Samenvatting archeologie

Inleiding tot de Griekse en Romeinse archeologie en kunst
– lesnotities
Deel 1 : Griekse wereld
1. Les 1: Minoisch
GRIEKENLAND

 mens in landschap bekijken
 satellietbeeld van Griekenland uit de oudheid ( zie ook kaartoefening op examen)
o westkust van Turkije erbij
o lange discussie
 eiland bij de kust van Turkije zijn Grieks
 nu wilt Turkije deze bij hun
 landschap
o heuvelachtig, valleien
o aanplanting
 olijfbomen
 verwilderd graan tussen olijfbomen voor maximale benuttiging
 druiven ( voor wijn)
 =trias van de mediterane landbouw
o terrasbouw
 in vruchtbare valleien maximaal de grond op de hellingen ook beplanten op
terassen ( muurtje en verhoging van laagste deel om zo vlaktes te creëren)
 oplossing ook voor beperkte regenbouw
o schapen en geitenteelt
 voor wol en vlees
 weinig runderen ( heel duur enkel voor belangrijke offers, want moeilijk te
bewaren)
o peineios rivier thessalië
 een van de weinige rivieren die constant water heeft
 wel veel kleine riviertjes die enkel in de winter water hebben
o sterke axidentatie
 veel valleien, vaak corresponderend met 1 stad(staat) die gescheiden
worden door heel hoge bergen
 vervoer met muilezel/ezel/karren
o transport het liefst per schip
 valleien eindigen aan de zee en zo van vallei naar vallei
 de kyrenia schipwrak gevonden voor de kust

MINOISCH GRIEKENLAND

 minoisch kreta ( +deel van cycladische gebied)
o focus op ontdekkingen van Sr Arthur Evans in Knossos
o Minos (bastaardkind van Zeus en Europa( dochter van Oosterse koning) ) X pasipahae
 Ariadne en phaidra
 Pasipahae twijfelt aan halfgoddelijkheid van haar man

,  Minos gaat naar Posseidon en vraagt voor offerstier
 Offerstier komt uit de zee en moest geofferd worden, maar Minos
doet dit niet en Paisphae wilt die houden
 Straf van posseidon- pasiphae wordt verliefd op de stier
 Om gemeenschap met de stier te kunnen hebben maakte Daedalos
een stellage waarin Pasiphae kroop en zo was het mogelijk
o Geboorte van de Minotaurus (half mens, half stier)
 Minotauros leefde van mensenvlees en telkens werden er jongeren
van Athene gestuurd voor dit beest
o Mythologische verhaal dat verbonden is met de geschiedenis
 Sr Arhtur Evans
o Niet aan hem toe te schrijven maar aan Minos die dit ontdekte, maar geen geld had
 Ligging van Knossos tov Heraklion en de zee ( ca 5 km) ( iets meer landinwaarts)
 Westhof
o Opgravingen gedaan en duidelijke stratigrafie aangetroffen
o Zo precies mogelijk om ontwikkeling van het complex volgen
 Virgin block: neolitisch
 Vroeg minoisch ( bronstijd)
 Midden minoisch ( bronstijd)
 Laat minoisch ( bronstijd )
o In de loop der eeuwen omhoogbouwen ( typisch voor bronstijdnederzetting in
meditterane en midden oosten wereld)
o Typische indeling in 3 periodes---komt niet overeen met de werkelijkheid
o Nieuwe indeling: veel genuanceerder
 Pre-paleisperiode: 3100-1925 v.C.
 Oude paleisperiode: 1925-1725
 Nieuwe paleisperiode: 1725-1380
 Post-paleisperiode: 1380-1000
 -- gekoppeld aan de paleisstructuren : chronologische kader voor minoische
archeologie
 Wel nog vroeg , midden en laat MIN voor aardewerk : lmeb
 Paleis of geen paleis?
o Evans: koning Minos + labirinth
o In realiteit: paleiscomplex ( niet enkel residentie van de koning)
 The royal road:
o Verhoogde paden in het midden voor symbolische betekenis ( ‘hoger lopen dan de
rest’)
o Eindigt in trappenconstructie die nergens naar toe gaan: tribune voor wat er passeert
( bij processies enzo)
 Weg vanuit westhof
o Langs magazijnen ( opslag van producten )
 In pitoi ( pitos )
 Altijd standaard in het westen in Kreta
o Weg loopt uit in een gang met schilderingen
 Prins met leliekroon; verschilldende fragmenten: reconstructie van evans
 Nu ontdekt dat zo’n hoofdtooi eerder voor vrouwen zijn
 Andere houding: verschijning met de godheid en persoon die bidt

, o Met trappen naar piano nobile ( tweede verdiep)
 Probleem: bij instorting niet door dat er dingen van bovenverdiep in
benedenverdiep konden liggen
 Veel foute interpretaties hierdoor
 Troonzaal ( al ontdekt door Minos) in westen
o Toegankelijk via centrale hof
o Natuurstenen troon
o Aan weerszijden grifioen afgebeeld in spiegelbeeld
 Symbool van macht
o Ernaast oorspronkelijk een lichtschacht : licht en lucht binnen voor het warme
klimaat ( zie links op reconstructie)
 Tripartite schrijn
o Klein altaar
o Voor groot deel gereconstrueerd adhv fresco ergens anders in paleis
 Op fresco ook bruine vlakken: toeschouwers die kijken naar wat er gebeurt
 Religieus feest ?
 Schildering: stierenspringersfresco
o Mannen in griekse kunst donker afgebeeld en vrouwen wit afgebeeld
 Mannen werkten vooral buiten, terwijl vrouwen binnen zaten (ook
schoonheidsideaal van later)
o Symbool v/d stier --- belangrijke rol in latere mythologie van ijzertijd over minotaurus
 Dans over een stier heen met stier in gallop
 Gevlekte huid van de stier
 Man en twee vrouwen ? --- blanke figuren hebben niet echt vrouwelijke
kenmerken en alle figuren zijn op dezelfde manier gekleed
 Toeristisch beeld van hoe minoisce cultuur vrouwen afbeelde zou met de
borsten bloot zijn
 Gebaseerd op vondst in temple repositorie
 Gemaakt van faense ( glasachtige vakmanschap uit egypte )
 Sprak in victoriaans engeland tot de verbeelding ( waar Evans
vandaan was)
o Betekenis beeld: vruchtbaarheid en dood ( slangen)
o Verschil met stierfresco: met een plooirok kan je niet
acrobatisch over een stier springen
o La parisienne:
 Parijs als centrum van de wereld in de tijd van Evans – plaats voor mooie
vrouwen
 Conventie om menselijk gezicht af te beelden
 Profiel en oog dat je van vooraf ziet
 Chique kleren, rode lippen,…
 Oostvleugel-woonfuncties
o Meerdere verdiepingen, ook onder de grond
 Tegen de helling van de vallei ( kijkt erover uit)
 Alle niveaus te bereiken via ‘the grand staircase’
 Ondersteund in de niveaus met pijlers ( niet teruggevonden maar via de
afdrukken en fresco’s gereconstrueerd)l
o Verschillende ruimtes als troonzaal gereconstrueerd

,  Fresco’s op de muur : schilden
 Zelfde vlekken als de stier --- vel over gespannen
 Figure of eight shield
 Ook teruggevonden in paleis van mykene
 Technisch ingenieuze elementen
o Deuren : pier-en-door partition
 Serie van deurtjes die kunnen wegklappen in de inhammen van de pijlers
( over het hele paleis, maar vooral in Oostvleugel)
 Luchtstromen door paleis creëren
o Goede aanvoer en afvoer van water
 Zelfs groot aquaduct gevonden
 MALLIA
o Door fransen opgegraven
o Zelfde opzet als in Knossos
 Verhoudingen centrale hoven
 Zelfde centraal concept achter
o Wetsten met magazijnen
 KATO ZAKRO
o Centrale hof met groot complex ten noorden
 PHAISTOS
o Door italianen opgegraven
o Meer in het binnenland
o Niet goed bewaard door erosie na de oudheid
o Zelfde centrale plan met magazijnen, …
 PALAIKASTRO (stad)
o Dichtbebouwde structuur met insulae( groepjes huizen, wand aan wand)
o Kouros van palaikastro
 Chryselephantine techniek: in goud in en ivoor ( 2 kostbaarste elementen)
 voor goden af te beelden
 eerste die zichzelf hiermee afbeelde was Alexander de Grote
 door brand uit elkaar gebrand ( misschien door overval)
 verklaart ook waarom het zo verspreid gevonden is ( zie kaart)
 in LM1B ( laat minoische periode 1B)
o in die periode veel invallen ( destructie periode)
 schriftsysteem
o ‘proto-geschiedenis’
 Niet geschiedenis, maar wel eigen schrift
o Discus van festos
 In bijgebouw van palaikastro
 Heel veel over geschreven
o Pictogrammenschrift ( stempelsysteem in natte klei en gebakken in het vuur )
 Per ongeluk gebakken door bedolven te zijn
o Klankwaardesysteem is te deconstrueren via het latere lineair B
o LINEAIR A
 Ca nieuwe paleisperiode
 Kunnen we niet lezen
 Lineair: in lijntjes