Het nieuwe westen – over
identiteitspolitiek en polarisatie
Hans Boutellier (1953 - …)
Nederlands psycholoog/sociale wetenschapper
Polarisatie, veerkracht, veiligheid, …
“witte man (én boomer) met een academische achtergrond en lid van de kletsende klasse”
Oorspronkelijke titel: “De identitaire strijd om de sociale verbeelding”
Westen
Soort van geografische afbakening (Europa, Canada, Nieuw-Zeeland, Australië en Verenigde
Staten)
Moreel-politiek model:
o liberale democratische rechtsstaat,
o Vrije markt
o universele mensenrechten,
o Iedereen in principe gelijk,
o Evenwicht tussen verschillende machten
Idee van ontwikkeling en welvaart
Zelfbewust
⇒ Sociale Verbeelding van wie ‘wij’ zijn
Fukuyama en triomf van het westerse liberaal-democratische model
Einde van de geschiedenis
Westers wereldbeeld als optimale uitkomst van historische ontwikkeling
In 21e eeuw spreken de basisideeën van het Westen niet langer voor zichzelf
Roept weerzin op
Klinkt koloniaal verleden in door
Uitbuiting van volkeren
Uitputting van de aarde
“Er is in de 21e eeuw wel meer taboe verklaard. Vooral verwijzingen naar uiterlijke kenmerken en
identiteitsvormen liggen gevoelig. En daar volgt dan weer een reactie op – er vallen termen als woke of
‘politiek correct’. De cultureel-diverse samenleving staat in het teken van identiteiten. Ze hangt steeds
sterker samen met ‘hoe ik mezelf zie’ en ‘hoe ik wil worden aangesproken’, op kenmerken die ik al dan
, niet deel met anderen. In dat verband spreekt men van identiteitspolitiek. Kunnen we de 20 ste eeuw zien
als ideologisch, dan is de 21ste eeuw tot nu toe vooral ‘identitair’ – die stelling durf ik wel aan”
Ideologie vs identiteit
Tijd van ideologie:
strijd om omvattende levensbeschouwingen
‘grote verhalen’
Samengaan van een mens- en maatschappijvisie en de organisatie van de samenleving
Verzuiling
Pragmacratie
Tijd van ideologie wordt vanaf jaren ‘70 afgelost door de pragmacratie
de redelijkheid wint het op ideologische principes
Effectiviteit en efficiëntie
Economisch model en marktdenken
Ideologisch ‘neutraler’ of ‘kleurlozer’
Geen echt verhaal, geen echte alternatieven
‘Seculiere experiment’
⇒ Vandaag zit die pragmacratie op haar grenzen
Redelijkheid is illusie
Privilege van theoretisch hoogopgeleide, witte middenklasse
Breuken in pragmacratie
Einde van de ’grote verhalen’
Wat is nog waar?
Erosie van het geloof in de waarheid, van waarden en normen
“De waarheid die de Vaticaanse website verkondigt, staat naast die van de viruswaanzinnigen of
van het Intergovernmental Panel on Climate Change – ze lijken allemaal evenveel waard”
Fake news, alternative facts, post-truth, post-fact society, fact-free politics, ….
“In het ogenschijnlijk desolate morele landschap krioelt het zo van de impliciete en expliciete
meningen, waarheidsclaims, opvattingen geloven – moraliteiten zo je wil. Het is geloven voorbij
de religies, de ideologieën, zelfs voorbij de wetenschap en de rechtsstaat"
Breuken in pragmacratie
Niet langer een punt op de horizon om na(ar) te streven
Geen overkoepelend verhaal
Verlies van hiërarchie in uitspraken
⇒ “Moderne liberale samenlevingen zijn erfgenaam van de morele verwarring die achterblijft na
het wegvallen van een gedeelde religieuze horizon”
⇒ “De vraag naar wat waar is lijkt te zijn opgelost in een meerstemmige context, waarin alle
uitspraken meningen worden”
⇒ moeilijk om nog ergens in te geloven
identiteitspolitiek en polarisatie
Hans Boutellier (1953 - …)
Nederlands psycholoog/sociale wetenschapper
Polarisatie, veerkracht, veiligheid, …
“witte man (én boomer) met een academische achtergrond en lid van de kletsende klasse”
Oorspronkelijke titel: “De identitaire strijd om de sociale verbeelding”
Westen
Soort van geografische afbakening (Europa, Canada, Nieuw-Zeeland, Australië en Verenigde
Staten)
Moreel-politiek model:
o liberale democratische rechtsstaat,
o Vrije markt
o universele mensenrechten,
o Iedereen in principe gelijk,
o Evenwicht tussen verschillende machten
Idee van ontwikkeling en welvaart
Zelfbewust
⇒ Sociale Verbeelding van wie ‘wij’ zijn
Fukuyama en triomf van het westerse liberaal-democratische model
Einde van de geschiedenis
Westers wereldbeeld als optimale uitkomst van historische ontwikkeling
In 21e eeuw spreken de basisideeën van het Westen niet langer voor zichzelf
Roept weerzin op
Klinkt koloniaal verleden in door
Uitbuiting van volkeren
Uitputting van de aarde
“Er is in de 21e eeuw wel meer taboe verklaard. Vooral verwijzingen naar uiterlijke kenmerken en
identiteitsvormen liggen gevoelig. En daar volgt dan weer een reactie op – er vallen termen als woke of
‘politiek correct’. De cultureel-diverse samenleving staat in het teken van identiteiten. Ze hangt steeds
sterker samen met ‘hoe ik mezelf zie’ en ‘hoe ik wil worden aangesproken’, op kenmerken die ik al dan
, niet deel met anderen. In dat verband spreekt men van identiteitspolitiek. Kunnen we de 20 ste eeuw zien
als ideologisch, dan is de 21ste eeuw tot nu toe vooral ‘identitair’ – die stelling durf ik wel aan”
Ideologie vs identiteit
Tijd van ideologie:
strijd om omvattende levensbeschouwingen
‘grote verhalen’
Samengaan van een mens- en maatschappijvisie en de organisatie van de samenleving
Verzuiling
Pragmacratie
Tijd van ideologie wordt vanaf jaren ‘70 afgelost door de pragmacratie
de redelijkheid wint het op ideologische principes
Effectiviteit en efficiëntie
Economisch model en marktdenken
Ideologisch ‘neutraler’ of ‘kleurlozer’
Geen echt verhaal, geen echte alternatieven
‘Seculiere experiment’
⇒ Vandaag zit die pragmacratie op haar grenzen
Redelijkheid is illusie
Privilege van theoretisch hoogopgeleide, witte middenklasse
Breuken in pragmacratie
Einde van de ’grote verhalen’
Wat is nog waar?
Erosie van het geloof in de waarheid, van waarden en normen
“De waarheid die de Vaticaanse website verkondigt, staat naast die van de viruswaanzinnigen of
van het Intergovernmental Panel on Climate Change – ze lijken allemaal evenveel waard”
Fake news, alternative facts, post-truth, post-fact society, fact-free politics, ….
“In het ogenschijnlijk desolate morele landschap krioelt het zo van de impliciete en expliciete
meningen, waarheidsclaims, opvattingen geloven – moraliteiten zo je wil. Het is geloven voorbij
de religies, de ideologieën, zelfs voorbij de wetenschap en de rechtsstaat"
Breuken in pragmacratie
Niet langer een punt op de horizon om na(ar) te streven
Geen overkoepelend verhaal
Verlies van hiërarchie in uitspraken
⇒ “Moderne liberale samenlevingen zijn erfgenaam van de morele verwarring die achterblijft na
het wegvallen van een gedeelde religieuze horizon”
⇒ “De vraag naar wat waar is lijkt te zijn opgelost in een meerstemmige context, waarin alle
uitspraken meningen worden”
⇒ moeilijk om nog ergens in te geloven
