Basistextiel 1.1
Wat is een vezel.
Garens de verschillende onderdelen van een gebreide of geweven stof.
- De onderdelen van garen noemen we vezels.
Vliesstof een stof die niet gebreid of geweven is.
- De onderdelen van de vliesstof zijn vezels, zonder dat er eerst garen van worden gemaakt.
Vezel is de bouwsteen van alle textielproducten.
Bronnen van vezels:
- Natuur katoen.
- Behandelde stoffen rayon, wordt gewonnen uit houtpulp maar de houtpulp moet eerst
behandeld worden voordat er een vezel van gemaakt kan worden.
- Kunstmatig gemaakt van polymeren die worden vervaardigd uit chemische grondstoffen.
Welke eigenschappen moet een materiaal hebben om een vezel genoemd te worden:
- De lengte is vele malen groter dan de diameter.
- Erg buigzaam.
- Kleine diameter.
Denier massa-eenheden per lengte-eenheid.
- Een polyestervezel met een diameter van 25 micrometer heeft een denierwaarde van
ongeveer 4.
Katoen en zijde behoren tot de meest fijn vezels die voorkomen in de natuur. Allebei hebben ze een
diameter van 1 denier per filament.
Microvezel vezels met een diameter van minder dan één denier per filament.
- Kunstvezels : polyester of nylon.
- Hoe kleiner de diameter van een vezel hoe kleiner de denier.
Kenmerken van microvezels:
- De stoffen voelen zachter aan de stof gemaakt van microvezel heeft een groter oppervlak
dan een gewone stof met hetzelfde gewicht.
- Ademen meer.
- Zitten lekkerder dan stoffen gemaakt van grovere vezels.
Van microvezel kunnen ook stoffen worden gemaakt die lijken op suède.
- Een microvezelstof ziet er lichter uit, omdat de fijnere vezels een groter oppervlak hebben en
daardoor de weerkaatste lichtbundels meer spreiden. Daardoor is het lichter van kleur.
Polymeren de moleculaire bouwstenen van vezels.
- Lange, ketenvormige moleculen en hun structuur ligt aan de basis van de cheische
samenstelling van de vezel.
Polymerisatie wordt gevormd wanneer veel monomeren met elkaar reageren om een enkele, lange
molecuul te vormen.
Polymerisatiegraad het aantal keren dat de eenheid voorkomt.
,Kristallijne gebieden een gedeelte van een polymeerketen die recht naast elkaar zitten, ze zijn
recht en onbuigzaam.
Vezeleigenschappen van kristallisatie:
- Sterkte
- Stijfheid
- Taaiheid
- Smeltpunt
Amorfe gebieden een gedeelte van een polymeerketen die zacht en buigzaam kunnen bewegen,
vooral bij hoge temperaturen (spaghetti).
Vezeleigenschappen van amorfe gebieden:
- Buigzaamheid
- Rekbaarheid
- Verfbaarheid
Verfmoleculen kunnen niet doordringen in de kristallijne gebieden binnen een vezel.
Vezels kunnen sterk en buigzaam tegelijk zijn, dat komt doordat een polymeerketen door kristallijne
en amorfe gebieden kan lopen.
Oriëntatie verwijst naar de uitlijning van de kristallijne gebieden binnen de vezel. Als de kristallijne
gebieden parallel liggen leidt dat tot een hoge oriëntatie graad.
- Een hogere oriëntatiegraad leidt tot een sterkere vezel.
De eigenschappen van de vezel zijn afhankelijk van:
- De chemische samenstelling van de polymeer.
- De positie van de polymeermoleculen.
Polymeertermen met betrekking tot vezeleigenschappen:
- Homopolymeer polymeer waarbinnen alle structuureenheden hetzelfde zijn en zijn
opgebouwd uit dezelfde monomeer.
- Copolymeer structuureenheden die zijn opgebouwd uit twee of meer typen monomeren.
- Polymerisatiegraad het aantal keren dat een monomeer voorkomt in de polymeerketen.
- Molecuulgewicht hoe groter het molecuulgewicht, hoe sterker de vezel.
- Oriëntatie verwijst naar de uitlijning van de polymeerketens in lengterichting binnen de
vezel.
- Kristallijn gebieden waar de polymeerketens zijn uitgelijnd en dicht op elkaar zitten.
Draagt bij aan de sterkte van de vezel.
- Amorf gebieden waar de ketens niet kristallijn en willekeurig verspreid zijn, met als gevolg
een meer open structuur.
Het karakter van textielproducten is afhankelijk van vier factoren:
- De gebruikte vezelmening.
- De structuur van het garen (grootte, twijn enz.).
- De structuur van de stof (geweven, gebreid, vliesstof).
- De nabehandelingen (toegevoegde verfstoffen, chemische en mechanische
nabehandelingen).
,Problemen met het beheren van de kristallisatiegraad tijdens het vervaardigen van een kunstmatige
vezel kunnen leiden tot een oneffen kleur tijdens het verven (strepen).
Stapelvezels bestaat uit korte stukjes vezels, deze vezels moeten in elkaar worden getwijnd om een
garenstructuur te vormen die stevig en sterk genoeg is.
Filament bestaat uit bundels lange, ononderbroken vezeldraden. Is sterker dan een stapelvezel.
- Twistloos filament : zachter en glanst.
- Getextureerd filament : kroezing, lijkt meer op een vezelgaren.
Nuttigheid van een vezel voor het maken van textiel:
- Hoe makkelijk van de vezel een garen en vervolgens een eindproduct kan worden gemaakt.
- De beschikbaarheid van de vezel.
- De kosten en/of besparingen tijden het productieproces.
- De vraag van en de aanvaarding door de eindgebruiker.
Belangrijke eigenschappen van een vezel.
Primaire eigenschappen:
- Lengte en lengte verdeling
- Spanningseigenschappen (taaiheid, rek, elasticiteit)
- Buigzaamheid
- Cohesie
- Uniformiteit van de eigenschappen
Langere stapelvezels leiden tot garen van een betere kwaliteit.
- De lengte van stapelvezels in katoen wordt gemeten met een HVI (hoogvolume-instrument)
De spanningseigenschappen worden gemeten door een trek-rekkromme, die pakt beide uiteinden
vast en trekt totdat de vezel breekt. De grafiek daarvan bestaat uit de kracht waarmee de machine
getrokken heeft en de uitrekking van de vezel.
Taaiheid zegt iets over de sterkte van de vezel.
- Kracht (in gram) : lineaire dichtheid van de vezel.
- Lineaire dichtheid wordt uitgedrukt in denier. Dus wordt het gram per denier.
- Tex de masse in gram per 1000 meter vezel (katoen).
Rek de lengteverandering van de vezel : de oorspronkelijke lengte.
Elasticiteitsmodulus hiermee wordt de stijfheid van een vezel uitgedrukt.
- Een vezel met een lage elasticiteitsmodulus is spandex, hiervoor heb je weinig kracht nodig
om het behoorlijk uit te rekken.
Secundaire eigenschappen:
- Uiterlijk (vorm, dwarsdoorsnee, dubbele breking)
- Kroezing
- Verfbaarheid
- Fijnheid
- Ontvlambaar
- Glans
- Reprise (comfort, statische elektriciteit)
, - Oplosbaarheid en weerstand tegen scheikundige stoffen
- Soortelijk gewicht
- Thermische eigenschappen
De glans van een vezel verwijst naar het vermogen van een vezel om licht te weerkaatsen,
absorberen of uit te stralen.
Merceriseren een proces om katoen te laten glanzen.
De glans van kunstmatige vezels is te beïnvloeden door een wit pigment titaanwit.
Kunstmatige vezels kunnen worden onderverdeeld in glanzend, halfmat en mat.
- Aan glanzende vezels is geen matteringsmiddel toegevoegd. Dus geen titaanwit.
Kunstmatige vezels kunststoffen in filamentvorm.
Reprise de hoeveelheid vocht in een vezelstaal, uitgedrukt in percentage van het gewicht onder
droge omstandigheden.
- Bepaalt of een vezel hydrofiel (wateraantrekkend) of hydrofoob (waterafstotend) is. Dit is
afhankelijk van de chemische samenstelling, dus van het type polymeer waarvan het is
gemaakt.
- Heeft grote invloed op het comfort van de vezel.
- Hydrofiele vezels zitten lekkerder.
- Katoen is een hydrofiele vezel met een reprise van 8,5%.
- Polyester is hydrofoob.
- De reprise van hydrofiele vezels is hoger dan die van hydrofobe vezels.
Vezelvormen
De vorm van de vezel is van invloed op de glans, het uiterlijk en de stijfheid van het eindproduct.
De meeste vezels hebben een ronde dwarsdoorsnee.
Vezels van dierenhaar te herkennen aan de schubben
Synthetische vezels moeilijk te herkennen onder de microscoop omdat ze bijna allemaal rond zijn.
Textielvezel
Natuurlijk kunstmatig
Cellulose dierlijk mineraal organisch anorganisch
bast stapel natuurlijk synth.pol. -glas
-vlas -alpaca op basis van -acryl -metaal
-hennep -kameelhaar cellulose -anidex
Blad -lama -rayon -nylon
-manilla -mohair -lyocell -polyester
Zaadpluis -vicuna -acetaat -rubber
-katoen filament -triacetaat -spandex
-zijde basis van eiwit -vinal
-azlon
De belangrijkste cellulosevezel natuurlijk katoen
Afhankelijk van de lengte van het dierenhaar kunnen de stapelvezels een lengte hebben van 20 tot 30
cm, maar worden toch als stapelvezel verwerkt.
Wat is een vezel.
Garens de verschillende onderdelen van een gebreide of geweven stof.
- De onderdelen van garen noemen we vezels.
Vliesstof een stof die niet gebreid of geweven is.
- De onderdelen van de vliesstof zijn vezels, zonder dat er eerst garen van worden gemaakt.
Vezel is de bouwsteen van alle textielproducten.
Bronnen van vezels:
- Natuur katoen.
- Behandelde stoffen rayon, wordt gewonnen uit houtpulp maar de houtpulp moet eerst
behandeld worden voordat er een vezel van gemaakt kan worden.
- Kunstmatig gemaakt van polymeren die worden vervaardigd uit chemische grondstoffen.
Welke eigenschappen moet een materiaal hebben om een vezel genoemd te worden:
- De lengte is vele malen groter dan de diameter.
- Erg buigzaam.
- Kleine diameter.
Denier massa-eenheden per lengte-eenheid.
- Een polyestervezel met een diameter van 25 micrometer heeft een denierwaarde van
ongeveer 4.
Katoen en zijde behoren tot de meest fijn vezels die voorkomen in de natuur. Allebei hebben ze een
diameter van 1 denier per filament.
Microvezel vezels met een diameter van minder dan één denier per filament.
- Kunstvezels : polyester of nylon.
- Hoe kleiner de diameter van een vezel hoe kleiner de denier.
Kenmerken van microvezels:
- De stoffen voelen zachter aan de stof gemaakt van microvezel heeft een groter oppervlak
dan een gewone stof met hetzelfde gewicht.
- Ademen meer.
- Zitten lekkerder dan stoffen gemaakt van grovere vezels.
Van microvezel kunnen ook stoffen worden gemaakt die lijken op suède.
- Een microvezelstof ziet er lichter uit, omdat de fijnere vezels een groter oppervlak hebben en
daardoor de weerkaatste lichtbundels meer spreiden. Daardoor is het lichter van kleur.
Polymeren de moleculaire bouwstenen van vezels.
- Lange, ketenvormige moleculen en hun structuur ligt aan de basis van de cheische
samenstelling van de vezel.
Polymerisatie wordt gevormd wanneer veel monomeren met elkaar reageren om een enkele, lange
molecuul te vormen.
Polymerisatiegraad het aantal keren dat de eenheid voorkomt.
,Kristallijne gebieden een gedeelte van een polymeerketen die recht naast elkaar zitten, ze zijn
recht en onbuigzaam.
Vezeleigenschappen van kristallisatie:
- Sterkte
- Stijfheid
- Taaiheid
- Smeltpunt
Amorfe gebieden een gedeelte van een polymeerketen die zacht en buigzaam kunnen bewegen,
vooral bij hoge temperaturen (spaghetti).
Vezeleigenschappen van amorfe gebieden:
- Buigzaamheid
- Rekbaarheid
- Verfbaarheid
Verfmoleculen kunnen niet doordringen in de kristallijne gebieden binnen een vezel.
Vezels kunnen sterk en buigzaam tegelijk zijn, dat komt doordat een polymeerketen door kristallijne
en amorfe gebieden kan lopen.
Oriëntatie verwijst naar de uitlijning van de kristallijne gebieden binnen de vezel. Als de kristallijne
gebieden parallel liggen leidt dat tot een hoge oriëntatie graad.
- Een hogere oriëntatiegraad leidt tot een sterkere vezel.
De eigenschappen van de vezel zijn afhankelijk van:
- De chemische samenstelling van de polymeer.
- De positie van de polymeermoleculen.
Polymeertermen met betrekking tot vezeleigenschappen:
- Homopolymeer polymeer waarbinnen alle structuureenheden hetzelfde zijn en zijn
opgebouwd uit dezelfde monomeer.
- Copolymeer structuureenheden die zijn opgebouwd uit twee of meer typen monomeren.
- Polymerisatiegraad het aantal keren dat een monomeer voorkomt in de polymeerketen.
- Molecuulgewicht hoe groter het molecuulgewicht, hoe sterker de vezel.
- Oriëntatie verwijst naar de uitlijning van de polymeerketens in lengterichting binnen de
vezel.
- Kristallijn gebieden waar de polymeerketens zijn uitgelijnd en dicht op elkaar zitten.
Draagt bij aan de sterkte van de vezel.
- Amorf gebieden waar de ketens niet kristallijn en willekeurig verspreid zijn, met als gevolg
een meer open structuur.
Het karakter van textielproducten is afhankelijk van vier factoren:
- De gebruikte vezelmening.
- De structuur van het garen (grootte, twijn enz.).
- De structuur van de stof (geweven, gebreid, vliesstof).
- De nabehandelingen (toegevoegde verfstoffen, chemische en mechanische
nabehandelingen).
,Problemen met het beheren van de kristallisatiegraad tijdens het vervaardigen van een kunstmatige
vezel kunnen leiden tot een oneffen kleur tijdens het verven (strepen).
Stapelvezels bestaat uit korte stukjes vezels, deze vezels moeten in elkaar worden getwijnd om een
garenstructuur te vormen die stevig en sterk genoeg is.
Filament bestaat uit bundels lange, ononderbroken vezeldraden. Is sterker dan een stapelvezel.
- Twistloos filament : zachter en glanst.
- Getextureerd filament : kroezing, lijkt meer op een vezelgaren.
Nuttigheid van een vezel voor het maken van textiel:
- Hoe makkelijk van de vezel een garen en vervolgens een eindproduct kan worden gemaakt.
- De beschikbaarheid van de vezel.
- De kosten en/of besparingen tijden het productieproces.
- De vraag van en de aanvaarding door de eindgebruiker.
Belangrijke eigenschappen van een vezel.
Primaire eigenschappen:
- Lengte en lengte verdeling
- Spanningseigenschappen (taaiheid, rek, elasticiteit)
- Buigzaamheid
- Cohesie
- Uniformiteit van de eigenschappen
Langere stapelvezels leiden tot garen van een betere kwaliteit.
- De lengte van stapelvezels in katoen wordt gemeten met een HVI (hoogvolume-instrument)
De spanningseigenschappen worden gemeten door een trek-rekkromme, die pakt beide uiteinden
vast en trekt totdat de vezel breekt. De grafiek daarvan bestaat uit de kracht waarmee de machine
getrokken heeft en de uitrekking van de vezel.
Taaiheid zegt iets over de sterkte van de vezel.
- Kracht (in gram) : lineaire dichtheid van de vezel.
- Lineaire dichtheid wordt uitgedrukt in denier. Dus wordt het gram per denier.
- Tex de masse in gram per 1000 meter vezel (katoen).
Rek de lengteverandering van de vezel : de oorspronkelijke lengte.
Elasticiteitsmodulus hiermee wordt de stijfheid van een vezel uitgedrukt.
- Een vezel met een lage elasticiteitsmodulus is spandex, hiervoor heb je weinig kracht nodig
om het behoorlijk uit te rekken.
Secundaire eigenschappen:
- Uiterlijk (vorm, dwarsdoorsnee, dubbele breking)
- Kroezing
- Verfbaarheid
- Fijnheid
- Ontvlambaar
- Glans
- Reprise (comfort, statische elektriciteit)
, - Oplosbaarheid en weerstand tegen scheikundige stoffen
- Soortelijk gewicht
- Thermische eigenschappen
De glans van een vezel verwijst naar het vermogen van een vezel om licht te weerkaatsen,
absorberen of uit te stralen.
Merceriseren een proces om katoen te laten glanzen.
De glans van kunstmatige vezels is te beïnvloeden door een wit pigment titaanwit.
Kunstmatige vezels kunnen worden onderverdeeld in glanzend, halfmat en mat.
- Aan glanzende vezels is geen matteringsmiddel toegevoegd. Dus geen titaanwit.
Kunstmatige vezels kunststoffen in filamentvorm.
Reprise de hoeveelheid vocht in een vezelstaal, uitgedrukt in percentage van het gewicht onder
droge omstandigheden.
- Bepaalt of een vezel hydrofiel (wateraantrekkend) of hydrofoob (waterafstotend) is. Dit is
afhankelijk van de chemische samenstelling, dus van het type polymeer waarvan het is
gemaakt.
- Heeft grote invloed op het comfort van de vezel.
- Hydrofiele vezels zitten lekkerder.
- Katoen is een hydrofiele vezel met een reprise van 8,5%.
- Polyester is hydrofoob.
- De reprise van hydrofiele vezels is hoger dan die van hydrofobe vezels.
Vezelvormen
De vorm van de vezel is van invloed op de glans, het uiterlijk en de stijfheid van het eindproduct.
De meeste vezels hebben een ronde dwarsdoorsnee.
Vezels van dierenhaar te herkennen aan de schubben
Synthetische vezels moeilijk te herkennen onder de microscoop omdat ze bijna allemaal rond zijn.
Textielvezel
Natuurlijk kunstmatig
Cellulose dierlijk mineraal organisch anorganisch
bast stapel natuurlijk synth.pol. -glas
-vlas -alpaca op basis van -acryl -metaal
-hennep -kameelhaar cellulose -anidex
Blad -lama -rayon -nylon
-manilla -mohair -lyocell -polyester
Zaadpluis -vicuna -acetaat -rubber
-katoen filament -triacetaat -spandex
-zijde basis van eiwit -vinal
-azlon
De belangrijkste cellulosevezel natuurlijk katoen
Afhankelijk van de lengte van het dierenhaar kunnen de stapelvezels een lengte hebben van 20 tot 30
cm, maar worden toch als stapelvezel verwerkt.
