Samenvatting ontwikkelingsleer
Hoofdstuk 1.1, 1.2 en 1.3
Hoofdstuk 2
Hoofdstuk 3.5
Hoofdstuk 5
Hoofdstuk 7.1 en 7.2
Hoofdstuk 8.2, 8.3, 8.4 en 8.5
Hoofdstuk 9.2, 9.3, 9.4, 9.5 en 9.6
Hoofdstuk 11.2, 11.3, 11.4 en 11.5
Hoofdstuk 13.1, 13.2 en 13.5
Hoofdstuk 14
Hoofdstuk 15
,Hoofdstuk 1.1, 1.2 en 1.3 – begrijpen van ontwikkeling
1.1 – nadenken over ontwikkeling
Ontwikkeling = systematische veranderingen en continuïteiten die voorkomen in een individu, vanaf
conceptie totaan de dood
- Veranderingen zijn systematisch, dus ze zijn geordend en relatief blijvend
- Continuïteiten zijn aspecten waarin we niet veranderen, maar gelijk blijven aan onze
vroegere zelven
Er zijn 3 domeinen binnen de menselijke ontwikkeling
- Fysieke ontwikkeling = aspecten in ons lichaam en organen --> kunnen groeien en fysieke
tekenen van ouderdom vertonen
- Cognitieve ontwikkeling = aspecten van mentale processen, zoals taal, perceptie, leren en
herinneren
- Psychosociale ontwikkeling = persoonlijke en interpersoonlijke aspecten van ontwikkeling,
zoals emoties, persoonlijkheidseigenschappen, relaties en de rol die je aanneemt binnen
sociale situaties
De aspecten staan niet los van elkaar, en veranderingen in 1 aspect beïnvloedt vaak ook een ander
aspect.
Vanuit het fysieke/biologische opzicht, is de ontwikkeling een lijn die sterk toeneemt tijdens de
kindertijd, stabiel blijft tijdens volwassenheid en sterk afneemt in latere jaren
- Groei = fysieke veranderingen die voorkomen vanaf conceptie tot de volwassenheid
- Biologische veroudering= de achteruitgang van organismen dat uiteindelijk leidt tot de dood
Andere aspecten van ontwikkeling laten geen stabiele lijn zien. Ontwikkelingen bestaan op elke
leeftijd uit zowel winst als verlies
- De ontwikkeling bestaat vaak niet uit het beter of slechter worden, maar juist uit het
“anders” worden dan ervoor
- Veroudering = fysieke, cognitieve en psychosociale veranderingen in een volwassen individu,
zowel positief als negatief
Hoewel leeftijd maar een groffe indicator is van de status van ontwikkeling, zijn er een aantal
periodes tijdens de levensloop geïdentificeerd
- Prenatale periode = vanaf conceptie tot geboorte
- Infancy/kindertijd = eerste 2 jaar van het leven
- Preschool period/kleuters = 2-5 jaar
- Middle childhood/jeugd = 6-10 jaar --> totdat pubertijd begint
- Adolescentie = 10-18 --> vanaf pubertijd totdat individu relatief onafhankelijk wordt
- Emerging/opkomende volwassenheid = transitionele periode tussen adolescentie en
volwassenheid, van 18 tot ongeveer 25
- Vroege volwassenheid = 25-40 jaar --> individu heeft vastgestelde volwassen rollen
- Middle adulthood/middelbare leeftijd = 40-65
- Late volwassenheid = 65 jaar en ouder
,Emerging adulthood/opkomende volwassenheid is relatief nieuw toegevoegd, omdat de
volwassenheid tegenwoordig vaak wordt uitgesteld door het volgen van extra educatie en het
voorbereiden op het werkende leven
- Individuen in de emerging adulthood:
o Onderzoeken hun identiteit
o Leven een onstabiel leven met veel veranderingen in banen, relaties en
woonplaatsen
o Zijn gefocust op zichzelf en hebben weinig verantwoordelijkheden
o Passen op sommige gebieden in de vroege volwassenheid, en in andere gebieden in
de adolescentie
o Hebben alle opties voor de toekomst nog open
Cultuur = gedeelde opvattingen en manieren van leven
- Geloven, waarden en opvattingen over hoe iemand zich moet gedragen in bepaalde
levensfasen
- Maakt een deel uit van ieder individu, en beïnvloedt hoe wij ons leven leven en ervaren
Culturen hebben verschillende
- Age grades = sociaal vastgestelde leeftijdsgroep binnen een maatschappij
o In westerse landen worden kinderen opgedeeld in klassen op school, ahv
chronologische leeftijd
o In sommige stammen in bijvoorbeeld Afrika worden mensen ingedeeld ahv
functionering, en niet aan chronologische leeftijd
- Age norms = opvattingen over hoe leden van leeftijdsgroepen zich horen te gedragen
o Vormen de basis voor de social clock = iemands gevoel van wanneer in de
levensloop dingen gedaan moeten worden, en of iemand voor of achter het schema
loopt
Het beïnvloedt keuzes die gemaakt moeten worden, zoals trouwen en
kinderen krijgen enz
o Beïnvloeden hoe mensen op veranderingen reageren
Gebeurtenissen die niet volgens schema gebeuren, hebben een negatievere
impact op een individu dan gebeurtenissen die wel volgens schema
gebeuren
- Rite of passage = ritueel dat de overgang tussen fasen in een age grade kenbaar maakt
o Vaak de overgang van kindertijd naar volwassenheid
o Bar/bat mitzvah, quinceañera
Age grades, age norms en social clocks verschillen niet alleen per cultuur, maar ook per
- Etniciteit = iemands aansluiting/band met een groep, gebaseerd op afkomst of tradities
- Socioeconomic status (SES) = plek in maatschappij waar iemand staat, gebaseerd op
beroepsaanzien, educatie en inkomen
o Mensen uit families met een lager inkomen bereiken bepaalde mijlpalen van
volwassenheid vaak eerder, zoals het krijgen van kinderen, werk en
verantwoordelijkheden
, o Opgroeien in een laag SES heeft een significante negatieve invloed op de
ontwikkeling van kinderen, zoals vermindering van mentale en fysieke gezondheid
op latere leeftijd
- Tijdsperiode in de geschiedenis
o Kinderen werden voor de 17e eeuw als gelijken gezien als volwassenen, en niet als
onschuldige individuen waarvoor gezorgd moest worden. Tegenwoordig hoeven
kinderen niet mee te helpen met het zorgen voor de familie en het binnenhalen van
geld
o Adolescentie ontstond pas in eind 19e eeuw, omdat kinderarbeid verboden werd, en
er een lijn getrokken moest worden tussen kinderen en volwassenen
o Emerging adulthood ontstond pas in het eind van de 20e eeuw
o Middle age ontstond in de 20e eeuw, omdat volwassenen steeds langer leefden en
hierdoor hun kinderen konden zien opgroeien tot volwassenen
o Late volwassenheid ontstond in de 20e eeuw om een pensioenleeftijd aan te duiden,
waarop mensen mochten stoppen met werken
Levensverwachting = het gemiddelde aantal jaren die een pasgeborene waarschijnlijk blijft leven
- Was 49 in de 17e eeuw, nu is het gemiddeld 79 in Amerika
- Hogere SES hangt vaak samen met een langere levensverwachting
Nature-nurture issue = de vraag hoe biologische en omgevingsfactoren samenwerken om ons en
ons gedrag te vormen
- Nature = nadruk van de invloed van erfelijkheid, universele processen in de levensloop,
aangeboren neigingen/gedragingen, hormonen enz
o Maturation = de biologische ontwikkeling van een individu, zoals vaststaat in de
genen/DNA
Maturationele veranderingen in de hersenen leiden tot cognitieve
veranderingen
- Nurture = invloed van omgevingsfactoren
o Omgeving/environment = alle externe fysieke en sociale eigenschappen, prikkels en
gebeurtenissen die ons kunnen beïnvloeden
Leren = proces waarin ervaring leidt tot relatief permanente veranderingen
in onze gedachten, gevoelens of gedrag
1.2 – de wetenschap van ontwikkeling
Doelen van onderzoek naar de levensloop zijn
- Beschrijven = beschrijven van het functioneren van individuen op verschillende leeftijden,
en hoe de functionering verandert over tijd
- Voorspellen = identificeren van factoren die ontwikkeling voorspellen/veroorzaken
- Verklaren = vaststellen waarom factoren de ontwikkeling voorspellen/veroorzaken
- Verbeteren van ontwikkeling = kennis gebruiken om ontwikkeling positief te beïnvloeden
Evidence-based practice = behandelaren zorgen dat de behandeling die zij gebruiken ondersteund
wordt door onderzoek en effectief is
De studie van ontwikkeling begon met baby biographies = observeren en vastleggen van de groei en
ontwikkeling van iemands kind
Hoofdstuk 1.1, 1.2 en 1.3
Hoofdstuk 2
Hoofdstuk 3.5
Hoofdstuk 5
Hoofdstuk 7.1 en 7.2
Hoofdstuk 8.2, 8.3, 8.4 en 8.5
Hoofdstuk 9.2, 9.3, 9.4, 9.5 en 9.6
Hoofdstuk 11.2, 11.3, 11.4 en 11.5
Hoofdstuk 13.1, 13.2 en 13.5
Hoofdstuk 14
Hoofdstuk 15
,Hoofdstuk 1.1, 1.2 en 1.3 – begrijpen van ontwikkeling
1.1 – nadenken over ontwikkeling
Ontwikkeling = systematische veranderingen en continuïteiten die voorkomen in een individu, vanaf
conceptie totaan de dood
- Veranderingen zijn systematisch, dus ze zijn geordend en relatief blijvend
- Continuïteiten zijn aspecten waarin we niet veranderen, maar gelijk blijven aan onze
vroegere zelven
Er zijn 3 domeinen binnen de menselijke ontwikkeling
- Fysieke ontwikkeling = aspecten in ons lichaam en organen --> kunnen groeien en fysieke
tekenen van ouderdom vertonen
- Cognitieve ontwikkeling = aspecten van mentale processen, zoals taal, perceptie, leren en
herinneren
- Psychosociale ontwikkeling = persoonlijke en interpersoonlijke aspecten van ontwikkeling,
zoals emoties, persoonlijkheidseigenschappen, relaties en de rol die je aanneemt binnen
sociale situaties
De aspecten staan niet los van elkaar, en veranderingen in 1 aspect beïnvloedt vaak ook een ander
aspect.
Vanuit het fysieke/biologische opzicht, is de ontwikkeling een lijn die sterk toeneemt tijdens de
kindertijd, stabiel blijft tijdens volwassenheid en sterk afneemt in latere jaren
- Groei = fysieke veranderingen die voorkomen vanaf conceptie tot de volwassenheid
- Biologische veroudering= de achteruitgang van organismen dat uiteindelijk leidt tot de dood
Andere aspecten van ontwikkeling laten geen stabiele lijn zien. Ontwikkelingen bestaan op elke
leeftijd uit zowel winst als verlies
- De ontwikkeling bestaat vaak niet uit het beter of slechter worden, maar juist uit het
“anders” worden dan ervoor
- Veroudering = fysieke, cognitieve en psychosociale veranderingen in een volwassen individu,
zowel positief als negatief
Hoewel leeftijd maar een groffe indicator is van de status van ontwikkeling, zijn er een aantal
periodes tijdens de levensloop geïdentificeerd
- Prenatale periode = vanaf conceptie tot geboorte
- Infancy/kindertijd = eerste 2 jaar van het leven
- Preschool period/kleuters = 2-5 jaar
- Middle childhood/jeugd = 6-10 jaar --> totdat pubertijd begint
- Adolescentie = 10-18 --> vanaf pubertijd totdat individu relatief onafhankelijk wordt
- Emerging/opkomende volwassenheid = transitionele periode tussen adolescentie en
volwassenheid, van 18 tot ongeveer 25
- Vroege volwassenheid = 25-40 jaar --> individu heeft vastgestelde volwassen rollen
- Middle adulthood/middelbare leeftijd = 40-65
- Late volwassenheid = 65 jaar en ouder
,Emerging adulthood/opkomende volwassenheid is relatief nieuw toegevoegd, omdat de
volwassenheid tegenwoordig vaak wordt uitgesteld door het volgen van extra educatie en het
voorbereiden op het werkende leven
- Individuen in de emerging adulthood:
o Onderzoeken hun identiteit
o Leven een onstabiel leven met veel veranderingen in banen, relaties en
woonplaatsen
o Zijn gefocust op zichzelf en hebben weinig verantwoordelijkheden
o Passen op sommige gebieden in de vroege volwassenheid, en in andere gebieden in
de adolescentie
o Hebben alle opties voor de toekomst nog open
Cultuur = gedeelde opvattingen en manieren van leven
- Geloven, waarden en opvattingen over hoe iemand zich moet gedragen in bepaalde
levensfasen
- Maakt een deel uit van ieder individu, en beïnvloedt hoe wij ons leven leven en ervaren
Culturen hebben verschillende
- Age grades = sociaal vastgestelde leeftijdsgroep binnen een maatschappij
o In westerse landen worden kinderen opgedeeld in klassen op school, ahv
chronologische leeftijd
o In sommige stammen in bijvoorbeeld Afrika worden mensen ingedeeld ahv
functionering, en niet aan chronologische leeftijd
- Age norms = opvattingen over hoe leden van leeftijdsgroepen zich horen te gedragen
o Vormen de basis voor de social clock = iemands gevoel van wanneer in de
levensloop dingen gedaan moeten worden, en of iemand voor of achter het schema
loopt
Het beïnvloedt keuzes die gemaakt moeten worden, zoals trouwen en
kinderen krijgen enz
o Beïnvloeden hoe mensen op veranderingen reageren
Gebeurtenissen die niet volgens schema gebeuren, hebben een negatievere
impact op een individu dan gebeurtenissen die wel volgens schema
gebeuren
- Rite of passage = ritueel dat de overgang tussen fasen in een age grade kenbaar maakt
o Vaak de overgang van kindertijd naar volwassenheid
o Bar/bat mitzvah, quinceañera
Age grades, age norms en social clocks verschillen niet alleen per cultuur, maar ook per
- Etniciteit = iemands aansluiting/band met een groep, gebaseerd op afkomst of tradities
- Socioeconomic status (SES) = plek in maatschappij waar iemand staat, gebaseerd op
beroepsaanzien, educatie en inkomen
o Mensen uit families met een lager inkomen bereiken bepaalde mijlpalen van
volwassenheid vaak eerder, zoals het krijgen van kinderen, werk en
verantwoordelijkheden
, o Opgroeien in een laag SES heeft een significante negatieve invloed op de
ontwikkeling van kinderen, zoals vermindering van mentale en fysieke gezondheid
op latere leeftijd
- Tijdsperiode in de geschiedenis
o Kinderen werden voor de 17e eeuw als gelijken gezien als volwassenen, en niet als
onschuldige individuen waarvoor gezorgd moest worden. Tegenwoordig hoeven
kinderen niet mee te helpen met het zorgen voor de familie en het binnenhalen van
geld
o Adolescentie ontstond pas in eind 19e eeuw, omdat kinderarbeid verboden werd, en
er een lijn getrokken moest worden tussen kinderen en volwassenen
o Emerging adulthood ontstond pas in het eind van de 20e eeuw
o Middle age ontstond in de 20e eeuw, omdat volwassenen steeds langer leefden en
hierdoor hun kinderen konden zien opgroeien tot volwassenen
o Late volwassenheid ontstond in de 20e eeuw om een pensioenleeftijd aan te duiden,
waarop mensen mochten stoppen met werken
Levensverwachting = het gemiddelde aantal jaren die een pasgeborene waarschijnlijk blijft leven
- Was 49 in de 17e eeuw, nu is het gemiddeld 79 in Amerika
- Hogere SES hangt vaak samen met een langere levensverwachting
Nature-nurture issue = de vraag hoe biologische en omgevingsfactoren samenwerken om ons en
ons gedrag te vormen
- Nature = nadruk van de invloed van erfelijkheid, universele processen in de levensloop,
aangeboren neigingen/gedragingen, hormonen enz
o Maturation = de biologische ontwikkeling van een individu, zoals vaststaat in de
genen/DNA
Maturationele veranderingen in de hersenen leiden tot cognitieve
veranderingen
- Nurture = invloed van omgevingsfactoren
o Omgeving/environment = alle externe fysieke en sociale eigenschappen, prikkels en
gebeurtenissen die ons kunnen beïnvloeden
Leren = proces waarin ervaring leidt tot relatief permanente veranderingen
in onze gedachten, gevoelens of gedrag
1.2 – de wetenschap van ontwikkeling
Doelen van onderzoek naar de levensloop zijn
- Beschrijven = beschrijven van het functioneren van individuen op verschillende leeftijden,
en hoe de functionering verandert over tijd
- Voorspellen = identificeren van factoren die ontwikkeling voorspellen/veroorzaken
- Verklaren = vaststellen waarom factoren de ontwikkeling voorspellen/veroorzaken
- Verbeteren van ontwikkeling = kennis gebruiken om ontwikkeling positief te beïnvloeden
Evidence-based practice = behandelaren zorgen dat de behandeling die zij gebruiken ondersteund
wordt door onderzoek en effectief is
De studie van ontwikkeling begon met baby biographies = observeren en vastleggen van de groei en
ontwikkeling van iemands kind
