort ongelukken. Veel internet > cybercriing.
Gevolgen zijn niet te beheersen, boezemen angst in
Mensen leven in een veiligheidsutopie (valse droom)
De risicomaatschappij is volgens de woorden van Beck een ‘catastrofale maatschappij’. Het gaat om
grote onbestendige risico’s waar in feite geen individueel antwoord op mogelijk is, omdat zij
uiteindelijk voor iedereen gelden: “Armoede is hiërarchisch, smog is democratisch” (citaat U. Beck).
Beck wijst op het ontstaan van bewegingen waarvan het wereldbeeld, de normen en de zekerheden
zijn gegroepeerd rond een centrum van onzichtbare bedreigingen. Maar hij wijst er ook op dat de
risicomaatschappij een neiging heeft om zondebokken aan te wijzen: niet de gevaren op zichzelf, maar
op degenen die ze lijken te vertegenwoordigen worden het mikpunt. Sociale stereotypering ligt op de
loer: de risicomaatschappij is een ‘zondebokmaatschappij’. (Wilders naar buitenlanders toe)
* iedereen trekt zijn handen af van verantwoordelijkheid
Theorie U. Beck (vervolg): Risicomaatschappij
Mensen missen zekerheden van vroeger (grote verhalen: religie, ideologie)
Onzichtbare angsten en bedreigingen liggen op de loer
Risico’s veroorzaken stress en sterk gevoel van onzekerheid
Niemand neemt meer verantwoordelijkheid (afschuif-cultuur)
Sociale stereotypering dreigt: de Zondebok-maatschappij
1
,Oorzaken risicomaatschappij (A. Giddens)
Twee belangrijkste sociale veranderingen in 20 e eeuw: Engelse socioloog Giddens
1. Einde van tradities:
- Individualisering (ik > familie, ego > groep): het Dikke Ik (opgeblazen ego)
- Grote verhalen failliet: religies, ideologie (-isme): kapitalisme als enige over
Kapitalisme: systeem waarbij de bedrijven in handen zijn van particulieren
vb: onder het kapitalisme zijn bedrijven niet in het bezit van de overheid
2. Einde van natuur:
- Aarde raakt uitgeput: natuurlijke hulpbronnen raken op, milieu vervuiling
- Mens speelt voor God: abortus, euthanasie, gen-selectie, Down-test bijv.
ZYGMUNT BAUMAN
Vloeibare samenleving (liquid life)
“Een samenleving waarin de condities sneller veranderen dan de tijd die nodig is om gedrag te
verankeren in gewoontes en routines” (veranderingen in samenleving gaan zo snel, dat het aanpassen
daarop in de praktijk onhaalbaar blijkt).
Hoge snelheden, snelle wisselingen van condities en vluchtige relaties leiden tot permanente
onzekerheid. De enige zekerheid is de noodzaak om steeds weer opnieuw te beginnen
De wereld wordt steeds vloeibaarder; weinig grenzen, consumptie maatschappij (steeds onze
behoeften maar blijven bevredigen.
Politieke machtspositie over de hele wereld (zodat migratie problemen verspreid worden)
- Mensen zijn bang om de consumptiemaatschappij te verliezen, ook door de komst van vluchtelingen.
Bauman is ervoor dat er globale politiek en macht komt over de hele wereld en dat dit niet zozeer
alleen in het Westen blijven liggen.
7 Sociale veranderingen
(alles wordt aan deze theorie gekoppeld, kom tot uiting in verschillende trends)(passend onderwijs kan bv.
Gekoppeld worden aan een of meer sociale veranderingen).
1. Individualisering
- Een proces van toenemende verzelfstandiging van afzonderlijke mensen
2. Democratisering
- Beweging van hiërarchische macht richting meer gelijkwaardigheid
3. Solidarisering
- Van naastenliefde, via verzorgingsstaat, naar participatiemaatschappij
4. Technologisering
- Steeds snellere en verdergaande technologische ontwikkelingen (ICT, medische, robots, drones)
5. Globalisering
- Wederzijdse beïnvloeding van samenlevingen en culturen wereldwijd
6. Multiculturalisering
- De groei van etnische diversiteit qua aantal bevolkingsgroepen in een land
7. Intensivering
- Maatschappelijke ontwikkeling tot meer materialisme en hedonisme (=levensgenot)YOLO
2
, 1. Individualisering
“Individualisering is een proces van toenemende verzelfstandiging van afzonderlijke mensen in de samenleving”
SCP Individualisering leidt tot emancipatie
Emancipatie Vrij kunnen kiezen, zelfbeschikking en zelfontplooiing
Gelijkheid in rechten (man-vrouw, homo-hetero, autochtoon-allochtoon)
Gelijkheid in kansen en mogelijkheden (onderwijs als ‘ticket to ride’)
Individualisering
Mensen blijven kuddedieren, ook al hebben ze tegenwoordig meer zelf te kiezen
Miskennen hun eigen groepsgedrag en hun uniformiteit in opvattingen (eenheidsworst)
Papegaaien elkaar na op social media (Twitter als dorpsplein, Facebook als roddelrubriek)
(zelfs in de meest individualistische culturen, is need to belong sterk aanwezig)
Individualisering
2. Democratisering
“Democratisering is een beweging waarbij hiërarchische machtsverhoudingen worden vervangen door meer
gelijkwaardige verhoudingen”
Macht wordt meer gedeeld, meer gecontroleerd en is meer aan voorschriften gebonden
Meer inspraak voor niet-machthebbers: medezeggenschap (scholen), cliëntenraden (zorginstellingen),
patiëntenverenigingen (echt wat te zeggen of excuus-Truus?)
Recente casus: zwijgcontract met ziekenhuis na overlijden van dierbare
Democratisering
Machtsverschillen veranderen Mensen uit verschillende sociale lagen informeler met elkaar om
- Docenten – studenten
- Werkgevers – werknemers
- Artsen – patiënten
- Man – vrouw
- Ouder – kind
- Hulpverleners - cliënten
Gezag is minder gekoppeld aan een positie Moet je nu verdienen (respect)
Van bevelshuishouding naar onderhandeling -> verhouding ouders & kinderen
Nog steeds geen machtsgelijkheid! (hoewel Machtsafstand kleiner wordt)
De verschillen blijven aanzienlijk. Nog steeds kunnen rijkere en beter opgeleide cliënten
rekenen op meer aandacht en betere zorg dan armere en lager opgeleide cliënten.
3. Solidarisering
Solidariteit = ‘naastenliefde’, zorg voor een ander mens
Er zijn veel motieven waarom mensen solidair willen zijn met de armen, zieken, gehandicapten,
onderdrukten en uitgestotenen in onze samenleving (bezorgdheid, omdat god dat vraagt)
Sinds de 2e WO heeft zich in Nerdeland een vorm van solidariteit ontwikkeld, die we de
‘Verzorgingsstaat’ zijn gaan noemen De staat ontwikkelt talrijke verzorgingsarrangementen
(uitkeringen, kinderopvang, pensioenen, zorgstelsel)
3
