Zelfstudie Kop en Hals
Zelfstudie kop en hals van Organisme tot Weefsel
Jaar 1 bachelor Diergeneeskunde, periode 1
Zelfstudie Kop en hals
Schedel
Gebruik bij het lezen van deze tekst fig. 2-1 t/m 2-4 uit König en figuur 1 hieronder.
Hersenschedel (cranium)
Het dak van de hersenschedel wordt gevormd door de gepaarde voorhoofdsbeenderen (ossa frontalia) en wandbeenderen (ossa
parietalia). De kam die caudaal midden over de schedel loopt noemen we crista sagittalis externa, en deze kan in het levende
dier gevoeld worden tussen de kauwspieren die aanweerszijden van de kam liggen. De caudaal gelegen dwarse kam heet crista
nuchae en vormt de overgang tussen het dorsale en caudale deel van de schedel. Aan weerszijden van het dak van de
hersenschedel ligt de slaapgroeve (fossa temporalis) die tot aan de jukboog door een kauwspier wordt opgevuld. De fossa
temporalis gaat rostraal over in de oogkas (orbita) en wordt lateraal begrensd door de jukboog (arcus zygomaticus).
Het achterhoofdsbeen (os occipitale) vormt het caudale deel van de schedelbasis. Caudaal vormen de achterhoofdsknobbels
(condyli occipitales) een gewricht met de eerste halswervel, de atlas. Het foramen magnum is het grote gat achterin de schedel
waardoor de hersenstam en het ruggenmerg met elkaar in verbinding staan.
Aangezichtsschedel (facies)
De aangezichtsschedel wordt gevormd door de neusbeenderen (ossa nasalia), de bovenkaaksbeenderen (maxillae) en
tussenkaaksbeenderen (ossa incisiva). De benige neusingang wordt door de ossa nasalia en ossa incisiva begrensd. Elke maxilla
bevat de tandkassen voor de hoektanden en kiezen en elk os incisivum bevat de tandkassen voor de snijtanden (m.u.v.
herkauwers, waarbij de bovenkaaksnijtanden vervangen zijn door een harde plaat). Het harde gehemelte (palatum durum)
wordt gevormd door delen van de maxilla, het os palatinum en het os incisivum.
1
, 16
Figuur 1
16, uitgang van nervus glossopharyngeus en nervus vagus.
th
Bron: Textbook of Veterinary Anatomy 4 edition, Dyce. Saunders Elsevier.
Hersenzenuwen
In het onderwijs over het ontstaan van de kieuwbogen (HC7) is aan de orde geweest dat bij iedere kieuwboog een eigen zenuw
hoort. Deze zenuwen ontstaan direct uit de hersenblazen en geven impulsen aan alle structuren die uit de kieuwbogen ontstaan.
Uiteindelijk kunnen de structuren uit de kieuwbogen ver uit elkaar komen te liggen, maar dan nog worden ze door hun
oorspronkelijke zenuw geïnnerveerd. Er zijn in totaal 12 hersenzenuwen, echter alleen de nervus trigeminus, de nervus facialis,
de nervus glossopharyngeus en de nervus vagus hebben een directe relatie met de kieuwbogen en zullen daarom hier worden
behandeld.
Nervus Trigeminus (V) (König fig. 15-52 t/m 15-54 , tab. 15-1)
De nervus trigeminus verzorgt met drie hoofdtakken de sensibele innervatie van het gehele kopgebied. De eerste hoofdtak
verzorgt het voorhoofdsgebied (nervus ophthalmicus), de tweede hoofdtak het gebied van de bovenkaak (nervus maxillaris) en
de derde de onderkaak (nervus mandibularis). Deze laatste hoofdtak innerveert ook motorisch de kauwspieren. De zenuw
innerveert de spieren die ontstaan uit de eerste kieuwboog.
Nervus Facialis (VII) (König fig. 15-57)
De nervus facialis innerveert (motorisch) de aangezichtsmusculatuur met drie grote oppervlakkige takken. De nervus facialis
verlaat de schedel via een opening caudaal van de uitwendige gehooropening. Vervolgens draait de zenuw onder de gehoorgang
naar voren en komt gesplitst in drie takken naar de oppervlakte langs de achterrand van de onderkaak.
De dorsale wangtak loopt over het oppervlak van de wangkauwspier (musculus masseter) en verzorgt het gebied van de
bovenkaak. De ventrale tak kan over de wangkauwspier lopen, maar kan ook langs de onderrand van de onderkaak zijn weg
naar rostraal vervolgen om het gebied van de onderkaak te verzorgen. De derde tak kruist de jukboog en verdeelt zich
vervolgens in een tak naar de oorspieren en een tak naar de spieren voor de oogleden en voorhoofd.
Nervus Glossopharyngeus (IX) (König fig. 15-57)
De nervus glossopharyngeus verlaat de schedel samen met de nervus vagus via een ventromediaal gelegen gat (zie ook figuur
1, nr.16, in deze zelfstudie). De zenuw splitst o.a. takken af naar de tong en de pharynx.
Nervus Vagus (X) (König fig. 15-57)
2
Zelfstudie kop en hals van Organisme tot Weefsel
Jaar 1 bachelor Diergeneeskunde, periode 1
Zelfstudie Kop en hals
Schedel
Gebruik bij het lezen van deze tekst fig. 2-1 t/m 2-4 uit König en figuur 1 hieronder.
Hersenschedel (cranium)
Het dak van de hersenschedel wordt gevormd door de gepaarde voorhoofdsbeenderen (ossa frontalia) en wandbeenderen (ossa
parietalia). De kam die caudaal midden over de schedel loopt noemen we crista sagittalis externa, en deze kan in het levende
dier gevoeld worden tussen de kauwspieren die aanweerszijden van de kam liggen. De caudaal gelegen dwarse kam heet crista
nuchae en vormt de overgang tussen het dorsale en caudale deel van de schedel. Aan weerszijden van het dak van de
hersenschedel ligt de slaapgroeve (fossa temporalis) die tot aan de jukboog door een kauwspier wordt opgevuld. De fossa
temporalis gaat rostraal over in de oogkas (orbita) en wordt lateraal begrensd door de jukboog (arcus zygomaticus).
Het achterhoofdsbeen (os occipitale) vormt het caudale deel van de schedelbasis. Caudaal vormen de achterhoofdsknobbels
(condyli occipitales) een gewricht met de eerste halswervel, de atlas. Het foramen magnum is het grote gat achterin de schedel
waardoor de hersenstam en het ruggenmerg met elkaar in verbinding staan.
Aangezichtsschedel (facies)
De aangezichtsschedel wordt gevormd door de neusbeenderen (ossa nasalia), de bovenkaaksbeenderen (maxillae) en
tussenkaaksbeenderen (ossa incisiva). De benige neusingang wordt door de ossa nasalia en ossa incisiva begrensd. Elke maxilla
bevat de tandkassen voor de hoektanden en kiezen en elk os incisivum bevat de tandkassen voor de snijtanden (m.u.v.
herkauwers, waarbij de bovenkaaksnijtanden vervangen zijn door een harde plaat). Het harde gehemelte (palatum durum)
wordt gevormd door delen van de maxilla, het os palatinum en het os incisivum.
1
, 16
Figuur 1
16, uitgang van nervus glossopharyngeus en nervus vagus.
th
Bron: Textbook of Veterinary Anatomy 4 edition, Dyce. Saunders Elsevier.
Hersenzenuwen
In het onderwijs over het ontstaan van de kieuwbogen (HC7) is aan de orde geweest dat bij iedere kieuwboog een eigen zenuw
hoort. Deze zenuwen ontstaan direct uit de hersenblazen en geven impulsen aan alle structuren die uit de kieuwbogen ontstaan.
Uiteindelijk kunnen de structuren uit de kieuwbogen ver uit elkaar komen te liggen, maar dan nog worden ze door hun
oorspronkelijke zenuw geïnnerveerd. Er zijn in totaal 12 hersenzenuwen, echter alleen de nervus trigeminus, de nervus facialis,
de nervus glossopharyngeus en de nervus vagus hebben een directe relatie met de kieuwbogen en zullen daarom hier worden
behandeld.
Nervus Trigeminus (V) (König fig. 15-52 t/m 15-54 , tab. 15-1)
De nervus trigeminus verzorgt met drie hoofdtakken de sensibele innervatie van het gehele kopgebied. De eerste hoofdtak
verzorgt het voorhoofdsgebied (nervus ophthalmicus), de tweede hoofdtak het gebied van de bovenkaak (nervus maxillaris) en
de derde de onderkaak (nervus mandibularis). Deze laatste hoofdtak innerveert ook motorisch de kauwspieren. De zenuw
innerveert de spieren die ontstaan uit de eerste kieuwboog.
Nervus Facialis (VII) (König fig. 15-57)
De nervus facialis innerveert (motorisch) de aangezichtsmusculatuur met drie grote oppervlakkige takken. De nervus facialis
verlaat de schedel via een opening caudaal van de uitwendige gehooropening. Vervolgens draait de zenuw onder de gehoorgang
naar voren en komt gesplitst in drie takken naar de oppervlakte langs de achterrand van de onderkaak.
De dorsale wangtak loopt over het oppervlak van de wangkauwspier (musculus masseter) en verzorgt het gebied van de
bovenkaak. De ventrale tak kan over de wangkauwspier lopen, maar kan ook langs de onderrand van de onderkaak zijn weg
naar rostraal vervolgen om het gebied van de onderkaak te verzorgen. De derde tak kruist de jukboog en verdeelt zich
vervolgens in een tak naar de oorspieren en een tak naar de spieren voor de oogleden en voorhoofd.
Nervus Glossopharyngeus (IX) (König fig. 15-57)
De nervus glossopharyngeus verlaat de schedel samen met de nervus vagus via een ventromediaal gelegen gat (zie ook figuur
1, nr.16, in deze zelfstudie). De zenuw splitst o.a. takken af naar de tong en de pharynx.
Nervus Vagus (X) (König fig. 15-57)
2
