Biologie van dieren leerdoelen weefsels
Leerdoelen epitheelweefsel
De basisstructuur en plaatsen van voorkomen van de diverse vormen en varianten van
epitheelweefsel globaal kunnen beschrijven.
Kubisch epitheel (cuboidal): epitheel op de nieren en klieren (schildklier en speekselklier).
Gespecialiseerd voor secretie. Heeft een dobbelsteen vorm
Eenlagig epitheel (simple columnar): vaak op plekken waar er secretie en actieve absorptie
plaatsvindt (darmen). Kan spijsverteringssappen sectreteren en nutriënten absorberen.
Heeft een baksteen vorm.
Plat epitheel (simple squamous): epitheel in de bloedvaten en de luchtzakjes van de longen.
Heeft een functie in het uitwisselen van materialen door middel van diffusie.
Pseudogelaagd epitheel (pseudostratified): epitheel in de luchtwegen, vormen een
slijmmembraan. De cilia ‘vegen’ het slijm langs het oppervlak. Heeft 1 cellaag, verschilt in
grootte en plaats van kern.
Meerlagig epitheel (stratified): op plekken waar veel slijtage plaatsvindt (huid, mond, anus
en vagina). Heeft meerdere lagen en groeit snel. Nieuwe cellen die gevormd worden door
deling bij de basale laag duwen oude cellen naar boven.
Overgangsepitheel: aan de binnenzijde van de urineblaas. Het kan sterk van vorm
veranderen, afhankelijk van de mate waarin de urineblaas wordt gerekt als zij zich vult met
urine. Het wordt beschouwd als een vorm van pseudogelaagd epitheel omdat alle cellen
zeer waarschijnlijk contact maken met de basale lamina.
Kennis hebben van de verscheidenheid aan functies die door epitheel / epitheelcellen
kunnen worden uitgeoefend.
Bescherming, absorptie, filtratie, excretie en secretie
De structuur en de functie van tight junctions, desmosomen en gap junctions kunnen
beschrijven.
Tight junctions: plasmamembraan van buurcellen zijn erg dicht tegen elkaar gedrukt. Ze zijn
gebonden door specifieke eiwitten. Tight junctions vormen een barrière die ervoor zorgen
dat er geen lekkage van extracellulaire vloeistof is tussen epitheelcellen. Maken onze huid
waterdicht. Extracellulaire ruimten om epitheelcellen heen afsluiten
Desmosomen: epitheelcellen stevig met elkaar en met de basale lamina verankeren.
Intermediaire filamenten, gemaakt van stevige keratine eiwitten verankeren desmosomen in
het cytoplasma. Desmosomen verbinden spiercellen aan elkaar.
,Gap junctions: open verbindingen tussen het cytoplasma van naburige cellen, via welke
uitwisseling van stoffen tussen naburige cellen mogelijk is. Ze bestaan uit membraan
eiwitten, dit zijn verlengingen van de membraaneiwitten van de twee cellen. Deze eiwitten
creëren poorten poriën waardoor ionen, suikers, aminozuren en andere kleine moleculen
kunnen passeren. Gap junctions zijn noodzakelijk voor cel communicatie.
De processen kunnen beschrijven die plaatsvinden in meerlagig plat verhoornend epitheel.
Epitheel dat ons huidoppervlak bekleedt wordt de epidermis genoemd. Er worden
voortdurend nieuwe epitheelcellen gevormd omdat er veel slijtage is. Epidermiscellen zijn
gespecialiseerd in het proces van hoornvorming/keratinevorming in de vorm van
keratinefilamenten. Nadat nieuwe cellen door mitose zijn ontstaan in de meest basale laag
van de epidermis schuiven ze langzamerhand naar boven en veranderen geleidelijk van
vorm; van min of meer kubisch of laagcilindrisch worden ze langzamerhand steeds platter.
Ondertussen produceren ze in hun cytoplasma steeds meer keratinefilamenten. Op een
bepaalde hoogte aangekomen gaan de cellen ook grove korrels produceren, die het
zogenaamde keratohyaliene bevatten en die verderop weer abrupt verdwijnen. Ook de
celkernen en andere celorganellen zijn dan niet meer te onderscheiden en het cytoplasma is
volgepakt met keratinefilamenten, die aaneengesmeed zijn tot stevige aggregaten door
(vermoedelijk) het keratohyaliene. De cellen zijn dan in feite platte, levenloze hoornschubjes
geworden, die dicht op elkaar gepakt zitten, de hoornlaag, ook wel stratum corneum
genoemd. Aan het oppervlak van deze hoornlaag laten voortdurend verhoornde cellen als
hoornschilfers los. De hoornlaag helpt het huidoppervlak te beschermen tegen slijtage van
buitenaf en beschermt het lichaam bovendien tegen het verlies van water doordat de
hoornlaag zeer weinig doorlaatbaar is voor water.
, De embryonale ontwikkeling van exocriene klieren en van endocriene klieren kunnen
beschrijven.
Exocriene klieren: op plaatsen in het embryonale epitheel vermenigvuldigen cellen zich en
groeien ze in het ondergelegen embryonale bindweefsel. Deze cellen kunnen zich
rangschikken tot een buisvormige structuur, onderste cellen differentiëren zich tot
kliercellen en de bovenste cellen de klierafvoergang vormen. Ze heten exocriene klieren
omdat ze hun secretieproducten via een eigen afvoergang afgeven aan het uitwendige
lichaamsoppervlak zoals zweet- en traanklieren of inwendig opp zoals spijsverteringsklieren.
Endocriene klieren: hebben geen eigen afvoergang en kunnen hun secretieproducten alleen
afgeven via het bloed/ circulatievloeistof. Hormoonklieren zijn een voorbeeld hiervan. Ze
rangschikken zich niet buisvormig, bloedcapillairen kunnen binnendringen.
Leerdoelen epitheelweefsel
De basisstructuur en plaatsen van voorkomen van de diverse vormen en varianten van
epitheelweefsel globaal kunnen beschrijven.
Kubisch epitheel (cuboidal): epitheel op de nieren en klieren (schildklier en speekselklier).
Gespecialiseerd voor secretie. Heeft een dobbelsteen vorm
Eenlagig epitheel (simple columnar): vaak op plekken waar er secretie en actieve absorptie
plaatsvindt (darmen). Kan spijsverteringssappen sectreteren en nutriënten absorberen.
Heeft een baksteen vorm.
Plat epitheel (simple squamous): epitheel in de bloedvaten en de luchtzakjes van de longen.
Heeft een functie in het uitwisselen van materialen door middel van diffusie.
Pseudogelaagd epitheel (pseudostratified): epitheel in de luchtwegen, vormen een
slijmmembraan. De cilia ‘vegen’ het slijm langs het oppervlak. Heeft 1 cellaag, verschilt in
grootte en plaats van kern.
Meerlagig epitheel (stratified): op plekken waar veel slijtage plaatsvindt (huid, mond, anus
en vagina). Heeft meerdere lagen en groeit snel. Nieuwe cellen die gevormd worden door
deling bij de basale laag duwen oude cellen naar boven.
Overgangsepitheel: aan de binnenzijde van de urineblaas. Het kan sterk van vorm
veranderen, afhankelijk van de mate waarin de urineblaas wordt gerekt als zij zich vult met
urine. Het wordt beschouwd als een vorm van pseudogelaagd epitheel omdat alle cellen
zeer waarschijnlijk contact maken met de basale lamina.
Kennis hebben van de verscheidenheid aan functies die door epitheel / epitheelcellen
kunnen worden uitgeoefend.
Bescherming, absorptie, filtratie, excretie en secretie
De structuur en de functie van tight junctions, desmosomen en gap junctions kunnen
beschrijven.
Tight junctions: plasmamembraan van buurcellen zijn erg dicht tegen elkaar gedrukt. Ze zijn
gebonden door specifieke eiwitten. Tight junctions vormen een barrière die ervoor zorgen
dat er geen lekkage van extracellulaire vloeistof is tussen epitheelcellen. Maken onze huid
waterdicht. Extracellulaire ruimten om epitheelcellen heen afsluiten
Desmosomen: epitheelcellen stevig met elkaar en met de basale lamina verankeren.
Intermediaire filamenten, gemaakt van stevige keratine eiwitten verankeren desmosomen in
het cytoplasma. Desmosomen verbinden spiercellen aan elkaar.
,Gap junctions: open verbindingen tussen het cytoplasma van naburige cellen, via welke
uitwisseling van stoffen tussen naburige cellen mogelijk is. Ze bestaan uit membraan
eiwitten, dit zijn verlengingen van de membraaneiwitten van de twee cellen. Deze eiwitten
creëren poorten poriën waardoor ionen, suikers, aminozuren en andere kleine moleculen
kunnen passeren. Gap junctions zijn noodzakelijk voor cel communicatie.
De processen kunnen beschrijven die plaatsvinden in meerlagig plat verhoornend epitheel.
Epitheel dat ons huidoppervlak bekleedt wordt de epidermis genoemd. Er worden
voortdurend nieuwe epitheelcellen gevormd omdat er veel slijtage is. Epidermiscellen zijn
gespecialiseerd in het proces van hoornvorming/keratinevorming in de vorm van
keratinefilamenten. Nadat nieuwe cellen door mitose zijn ontstaan in de meest basale laag
van de epidermis schuiven ze langzamerhand naar boven en veranderen geleidelijk van
vorm; van min of meer kubisch of laagcilindrisch worden ze langzamerhand steeds platter.
Ondertussen produceren ze in hun cytoplasma steeds meer keratinefilamenten. Op een
bepaalde hoogte aangekomen gaan de cellen ook grove korrels produceren, die het
zogenaamde keratohyaliene bevatten en die verderop weer abrupt verdwijnen. Ook de
celkernen en andere celorganellen zijn dan niet meer te onderscheiden en het cytoplasma is
volgepakt met keratinefilamenten, die aaneengesmeed zijn tot stevige aggregaten door
(vermoedelijk) het keratohyaliene. De cellen zijn dan in feite platte, levenloze hoornschubjes
geworden, die dicht op elkaar gepakt zitten, de hoornlaag, ook wel stratum corneum
genoemd. Aan het oppervlak van deze hoornlaag laten voortdurend verhoornde cellen als
hoornschilfers los. De hoornlaag helpt het huidoppervlak te beschermen tegen slijtage van
buitenaf en beschermt het lichaam bovendien tegen het verlies van water doordat de
hoornlaag zeer weinig doorlaatbaar is voor water.
, De embryonale ontwikkeling van exocriene klieren en van endocriene klieren kunnen
beschrijven.
Exocriene klieren: op plaatsen in het embryonale epitheel vermenigvuldigen cellen zich en
groeien ze in het ondergelegen embryonale bindweefsel. Deze cellen kunnen zich
rangschikken tot een buisvormige structuur, onderste cellen differentiëren zich tot
kliercellen en de bovenste cellen de klierafvoergang vormen. Ze heten exocriene klieren
omdat ze hun secretieproducten via een eigen afvoergang afgeven aan het uitwendige
lichaamsoppervlak zoals zweet- en traanklieren of inwendig opp zoals spijsverteringsklieren.
Endocriene klieren: hebben geen eigen afvoergang en kunnen hun secretieproducten alleen
afgeven via het bloed/ circulatievloeistof. Hormoonklieren zijn een voorbeeld hiervan. Ze
rangschikken zich niet buisvormig, bloedcapillairen kunnen binnendringen.
