Intrafamiliaal geweld
Inhoudsopgave
Les 1: Introductie & herkenning en screening van geweld. . ............................................................................. 3
Wat is intrafamiliaal geweld .............................................................................................................................. 3
Vormen van IFG .................................................................................................................................................. 3
Prevalentiecijfers ................................................................................................................................................ 3
Signalenlijst ........................................................................................................................................................ 3
Risicofactoren, uitlokkende factoren en protectieve factoren ............................................................................ 5
Implementatie in GGZ: kindreflex ....................................................................................................................... 5
Risicofactoren voor daderschap ......................................................................................................................... 6
Uitlokkende factoren .......................................................................................................................................... 6
Les 2: Partnergeweld . ............................................................................................................ 7
Wat is partnergeweld? ....................................................................................................................................... 7
Typologieën ........................................................................................................................................................ 7
Geweldcyclus .................................................................................................................................................... 10
Veiligheidsplan bij partnergeweld .................................................................................................................... 11
Les 3: Grenswijs: adequaat reageren bij grensoverschrijdend-gedrag ............................................................. 13
Wat is grensoverschrijdend gedrag? ................................................................................................................ 13
Grenswijs .......................................................................................................................................................... 14
Hoe reageer je als professional? ...................................................................................................................... 17
Les 4: Ouderenmis(be)handeling. . ............................................................................................. 18
Prevalentie ........................................................................................................................................................ 18
Wie? ................................................................................................................................................................. 18
Waar? ............................................................................................................................................................... 18
Taboe ................................................................................................................................................................ 18
Mishandeling versus mis(be)handeling ............................................................................................................ 20
knipperlichten ................................................................................................................................................... 23
Taboe ................................................................................................................................................................ 23
WAT TE DOEN?stappenplan VLOCO .................................................................................................................. 23
Gezamenlijke plan van aanpak ......................................................................................................................... 24
Wetgeving ........................................................................................................................................................ 24
Vredegerecht .................................................................................................................................................... 24
Les 5: Slachtoffer – daderbemiddeling. . ...................................................................................... 26
Bemiddeling in een notendop ........................................................................................................................... 26
Dena Van den Driessche – intrafamiliaal 1
, Bemiddeling bij intrafamiliaal geweld (IFG) ..................................................................................................... 26
Mogelijkheden in slachtoffer- daderbemiddeling (algemeen – niet enkel IFG) ................................................ 27
Signalen die kunnen wijzen op een behoefte aan bemiddeling ........................................................................ 28
Les 6: Politionele aanpak van huiselijk geweld. . ............................................................................... 29
Team interventie en onthaal ............................................................................................................................. 29
Jeugd en sociale recherchie .............................................................................................................................. 29
Intrafamiliaal geweld ....................................................................................................................................... 30
Les 7+9 : traumasensitieve aanpak bij (vermoeden van) kindermishandeling ................................................ 31
Wat is verontrusting? ....................................................................................................................................... 31
Kindermishandeling op het VK ......................................................................................................................... 31
Vormen van kindermishandeling ...................................................................................................................... 31
Toxische stress en trauma ................................................................................................................................. 33
Prevalentie en sporen van kindermishandeling ................................................................................................ 36
Veerkracht bevorderen en traumasensiteif werken .......................................................................................... 38
Veiligheid en risicotaxatie ................................................................................................................................. 39
Aanpak van kindermishandeling ...................................................................................................................... 39
Vertrouwenscentra kindermishandeling........................................................................................................... 42
Enkele partners ................................................................................................................................................. 43
Les 8: Veiligheidsplan en jeugdrechtbank. . ................................................................................. 44
1 Sociale dienst jeugdrechtbank in Antwerpen ................................................................................................ 44
2 Signs of safety – family finding ...................................................................................................................... 44
3Casus Wouter.................................................................................................................................................. 45
4casus D............................................................................................................................................................ 47
5 stem van het kind .......................................................................................................................................... 49
6 wat neem ik mee? ......................................................................................................................................... 49
Les 10: Organisatie van hulpverlening. . .................................................................................... 50
ADHV waargebeurde casus .............................................................................................................................. 50
Aan de slag met de relatie ................................................................................................................................ 56
Gerechtelijke jeugdhulpverlening ..................................................................................................................... 56
Sociale dienst jeugdrechtbank (SDJ) ................................................................................................................. 56
Nog belangrijke partners .................................................................................................................................. 56
Les 11: Deel 2: organisatie van hulpverlening . ............................................................................... 57
De ketenaanpak CO3 ........................................................................................................................................ 57
Casusregie binnen de ketenaanpak .................................................................................................................. 58
Expertisecentrum FJC “veilig thuis” .................................................................................................................. 60
Afronden CO3-dossier-veilig loslaten................................................................................................................ 62
De toekomst van FJC’s ...................................................................................................................................... 64
Dena Van den Driessche – intrafamiliaal 2
, Les 1: Introductie & herkenning en screening van geweld. .
Wat is intrafamiliaal geweld
=
“Intrafamiliaal geweld (afgekort IFG) is elk dwingend, intimiderend gedrag dat
uitgeoefend wordt tegenover een gezins- of familielid of (ex-)intieme partner én waarbij dit
dwingend intimiderend gedrag gepaard gaat met geweld of dreiging met geweld en een
intrafamiliale invloed heeft”
Geweld: fysiek, psychisch en seksueel geweld, alsook economische verdrukking, isolatie.
Het kan gaan over actief of passief geweld of dreiging met geweld. Het geweld kan zowel
gepleegd worden door volwassenen als door kinderen en adolescenten. Zowel kinderen als
volwassenen kunnen er het slachtoffer van zijn. Men kan zowel rechtstreeks als
onrechtstreeks slachtoffer zijn van intrafamiliaal geweld. Getuige zijn van geweld is in die zin
ook een vorm van slachtofferschap.
Intrafamiliaal: zowel partners als ex-partners, ouders (of diegenen die de ouderlijke taak
vervullen) tgo. kinderen, volwassenen tgo. ouderen, kinderen tgo. ouders en kinderen
onderling. Huisvrienden vallen buiten de afbakening van intrafamiliaal geweld.
Vormen van IFG
1.Kindermishandeling: ouder → kind
2.Oudermishandeling: kind → ouder
3.Ouderenmishandeling: volwassene → oudere
4.Partnergeweld: ouder/ partner → ouder/partner
! Of ex
5. Siblinggeweld: kind → kind
Maar ook
6. Eergerelateerd geweld
• Gedwongen huwelijk
• Genitale verminking
• …
Prevalentiecijfers
10% doet stap naar hulpverlening
Moeilijk om percentage te geven; complex thema
Signalenlijst
Exploratie van signalen: lijst signalen = puur didactisch (heel vaak gebruikt om mensen te
gaan oplijnen)
-weinigzeggend; geen handvaten en richting.
-andere oorzaak
-kennis ontwikkelingspsychologie nodig
-multiproblem; probleem in het gezin staat vaak los van problemen daarbuiten
Bv. Financiële problemen, huwelijksproblemen…
Dena Van den Driessche – intrafamiliaal 3
, Signaal=alarmbelletje
Voorbeelden
Mogelijke lichamelijke signalen bij kind:
Voorbeelden:
➢ Kind heeft verschillende, onverklaarbare blauwe plekken of andere
verwondingen/kneuzingen
➢ Kind is slecht verzorgd (bv. enkel T-shirt aan in de winter), niet hygiënisch (bv.
ongewassen haar), …
➢ Kind is vaak vermoeid, lusteloos, zwak
➢ Kind vertoont een houterige manier van bewegen
➢ Kind heeft urineweginfecties, vaginale of anale verwondingen
➢ Kind heeft eetproblemen (bv. geen eetlust) of slaapproblemen
Mogelijke gezinssignalen:
Voorbeelden:
➢ Onhygiënische of gebrekkige leefomstandigheden
➢ Gezin is sociaal geïsoleerd, weinig of geen betrokkenheid op de omgeving of de
school
➢ Gezin wisselt vaak van woning, huisarts, ziekenhuis, …
➢ Samenstelling van het gezin wisselt (bv. moeder die regelmatig andere partners
heeft)
➢ Andere kinderen zijn uit huis geplaatst, of door de ouders vrijwillig ondergebracht
in een internaat, een MPI, …
➢ …
Mogelijke signalen op school:
Voorbeelden:
➢ Leerproblemen of ontwikkelingsproblemen bij kind
➢ Problemen met taal / spraak
➢ Kind is regelmatig afwezig of te laat op school
➢ Kind heeft geen eten/drinken bij
➢ Kind kan zich niet concentreren in de klas of verstoort de les
➢ Kind wil zich niet uitkleden bij turnles/zwemles
➢ …
CASUS
Simon is 8 maanden oud. Zijn oma maakt zich ernstig zorgen: Simon vertoont motorische achterstand en
reageert niet adequaat op sociale interactie.
Hij is niet ondervoed, maar is wel vaak ziek. De vader van Simon is schipper en is vaak weg van huis, de
moeder heeft een bipolaire stoornis en functioneert zeer wisselend. Bij momenten is ze niet in staat om
aandacht aan Simon te geven of voor hem te zorgen.
Op dit moment is de situatie aan het escaleren: moeder ligt bijna continu in haar bed, is (nog) meer
beginnen drinken en Simon ziet er verwaarloosd uit…
→Mogelijke alarmbelletjes
Mama die door haar bipolaire stoornis er niet kan zijn voor haar kind
Kind is heel vaak ziek
Motorische achterstand/ reageert niet adequaat op sociale situaties
Mama is meer beginnen drinken
Dena Van den Driessche – intrafamiliaal 4
Inhoudsopgave
Les 1: Introductie & herkenning en screening van geweld. . ............................................................................. 3
Wat is intrafamiliaal geweld .............................................................................................................................. 3
Vormen van IFG .................................................................................................................................................. 3
Prevalentiecijfers ................................................................................................................................................ 3
Signalenlijst ........................................................................................................................................................ 3
Risicofactoren, uitlokkende factoren en protectieve factoren ............................................................................ 5
Implementatie in GGZ: kindreflex ....................................................................................................................... 5
Risicofactoren voor daderschap ......................................................................................................................... 6
Uitlokkende factoren .......................................................................................................................................... 6
Les 2: Partnergeweld . ............................................................................................................ 7
Wat is partnergeweld? ....................................................................................................................................... 7
Typologieën ........................................................................................................................................................ 7
Geweldcyclus .................................................................................................................................................... 10
Veiligheidsplan bij partnergeweld .................................................................................................................... 11
Les 3: Grenswijs: adequaat reageren bij grensoverschrijdend-gedrag ............................................................. 13
Wat is grensoverschrijdend gedrag? ................................................................................................................ 13
Grenswijs .......................................................................................................................................................... 14
Hoe reageer je als professional? ...................................................................................................................... 17
Les 4: Ouderenmis(be)handeling. . ............................................................................................. 18
Prevalentie ........................................................................................................................................................ 18
Wie? ................................................................................................................................................................. 18
Waar? ............................................................................................................................................................... 18
Taboe ................................................................................................................................................................ 18
Mishandeling versus mis(be)handeling ............................................................................................................ 20
knipperlichten ................................................................................................................................................... 23
Taboe ................................................................................................................................................................ 23
WAT TE DOEN?stappenplan VLOCO .................................................................................................................. 23
Gezamenlijke plan van aanpak ......................................................................................................................... 24
Wetgeving ........................................................................................................................................................ 24
Vredegerecht .................................................................................................................................................... 24
Les 5: Slachtoffer – daderbemiddeling. . ...................................................................................... 26
Bemiddeling in een notendop ........................................................................................................................... 26
Dena Van den Driessche – intrafamiliaal 1
, Bemiddeling bij intrafamiliaal geweld (IFG) ..................................................................................................... 26
Mogelijkheden in slachtoffer- daderbemiddeling (algemeen – niet enkel IFG) ................................................ 27
Signalen die kunnen wijzen op een behoefte aan bemiddeling ........................................................................ 28
Les 6: Politionele aanpak van huiselijk geweld. . ............................................................................... 29
Team interventie en onthaal ............................................................................................................................. 29
Jeugd en sociale recherchie .............................................................................................................................. 29
Intrafamiliaal geweld ....................................................................................................................................... 30
Les 7+9 : traumasensitieve aanpak bij (vermoeden van) kindermishandeling ................................................ 31
Wat is verontrusting? ....................................................................................................................................... 31
Kindermishandeling op het VK ......................................................................................................................... 31
Vormen van kindermishandeling ...................................................................................................................... 31
Toxische stress en trauma ................................................................................................................................. 33
Prevalentie en sporen van kindermishandeling ................................................................................................ 36
Veerkracht bevorderen en traumasensiteif werken .......................................................................................... 38
Veiligheid en risicotaxatie ................................................................................................................................. 39
Aanpak van kindermishandeling ...................................................................................................................... 39
Vertrouwenscentra kindermishandeling........................................................................................................... 42
Enkele partners ................................................................................................................................................. 43
Les 8: Veiligheidsplan en jeugdrechtbank. . ................................................................................. 44
1 Sociale dienst jeugdrechtbank in Antwerpen ................................................................................................ 44
2 Signs of safety – family finding ...................................................................................................................... 44
3Casus Wouter.................................................................................................................................................. 45
4casus D............................................................................................................................................................ 47
5 stem van het kind .......................................................................................................................................... 49
6 wat neem ik mee? ......................................................................................................................................... 49
Les 10: Organisatie van hulpverlening. . .................................................................................... 50
ADHV waargebeurde casus .............................................................................................................................. 50
Aan de slag met de relatie ................................................................................................................................ 56
Gerechtelijke jeugdhulpverlening ..................................................................................................................... 56
Sociale dienst jeugdrechtbank (SDJ) ................................................................................................................. 56
Nog belangrijke partners .................................................................................................................................. 56
Les 11: Deel 2: organisatie van hulpverlening . ............................................................................... 57
De ketenaanpak CO3 ........................................................................................................................................ 57
Casusregie binnen de ketenaanpak .................................................................................................................. 58
Expertisecentrum FJC “veilig thuis” .................................................................................................................. 60
Afronden CO3-dossier-veilig loslaten................................................................................................................ 62
De toekomst van FJC’s ...................................................................................................................................... 64
Dena Van den Driessche – intrafamiliaal 2
, Les 1: Introductie & herkenning en screening van geweld. .
Wat is intrafamiliaal geweld
=
“Intrafamiliaal geweld (afgekort IFG) is elk dwingend, intimiderend gedrag dat
uitgeoefend wordt tegenover een gezins- of familielid of (ex-)intieme partner én waarbij dit
dwingend intimiderend gedrag gepaard gaat met geweld of dreiging met geweld en een
intrafamiliale invloed heeft”
Geweld: fysiek, psychisch en seksueel geweld, alsook economische verdrukking, isolatie.
Het kan gaan over actief of passief geweld of dreiging met geweld. Het geweld kan zowel
gepleegd worden door volwassenen als door kinderen en adolescenten. Zowel kinderen als
volwassenen kunnen er het slachtoffer van zijn. Men kan zowel rechtstreeks als
onrechtstreeks slachtoffer zijn van intrafamiliaal geweld. Getuige zijn van geweld is in die zin
ook een vorm van slachtofferschap.
Intrafamiliaal: zowel partners als ex-partners, ouders (of diegenen die de ouderlijke taak
vervullen) tgo. kinderen, volwassenen tgo. ouderen, kinderen tgo. ouders en kinderen
onderling. Huisvrienden vallen buiten de afbakening van intrafamiliaal geweld.
Vormen van IFG
1.Kindermishandeling: ouder → kind
2.Oudermishandeling: kind → ouder
3.Ouderenmishandeling: volwassene → oudere
4.Partnergeweld: ouder/ partner → ouder/partner
! Of ex
5. Siblinggeweld: kind → kind
Maar ook
6. Eergerelateerd geweld
• Gedwongen huwelijk
• Genitale verminking
• …
Prevalentiecijfers
10% doet stap naar hulpverlening
Moeilijk om percentage te geven; complex thema
Signalenlijst
Exploratie van signalen: lijst signalen = puur didactisch (heel vaak gebruikt om mensen te
gaan oplijnen)
-weinigzeggend; geen handvaten en richting.
-andere oorzaak
-kennis ontwikkelingspsychologie nodig
-multiproblem; probleem in het gezin staat vaak los van problemen daarbuiten
Bv. Financiële problemen, huwelijksproblemen…
Dena Van den Driessche – intrafamiliaal 3
, Signaal=alarmbelletje
Voorbeelden
Mogelijke lichamelijke signalen bij kind:
Voorbeelden:
➢ Kind heeft verschillende, onverklaarbare blauwe plekken of andere
verwondingen/kneuzingen
➢ Kind is slecht verzorgd (bv. enkel T-shirt aan in de winter), niet hygiënisch (bv.
ongewassen haar), …
➢ Kind is vaak vermoeid, lusteloos, zwak
➢ Kind vertoont een houterige manier van bewegen
➢ Kind heeft urineweginfecties, vaginale of anale verwondingen
➢ Kind heeft eetproblemen (bv. geen eetlust) of slaapproblemen
Mogelijke gezinssignalen:
Voorbeelden:
➢ Onhygiënische of gebrekkige leefomstandigheden
➢ Gezin is sociaal geïsoleerd, weinig of geen betrokkenheid op de omgeving of de
school
➢ Gezin wisselt vaak van woning, huisarts, ziekenhuis, …
➢ Samenstelling van het gezin wisselt (bv. moeder die regelmatig andere partners
heeft)
➢ Andere kinderen zijn uit huis geplaatst, of door de ouders vrijwillig ondergebracht
in een internaat, een MPI, …
➢ …
Mogelijke signalen op school:
Voorbeelden:
➢ Leerproblemen of ontwikkelingsproblemen bij kind
➢ Problemen met taal / spraak
➢ Kind is regelmatig afwezig of te laat op school
➢ Kind heeft geen eten/drinken bij
➢ Kind kan zich niet concentreren in de klas of verstoort de les
➢ Kind wil zich niet uitkleden bij turnles/zwemles
➢ …
CASUS
Simon is 8 maanden oud. Zijn oma maakt zich ernstig zorgen: Simon vertoont motorische achterstand en
reageert niet adequaat op sociale interactie.
Hij is niet ondervoed, maar is wel vaak ziek. De vader van Simon is schipper en is vaak weg van huis, de
moeder heeft een bipolaire stoornis en functioneert zeer wisselend. Bij momenten is ze niet in staat om
aandacht aan Simon te geven of voor hem te zorgen.
Op dit moment is de situatie aan het escaleren: moeder ligt bijna continu in haar bed, is (nog) meer
beginnen drinken en Simon ziet er verwaarloosd uit…
→Mogelijke alarmbelletjes
Mama die door haar bipolaire stoornis er niet kan zijn voor haar kind
Kind is heel vaak ziek
Motorische achterstand/ reageert niet adequaat op sociale situaties
Mama is meer beginnen drinken
Dena Van den Driessche – intrafamiliaal 4
