Samenvatting Hoofdstukken Grondrechten
Hoofdstuk 1 Inleiding
Vraagstukken van grondrechtelijke aard kunnen over wezenlijke zaken gaan. Eerlijkheidshalve zij
gezegd dat de werkingssfeer van de grondrechten zich ook uitstrekt tot zaken die op het eerste
gezicht niet hetzelfde belang hebben.
Grondrechten kunnen worden omschreven als fundamentele rechtsnormen die de strekking hebben
het individu persoonlijke vrijheid en een menswaardig bestaan te verzekeren die de handelingsvrijheid
van met name de overheid beperken.
De grondrechten gelden in de eerste plaats in de relatie tussen burger en overheid; zij perken
de handelingsvrijheid van de overheid in.
Bij de klassieke vrijheidsrechten staat de onthoudingsplicht van de overheid voorop.
- Wel wordt tegenwoordig vrij algemeen erkend dat deze vrijheidsrechten ook zogeheten
positieve verplichtingen voor de overheid met zich mee kunnen brengen.
Sociale grondrechten bevatten veelal in de eerste plaats een zorgplicht van de overheid, die
overigens ook de handelingsvrijheid van de overheid zal kunnen inperken.
Grondrechten, en dan met name de vrijheidsrechten en het gelijkheidsbeginsel, zijn verbonden met de
opkomst van de idee van de rechtsstaat.
De rechtsstaat is namelijk gestoeld op een viertal pijlers:
1. Ingrijpen van de overheid mag slechts geschieden op grond van algemene regels.
2. De scheiding der machten of, anders gezegd, een verdeling van de overheidsmacht over
verschillende organen.
3. De mogelijkheid van rechtsbescherming door de onafhankelijke overheid.
4. Het bestaan van grondrechten.
Zorgen voor een meer inhoudelijke inperking van de gedragsalternatieven van de
overheid, waaraan ook de wetgever is gebonden.
Het fundamentele karakter van de grondrechten blijkt evenzeer uit de aan ‘grondrechten’ verwante
term ‘mensenrechten’: rechten die ieder mens toekomen of horen toe te komen.
Rechtsbronnen:
- Verdragen: IVBPR, IVESCR, EVRM, ESH en HvEU.
- Jurisprudentie van internationaal-rechterlijke organen.
- Nationale Grondwet
- Uitwerking van bepaalde grondrechten in de nationale wetgeving.
- Jurisprudentie van de nationale rechter, die met grote regelmaat geschillen van
grondrechtelijke aard dient te beoordelen.
De grondrechten nemen in het Nederlandse recht een steeds belangrijker positie in. Dat heeft een
aantal oorzaken:
1. De werkingssfeer van de grondrechten neemt toe, omdat grondrechten in aantal groeien en
de reikwijdte van al langer bestaande grondrechten wordt opgerekt.
2. Er bestaat een tendens om aan beperkingen steeds hogere eisen te stellen.
3. Aan de grondrechten wordt ook steeds vaker een zekere werking in de relatie tussen burgers
onderling toegekend.
De mogelijke horizontale werking van het grondrecht zelf in contractuele en andere
verhoudingen.
4. Klassieke grondrechten worden niet meer louter gezien als onthoudingsplichten van de
overheid.
Deze onthoudingsplichten kunnen namelijk gekoppeld zijn aan zogeheten positieve
verplichtingen.
5. Het internationale stelsel van grondrechtsbescherming doet meer en meer haar invloed
gelden binnen de nationale rechtsorde.
Hoofdstuk 2 Geschiedenis en achtergronden
Paragraaf 2.1 Introductie
Fundamentele rechtsnormen hebben niet altijd en overal bestaan.
Hoofdstuk 1 Inleiding
Vraagstukken van grondrechtelijke aard kunnen over wezenlijke zaken gaan. Eerlijkheidshalve zij
gezegd dat de werkingssfeer van de grondrechten zich ook uitstrekt tot zaken die op het eerste
gezicht niet hetzelfde belang hebben.
Grondrechten kunnen worden omschreven als fundamentele rechtsnormen die de strekking hebben
het individu persoonlijke vrijheid en een menswaardig bestaan te verzekeren die de handelingsvrijheid
van met name de overheid beperken.
De grondrechten gelden in de eerste plaats in de relatie tussen burger en overheid; zij perken
de handelingsvrijheid van de overheid in.
Bij de klassieke vrijheidsrechten staat de onthoudingsplicht van de overheid voorop.
- Wel wordt tegenwoordig vrij algemeen erkend dat deze vrijheidsrechten ook zogeheten
positieve verplichtingen voor de overheid met zich mee kunnen brengen.
Sociale grondrechten bevatten veelal in de eerste plaats een zorgplicht van de overheid, die
overigens ook de handelingsvrijheid van de overheid zal kunnen inperken.
Grondrechten, en dan met name de vrijheidsrechten en het gelijkheidsbeginsel, zijn verbonden met de
opkomst van de idee van de rechtsstaat.
De rechtsstaat is namelijk gestoeld op een viertal pijlers:
1. Ingrijpen van de overheid mag slechts geschieden op grond van algemene regels.
2. De scheiding der machten of, anders gezegd, een verdeling van de overheidsmacht over
verschillende organen.
3. De mogelijkheid van rechtsbescherming door de onafhankelijke overheid.
4. Het bestaan van grondrechten.
Zorgen voor een meer inhoudelijke inperking van de gedragsalternatieven van de
overheid, waaraan ook de wetgever is gebonden.
Het fundamentele karakter van de grondrechten blijkt evenzeer uit de aan ‘grondrechten’ verwante
term ‘mensenrechten’: rechten die ieder mens toekomen of horen toe te komen.
Rechtsbronnen:
- Verdragen: IVBPR, IVESCR, EVRM, ESH en HvEU.
- Jurisprudentie van internationaal-rechterlijke organen.
- Nationale Grondwet
- Uitwerking van bepaalde grondrechten in de nationale wetgeving.
- Jurisprudentie van de nationale rechter, die met grote regelmaat geschillen van
grondrechtelijke aard dient te beoordelen.
De grondrechten nemen in het Nederlandse recht een steeds belangrijker positie in. Dat heeft een
aantal oorzaken:
1. De werkingssfeer van de grondrechten neemt toe, omdat grondrechten in aantal groeien en
de reikwijdte van al langer bestaande grondrechten wordt opgerekt.
2. Er bestaat een tendens om aan beperkingen steeds hogere eisen te stellen.
3. Aan de grondrechten wordt ook steeds vaker een zekere werking in de relatie tussen burgers
onderling toegekend.
De mogelijke horizontale werking van het grondrecht zelf in contractuele en andere
verhoudingen.
4. Klassieke grondrechten worden niet meer louter gezien als onthoudingsplichten van de
overheid.
Deze onthoudingsplichten kunnen namelijk gekoppeld zijn aan zogeheten positieve
verplichtingen.
5. Het internationale stelsel van grondrechtsbescherming doet meer en meer haar invloed
gelden binnen de nationale rechtsorde.
Hoofdstuk 2 Geschiedenis en achtergronden
Paragraaf 2.1 Introductie
Fundamentele rechtsnormen hebben niet altijd en overal bestaan.
