samenvatting van de notities uit de les en ppt

SAMENVATTING -
ANTROPOLOGIE VAN DE
VISUELE EN MATERIELE
CULTUREN IN AFRIKA

Lieff Mart
2020-2021

,1. Les 1
Antropologie van de kunst
 Universaliteit van ‘kunst’ ( zie pp)
o Universaliteit van de categorie “kunst”
 De categorie “kunst” komt niet overal voor.
 Kan je deze categorie gebruiken als de lokale bevolking er geen
woord voor heeft?
o Universaliteit van westerse categorieën van kunst
 De Westerse categorieën van “schilderkunst”, “dans”, of “literatuur”,
beschouwd als onafhankelijke en goed te onderscheiden artistieke
activiteiten, bestaan niet of bestaan in een volledig andere vorm in
de meeste niet-Westerse contexten
 Bv. in veel Afrikaanse contexten geen scherp onderscheid tussen
dans en muziek
o Oppositie emic-etic: Kan je kunst gebruiken als analytische, emic categorie?
 Hoe zien wij kunst – kunnen we dat gebruiken ? : Westerse premissen rond “kunst”
o Kant: Visie op esthetiek als iets dat losstaat van omgeving en enig nut dat het
daar zou kunnen hebben
o Tegenstelling westers/niet-westers: Een “belangeloos” esthetisch object en
oordeel zouden “Westers” zijn, een primaat van functie over vorm zou “niet-
Westers” zijn.
 Is dat wel zo?
 Is Westerse kunst belangeloos? Bourdieu: het idee van kunst als pure
aanschouwing heeft vooral te maken met een klasseonderscheid
 Waarom zou belangeloosheid op het vlak van esthetiek “hoger” zijn
dan het verbinden van het schone met enig praktisch of spiritueel
belang?
o Heel sterk bepaald door Kant – zie quote
o Belangeloos? In het westen?
 Onderzoek Bourdieu – toont aan dat smaak voor bepaalde
activiteiten vaak samengaat met bepaalde klasse
 Zie paardrijden,…
 Kunst als pure aanschouwing
o Is dat wel zo ? --- functie boven vorm? --- telkens bekijken bij elke case
o Waarom zou belangeloosheid op het vlak van esthetiek hoger zijn ?
o 3 vragen dus
 De studie van kunstuitingen in hun context
o In antropologische studies worden kunstuitingen niet beschouwd als louter
esthetische uitingen
o Kunstuitingen worden altijd gesitueerd in hun context en geïnterpreteerd
vanuit die context.
 focus op de sociale processen die de productie van kunst mogelijk
maken
 kunstproducten worden altijd in link gebracht met aspecten van de
bredere samenleving en leefwereld.
 aandacht voor de cultureel-symbolische betekenis van beelden,
kleuren, designs enz.

1

,  aandacht voor ideeën over esthetische waarde die eigen zijn aan
elke samenleving
o Itt tot kunst in het westen als louter esthetisch
 Maar is toch niet helemaal zo – zie bordieu
 Dus alles in CONTEXT plaatsen
 Weggaan van idee van loutere esthetische uiting
 Is de context van de samenleving die de kunst produceert
 Is anders dan bijvoorbeeld kunstgeschiedenis , meer ideeënn
van esthetiek in algemene vorm om naar
 Sterke focus op context in antropologie ( verschil
kunstgesch? )
 Sociale processen
 Niet enkel naar resultaat kijken , maar ook PROCESSEN
 Wat maakt dat mogelijk?
 Ondersteuining van kunstenaars?
 Waarom wordt er daar aandacht aan gegeven?
 Aspecten van de bredere samenleving en leefwereld
 Hoe is de leefwereld en hoe kan je de kunst zo begrijpen
( ook naast puur vormelijke benadering, stijl,…)
 Wat zegt de kunst daarover
 Cultureel-symbolische betekenis
 Esthetische waarde – ideeën
 Elke samenleving heeft ideeën rond wat mooi is
 Sociale processen die de productie van kunst mogelijk maken bv. hiërarchisering,
kaste-vorming, natie-vorming
o Griots in mali
 Kaste systeem
 Hier niet iedereen
 Een bepaalde kaste die de rol krijgt om via kunst emoties te uiten
voor de hogere kaste die dat niet mag uiten
 Nu ook wel meer opengekomen en niet meer enkel gelinkt aan
events
o Intore dans in rwanda
 Hierarchische samenleving
 Muziek en dans gelinkt aan koningklijke hof
 Processen via kunst en tonen dat men tot een bepaalde groep
behoorde
 Hier een dans die nekel door door de elite wordt gedanst
 Deel van dagelijkse training voor dei klasse
 Nu geëvolueerd naar een dans die door iedereen gedansd kan
worden
 Niet meer gelinkt aan die krijgersgroepen , en het hof
 Nu ook wel gelinkt aan een bepaalde politieke ideologie
 Zie later
 Ideologie van eenheid van identiteit en ook hierin processen
van hierarchisering
 Wat zegt dit over sociale processen --- hier heel duidelijk
 Evolutie zegt ook iets

2

,  Krijgersdans die niet meer zo wordt gezien , maar nu
symbool voor rwandese identiteit
 Link van kunst met bredere samenleving en leefwereld, bv. ideeën over hekserij,
Christelijke visies over het kwade
o Nkisi beelden
 Typische spijkers en spiegeltje
 Kan je enkel begrijpen als je ideeën rond hekserij snapt
 Heks die uit jaloezie of afgunst waarop die jaloers is de levenskracht
afnemen en die ziek maken
 De beelden kunnen daarbij gebruikt worden
 De spiegel kan de levenskracht ( wordt hezien als een dubbel van de
mens)
 Je kan dus een weerspiegeling nemen van iemand – in congo mag je
daar dan bijvoorbeeld niet altijd een foto van nemen want zo zou je
die dubbel kunnen pakken
 Spijkers wijzen op feit dat je integriteit van de persoon wilt aanvallen
--- zwart wordt ook geassocieerd met hekserij , kleur van het
negatieve
 Kan je dus enkel begrijpen als je die elementen kent
 Heel veel debat rond
 Veel beelden van vernietigd en meegenomen voor collecties
 Nu veel ideeën rond geweest
 Nu vind je niet veel zo’n beelden meer
 Ook in rivieren gegooid enzo omdat ze ‘kwaadaardig zijn ‘
o Mami wata
 Populaire schilderkunst
 Populair thema: soort zeemeermin
 Je moet snappen welke ideeën ze hebben rond die figuur
mami wata
 Idee van watergeesten ( bestaat al lang)
 Mami wata is een recentere verschijning die het idee van de
watergeesten op een andere manier weergeeft
 Watergeesten waren ambivalent: je moet veel voor hen
doen en goedgezind zijn, en brengen dan geluk , worden wel
snel boos
 Mami wata is een echt slecht personage—verleidster die
mannen verleidt en de dieprik in stort en ten onder gaan
 Belooft hen rijkdom en maakt hen dan ziek,… -- link hekserij
 Heeft ook te maken met christelijke context: meer
dualistische visie van goed en kwaad en zij is dan het kwade
dat tegenpool is van god
 Belangrijk figuur in die schilderkunst
 Link van kunst met bredere samenleving en leefwereld, bv. genderrespresentaties
o Sowo masker, mende , sierra leone
 Rond gender representatie
 In sierra leone heb je vrouwengenootschappen die maskerdans
hebben


3