Samenvatting - Europa: Geschiedenis En Instellingen

Europa: geschiedenis en instellingen

Schriftelijk examen
- Multiple choice
o 30 vragen: 75% v.d. totaalscore
o Geen …, wel cesuur (60% juiste vragen = helft van de punten)
- 1 Inzichtsvraag
o 25%
o Max. 1 A4-blad vol schrijven

Inleiding: taal als factor in (de geschiedenis van) Europa
Talen

- Taal als distinctiefkenmerk (onderscheidend) van Europese cultuur en politiek -> bepaalt het
denken over Europa op verschillende vlakken + criterium waardoor =/ posities/landen zich
gaan definiëren/verhouden
- Voorbeelden
 Nationale literatuur <-> vreemde literaturen  onderscheiden eigen
literatuur op basis van taal
 Bv. behoort Vlaamse literatuur tot Nederlandse literatuur?
 Autochtonen (sprekers van de lokale taal) <-> allochtonen  verschillende
talen maakt communicatie moeilijker
 Staatsgrenzen =/ <-> taalgrenzen: vele talen stoppen gebruikt te worden bij
een taalgrens, hier meer het geval dan in Afrika
 Nederland en België liggen in hetzelfde taalgebied (≠ één land)
 Taalpolitiek  mensen die in één taalgebied wonen, worden verwacht zich
aan de taal van het gebied aan te passen
 Nationale identiteiten (stereotypen)
 Bv. moppen over de Nederlanders
- Oorsprong
 Johan Gottfried von Herder (1744 – 1803)
 Iedereen is verschillend = diversiteit is de essentie van het menselijke
bestaan  talen als distinctief kenmerk
o Wat alle mensen verwant maakt met elkaar is het feit dat
iedereen verschilt van elkaar  diversiteit = essentieel
wezenskenmerk voor het menselijk bestaan
o Meest typische element van die diversiteit is taal (maakt dat
we verschillend zijn en in ≠ groepen kunnen opgedeeld
worden)
 19de – 20ste – (21ste)-eeuwse politieke praktijk
 Mensen indelen in groepen/volkeren/landen/staten o.b.v.
(taal)verschillen (met alle gevolgen van dien)
- Verticale en horizontale taalidentiteit
- Verticaal: iedereen heeft het recht om (talig) anders(talig) te zijn (individuele
identiteit)
- Horizontaal: kenmerk waarmee men geografisch en cultureel tot een bepaalde
(taal)gemeenschap gerekend wordt (groepsidentiteit)  norm wordt bepaald door
taalgebruik van de groep

, - Talen roepen zeer sterke gevoelens op
 Taal = emotioneel – roept sterke emoties en gevoelens op, hangt ook samen met
historische context (schoolstrijd, invoeren taalgrenzen…)
- Nadruk op eigen taalidentiteit riekt naar onwelvoeglijk nationalisme
 Bv. in Brussel: officieel tweetalig
 Veroorzaakt discussies: racisme
- Andere talen worden ervaren als een bedreiging van de eigen comfortzone
 Contact met vreemde talen zorgt voor een gevoel van onwetendheid en
onveiligheid voor mensen die maar 1 taal spreken of begrijpen = een
emotionele discussie
- Meertaligheid vaak ervaren als kosmopolitische pedanterie en neerbuigendheid
t.o.v. ‘gewone’ (niet – meertalige) mensen
 Meertaligheid brengt een niveau van opleiding met zich mee = arrogantie
tegenover niet-meertaligen
- Probleem van de Europese identiteit
- Er bestaat geen Europees als taal  geen Europese cultuur identiteit,
samenhorigheid want geen verbindende taal?
- Slogan EU: ‘in verscheidenheid verenigd’ (in varietate concordia) = holle slogan? +
een contradictie
 Bekt niet goed in NLD, soms ook eenheid in verscheidenheid
 Onmogelijk: men kan niet samenhorig zijn met mensen die je niet verstaat
men kan zich niet ‘Europees’ voelen omdat er geen ‘Europese taal’ is, er is
niks gemeenschappelijks, niks dat ons verbindt, dus we zijn niet één
- Talen als distinctief kenmerk kunnen we niet meer weggedacht worden
- Taalverschillen in het Europees denken, zitten al 200 jaar ingebakken in het denken
 We kunnen het niet wegdenken
 Het niet-denken is onmogelijk, nationalisme kan niet weggedacht worden
(dit leidt niet noodzakelijk tot nazisme, maar betekent ook niet dat je niet
waakzaam moet zijn)
 Bv. al vanaf je geboren bent, behoor je tot een bepaalde taalgroep
 De gedachte kunnen we niet kwijtraken: er zijn te veel mensen die zo denken
 Typisch: op het moment dat een bepaald idee, stelling geformuleerd en
verspreid geraakt is, is dat ingeprent en kan het niet meer weggedacht
worden
 We moeten ermee leren leven

Meertaligheid

- Meertaligheid als realiteit?
o Verdwijnen er talen of komen er bij?
 Tal van schattingen
 Maar, wat beschouw je als een aparte taal?
o A language is a dialect with an army and a navy (Weinrech)
 Wat een taal is, hangt af van een politieke
constellatie van een politieke beslissing
 Tegen 2060/2200/… meer dan de helft van het huidige 5 à 10.000
talen verdwenen
o Talen zijn massaal aan het verdwijnen
o In 2050 zouden er 90% van de talen verdwijnen

,  Oorzaken
 Economische en culturele globalisering
 Mobiliteit
o We zoeken/vinden onze (huwelijks)partners verder van huis
o Sommige talen zijn makkelijker aan te nemen dan andere
o Globalisering en het einde van de natiestaat
 = staten die gevormd worden onder een bepaalde groep met één bepaalde
taal die zich onderscheid
 Natie = een volk die een bepaalde taal spreekt.
 Staten = politiek, administratiefs die een grens trekt in een bepaalde
regio en die zegt, degene die in deze regio wonen, ongeacht hun
afkomst moeten zich houden aan deze wetten
 Indo – Europese taalfamilie, Baskisch, Afro – Aziatisch, Oeralise talen
 Moedertaal =/ nationale of schooltaal
 Vallen niet altijd samen: veel mensen die de officiële taal niet als
moedertaal beschouwen
 EU – beleid?
 2000: Lissabonstrategie
o Talenkennis bevordert de economische ontwikkeling en
groei van de EU in haar geheel en van de verschillende
landen
o Europa moet economisch (meest) competitief worden (tegen
2010)
 2001: Europees jaar van de talen
o Meertaligheid = een ‘wondermiddel’ (zo kan je makkelijker
leren, meer vaardigheden verwerven, …)
 Meertaligheid wordt centraal gezet – als officiële
doelstelling -> loskomen uit ééntaligheid
 2002: Barcelona – norm
o Verderzetting van de Lissabon-richtlijn
o Aanleren van 2 vreemde talen vanaf zeer jonge leeftijd via
scholen
 2005: A new Framework Strategy for Multilingualism
o Barcelonadoelstelling niet overal helemaal haalbaar
o Ook door druk van nationale staten (waar meertaligheid
norm is vs. waar geen enkele andere taal gekend is)
 Nu: geen echt concrete doelstellingen meer
o 2007 – 2010: eurocommissaris voor meertaligheid
 Wel hegemonic multilingualism (HM = idiologie)
o Engels
- Meertaligheid is een realiteit!
o Meertaligheid ontwikkelde zich niet volgens de schema’s van de EU
 Organisch, ongecontroleerd, verschillende snelheden
o Geen tegenstelling tussen nationale talen, maar tussen officiële en niet-officiële

, o Meertaligheid in de praktijk
 Ondernemingen
 Overschakeling naar Engels (meer bereik)
 Internationale organisaties
 Onderzoek en onderwijs
 Sport
 Cultuur
- Uitdagingen in het (hoger) onderwijs
o Hoe meertaligheid bevorderen en aanleren?
o Hoe communicatievaardigheden bevorderen?
 Binnen één taal: stimuleren van creatief taalgebruik
 Tussen talen: nadruk op interculturele communicatie – culturele diplomatie
 Bereidheid elkaars taal en cultuur te leren kennen
 Rekening houden met individuele noden bij aanleren van indiv. skills
 Taalpolitiek binnen het hoger onderwijs: nationale taal of Engels / Globisch?
- Alternatieven?
o 1 Europese taal?

Talen in Brussel

- Frans, Nederlands, Engels, Arabisch, Spaans, Italiaans, Duits, Portugees, maar Nederlands en
Frans zijn officiële talen (taalbarometers)

Johannes Goropius Becanus (Jan van Gorp/van Beek)

- Ging er vanuit dat de oudste taal het Antwerps was
- Als we 1 taal willen in de wereld, dan is het beste dat we allemaal Antwerps spreken over de
hele wereld
o Goropiseren, becaniseren  vergezochte etymologieën uitvinden
 Bv. Adam = haat + dam  dam tegen de haat van de slang
 Lijst van verklaringen van Bijbelse naam o.b.v. Nederlandse/Antwerpse
woorden
Toren van Babel

- Op Pieter Bruegel de Oudes schilderij
- God wilde niet dat de toren tot de hemel reikte en Hij heeft ervoor gezorgd dat de bouwers
van die toren allemaal een andere taal spraken, niet meer konden samenwerken en de toren
niet meer afgemaakt kon worden

Vertaling (naar 1 Europese taal?)

- De zoektocht naar een gemeenschappelijke (tussen)taal
o Probleem van de Babylonische spraakverwarring
 Genesis, O.T.
 Einde van de ‘adamitische’ taal: taal van Adam
o Op zoek naar de oorspronkelijke taal
 Hebreeuws?
 Dacht men vnl. tot aan de renaissance
 Keltisch, Zweeds, Nederlands…?
 Eigen talen naar voren geschoven, maar geen eensgezindheid