Samenvatting familiaal vermogensrecht

FAMILIAAL VERMOGENSRECHT
INLEIDING
= vermogensrecht van de familie -> geld, schulden, verordeningen
MAAR allimentatie > inkomensvraag > familierecht > GEEN vermogensvraag

Familie = kerngezin? ↗︎aandacht voor meersamengestelde gezinnen
 Vooral op ordinair gezin geacceerd MAAR nood aan meer evolutie > op naar
relatievermogensrecht
 Kijken wat nodig vanuit recht om intiem, duurzaam koppel te helpen
 Vandaag vooral op HUWELIJK
o Wat met polygamie? > contractueel

 Wat is functioneel verantwoordbare verschil getrouwd-feitelijk samenwonen? Regels kunnen
zeer onverantwoordbaar
 Men kan stiefkind betrekken maar geen volwaardig antwoord in erfrecht

Art. 213 BW: hulp, bijstand, trouw & samenwonen >> samenwonen in NL weg
 Echte trouw = verantwoordelijkheid, trouw aan relatie
 MAAR ons systeem: alles op u naam zetten en andere in de koude zetten (onverantwoorde
trouw)
 Na echtscheiding: man rijker & vrouw armer

 Wat je samen hebt opgebouwd moet je delen: scheiding van goederen al iets meer

 Ideologische rechtstak: maatschappelijk + iedereen komt er mee in contact
 Wettige regel GEEN eindpunt MAAR waardenafweging op dat moment
 ZELFS met hervormingen nog conservatief: gendergelijkwaardigheid heel recent
 Ons recht moet meer openstaan

Trouw aan relatie = mensen engagement aangaan
 Uit elkaar gaan op faire manier
 GEEN statistieken in BE

 Bij invoeren homohuwelijk: is het wettelijk stelsel wel aangepast?
o Emancipatie-actie: denkt niet aan nuances
o Gelijk ≠ gelijkwaardig
o Noodzakelijk zelfde wettelijk stelsel?

SECUNDAIRE STELSELS: WERKING TIJDENS HUWELIJK
AFDELING I WETTELIJK STELSEL
 Art. 215 BW: bescherming gezinswoning ZELFS bij scheiding der goederen
 NIET verkopen zonder instemming partner
 Art. 217 BW: kosten gezin eerst betalen, overschot > besparingen
 Wat doen met die besparingen? Huwelijksok -> kernvraag secundair stelsel
 Art. 222 BW: schulden verantwoordelijk
 Bv. Vrouw hoofdelijk schulden betalen
 Art. 224 BW: schenden belangen gezin door borgstellingen, schenkingen, …
 Kan w nietigverklaard & dwingende bescherming

§1 Situering
Koppels onderworpen aan primair stelsel en secundair huwelijksvermogensstelsel
 Primair stelstel = rechten en plichten gehuwden
o Art. 213 BW

1

, o Persoonlijke en paar vermogen
o Dwingend recht > vrijheid vermogen
 Secundair stelsel = vermogenssituatie
o Geen huwelijkscontract DUS suppletief
o Wettelijk stelsel

Mogelijkheden:
 VOOR huwelijk een huwelijksovereenkomst bij notaris (conventioneel stelsel)
o Gemeenschap of scheiding van goederen (“ontrouw”)
 Doen dit niet, volgens rechtswege onder wettelijk stelsel
o Art. 2.3.12, eerste lid BW
o Ook residuair v toepassing op diegene die huwelijkscontract sloten (art. 2.3.52 BW)
o Van toepassing bij voltrekking huwelijk (art. 2.3.10 BW)
 Tijdens huwelijk een huwelijksovereenkomst sluiten
o = wijzigingsakte
o Voorschriften naleven: art. 2.3.8 en 2.3.9 BW

§2 kwalificatie van de vermogens
Wettelijk stelsel berust op 3 vermogens: (art. 2.3.18 BW)
 Eigen vermogen van elk beiden echtgeoten
 Gemeenschappelijk vermogen beide echtgenoten

 Midden tussen solidariteit tussen echtgenoten en behoud autonomie en individuele
vermogensvrijheid

Autonomie = niets regelt vermogensrechtelijk vlak, eigen vermogen (art. 2.3.39 BW)
 Zuivere scheiding goederen (wettelijk/feitelijk samenwonen)
Solidariteit = alles delen (art. 2.3.29 tot 2.3.38 BW)
 De deugd zit in het midden
 Geen neutrale houding, primeert het gemeenschappelijke (= spons)
 Alles gezien in voordeel van gemeenschap (= alles behalve bewijzen) = presumptio communis

Bv. Na 2j huwelijk: €2.5M erven > gezamenlijk MAAR na 3j partner vreemd gaan: wil scheiden
 Partner krijgt helft erfenis: full solidariteit gaat te ver
 Wettelijk stelsel evolueren naar systeem van sharing van aanwinsten tijdens huwelijk zijn
aangewerfd

 Achterliggende ratio: solidariteit met trouw aan relatie
o Fair om te delen bij scheiding? (vraagstuk 2)
 GEEN erfenis & schenking
 GEEN voorhuwelijks vermogen (> niet in gemeenschap)
 Wat je opbouwt tijdens relatie uit beroep, besparingen, beleggingen (=
aanwinste)
o Vermogen niet gebonden aan huwelijk = eigen

Sensu lato aanwinsten = ook die uit eigen vermogen

 Billijk vermogenssysteem: ‘dwingend opleggen met plafond’ (bv. Profvoetballers, …)
o Indien goed inkomen verzorgt: vallen onder gemeenschap
o Ideologische politieke keuze: solidariteit hoog

3 vraagstukken:
1. Going concern: vermogen tijdens relatie? (bv. Bestuur, aandelen, verhalen, …)
2. Wat bij ontbinding stelsel/huwelijk door echtscheiding?

2

, 3. Wat bij ontbinding door overlijden?
o Relatie stop: andere aard <-> relatiebreuk
NL: inkomsten uit goederen zijn eigen
BE: maakt niet uit van waar inkomen komt DUS gemeenschappelijk
MAAR stelsel laat afwijkingen toe > huwelijkscontract
 Hoe ver kan ik gaan: gemeenschap goederen <-> scheiding van goederen (andere regels)
 Demarcatiecriteria: ligt bij beroepsinkomsten
 Bij elk huwelijksco kan je zeggen: stelsel gemeenschap OF scheiding bij toep. Demarcatiecriteria
o Uit clausule beroepsinkomsten: van rechtswege & onmiddellijk in gemeenschap ->
gemeenschap van goederen
o Gemeenschap en mogelijk afwijken voor vermogen uit goeeren
o Clausule kan heel erg op maat: bv. Behalve inkomsten aandelen van die nv (precies en
duidelijk geformuleerd)

§3 Werking wettelijk stelsel
 Art. 2.3.22, §3 BW: alle goederen gemeenschap tenzij bewezen dat ze eigen zijn
 Alles vermoeden van gemeenschap, tenzij bewezen
 Specifieke bewijsregels: art. 2.3.20 BW
 Eigen goed finaal gepaard gaan met eigen schuld en gemeenschappelijk goed met
gemeenschappelijke schuld
 Tav derden moeilijker: bewijzen ahdv limitatief opgesomde wettelijke bewijsmiddelen

 Lijst van eigen goederen
 Bewijskracht tussen echtgenoten onderling & volgens meerderheid niet tegenwerpelijk
aan derden
o Notariële akte is tegenwerpbaar aan 3e (met vaste datum) TENZIJ tegenbewijs
o Niet voorbeslag gemaakt
o Meerderheid: rechter bvgh om te beslissen
 Bij betwisting rechter soevereine appreciatiebevoegdheid
 Bv. Factuur auto niet genoeg: bewijzen uit eigen vermogen

§4 baten, activa van eigen vermogen
BATEN VAN DE EIGEN VERMOGENS
 Goederen eigen door hun oorsprong (art. 2.3.17 BW)
o Goederen en schuldvorderingen die aan elk echtgenoten toebehoren op dag van
huwelijk
 Datum eigendomsverwerving determinerend
 Ook verkregen ingevolge vervulling voorhuwelijkse opschortende of
ontbindende voorwaarde zijn eigen (retro-actieve werking art. 1179 oud bw)
o Verkregen door erfenis, testament of schenking
 Tenzij uitdrukkelijk bepaald dat goederen gemeenschappelijk zouden zijn (art.
2.3.22, §1, 3° BW)
 Goederen eigen uit hun aard (art. 2.3.17-2.3.18 BW)
o Accessoria: eigen mits vergoeding
 Aandelen: eigen indien ingeschreven eigen gelden, voor huwelijk, erfenis of
schenking
 Gemeenschappelijk indien gemeenschaps geld ingetekend
 Tijdens huwelijk intekenen op nieuwe aandelen: gemeenschap? NEE toebehoren
aan andere aandelen: statuut is eigen
 Statuut goed staat los van zijn financiering
 Statuut goed: gemeenschap of eigen (> mog correctie 3 bollen bis theorie)
 Statuut goed bepaald door wet: kunnen conventioneel van afwijken
 Bv. Grond eigen (erf) dus huis erop ook eigen MAAR “nestjessyndroom”


3

, o Statuut veranderen: gemeenschap maken of eigen (behalve beroepsinkomsten) ->
uittrekking/natrekking
o Grond inbrengen in gemeenschap: condities opleggen
 Bv. Statuut huis eigen MAAR funding gefinancieerd afbetaald door beide & rest door spaargeld
man en vrouw
o Moet je compenseren
o Eigen vrouw <- gemeenschap ⇆ eigen man => rechtzetten bij ontbinding stelsel
o MAAR vrouw -> man: geregeld BUITEN de stelsels (bv. Terug na 6 maanden, ook al nog
samen)
 Regel van de vergoeding: principe solidariteit
o Regel van nominalisme (= terug wat betaald)
o Wet: onvolkomen valorisme (= volgens waarde vh goed waarin geïnvesteerd is)
o Onvolkomen = enkel meegaan in + en niet in –

 Zaakvervanging (art. 2.3.18 BW)
o Punt 4: ingewerkt op het statuut
o Eigen -> gemeensch investeren -> vergoeding
o Gemeensch huis maar financiering kan statuur vervangen -> eigen
o Bv. Appartement gemeensch: man bewijzen betaald uit erfenis > zaakvervanging?
 Belegging: appartement eigen van de man
o Verband zaakwaarneming en vergoeding
o Niet mog af te wijken principe van vergoeding (Cass 2007)
o WEL ad hoc modaliteiten vergoedingen aanpassen maar niet raken aan principe

 Belegging en wederbelegging
o Sprake indien echtgenoot goed verwerft met eigen gelden
o Wederbelegging = eerst eigen goed w vervreemd, waarna dan met opbrengst daarvan
nieuw goed w aangeschaft
 Gewone onroerende (weder)belegging
 Art. 2.3.21, eerste lid BW
 Echtgenoot heeft meer dan de helft betaald -> eigen
 Dubbele formele voorwaarde: verklaring wederbelegging + aantonen
meer dan de helft met eigen middelen -> bescherming gemeenschap
o Dan appartement eigen + vergoeding geld gemeenschap
 Vervroegde onroerende (weder)belegging
 Gemeenschap prefinancieerd goed en echtgenoot die eigen goed wenst
te verwerven pas later tot terugbetaling kunnen overgaan
 Sympathie eigen vermogen
 Akte van vervroegde wederbelegging: binnen 2j terugbetalen (meer dan
helft) en vanaf dan statuut van eigen
 Komt niet vaak voor in praktijk
 Roerende (weder)belegging
 Geen verklaring wederbelegging
 Geen jurist aanwezig
 Later mog niet meer aantonen ‘eigen’
 DUS bewijsstukken bijhouden

 Individuele levensverzekeringen
o Art. 2.3.18, 5° en 6° BW: “de rechten verbonden aan personenverzekering door de
begunstigde zelf gesloten, die hij verkrijgt bij het overlijden van zijn echtgenoot of na de
ontbinding van dat stelsel”
o A (verzekeringsnemer) > B > A: vrouw overlijdt, ik krijg vergoeding



4