Inleiding
Agogiek is…
1.1 Kernbegrippen
Handelen
- handelingspotentieel: manier waarop iemand kan handelen, handelen is omgaan met eigen leven/omgaan
met problemen, weten hoe aan slag gaan met wereld rondom u
- agoog versterken en vergroten het handelingspotentieel: bevestigen en individueel uitbreiden
- Eigenaarschap koppelen: mensen meer eigenaar maken van hun eigen leven, dat ze zelf keuzes kunnen
maken
Beïnvloeding
- hetgeen je als agoog proberen bewerkstelligen is beïnvloeden
- je doet dingen niet zomaar, maar je wilt echt iets veranderen/realiseren
- kan in privéleven zijn of grotere groepen
- zegt al veel over politieke rol: wilt aan de slag gaan met samenleving (verschil met bv. sociologie)
Educatie
- formeel, informeel, non-formeel
- agogische veronderstelt altijd educatie en eerder informeel en non-formeel
- etymologie: educare (opgroeien, vormen), educere (wegleiden uit: meer mensen wegtrekken uit dominante
wereldbeelden en andere manieren van kijken aanleert)
- niet vooropgestelde manier van leren maar jezelf ontdekken
Sociaal-werk
- Hermeneutische cirkel: versterken elkaar: je werkt altijd sociaal en cultureel
- sociaal: verwijst naar meer dan één mens/sociaal verband, maar ook naar sociale rechten/ rechtvaardigheid
- cultuur: hoe begrijpen we elkaar
- zo veronderstellen ze elkaar: vanaf dat je met meer dan één persoon bent moet je elkaar proberen begrijpen
Gesprek
- kan manier zijn om handelingspotentieel te vergroten
- heel breed: kan effectief gesprek zijn (individueel), maar ook workshops begeleiden, aan de slag gaan,...
- verwijst naar dynamisch gegeven tussen jou en cliënt: want het is interactief
- agogen proberen gesprek te herstellen: als je aan slag gaat met mensen nodig eerst gesprek
- gesprekspartner goed begrijpen, inzicht krijgen in handelen
- gesprek is herstellen van connectie, niet per se herstellen maatschappelijk probleem
- agogisch gesprek best dialoog maar bestaan altijd meerdere vormen (dialoog, monoloog, antiloog)
monoloog: praat alleen, zegt wat er moet gebeuren, weinig connectie met ondergrond (bv. Jezus)
dialoog: wel die connectie met ondergrond (bv. Aristoteles) maar nog altijd autoriteit
antiloog: antiautoritair, dingen in vraag stellen (bv. Diogenes)
1.2 Top-down agogiek versus bottom-up
Top-down: overheid bv.: hele strategie om probleem op te lossen en wordt dan van bovenaf opgelegd, maar heel
vaak nuances worden genegeerd en niet mee opgepakt, daar taak agoog is bedoeling wel doen
Bottom-up: meer taak van agoog, van onderuit verandering implementeren
1.3 Deelwetenschappen
Agogiek wordt gesteund door enkele andere disciplines
- psychologie: begrijpen wat er in mensen hun hoofd omgaan
- sociologie: hoe verhouden mensen zich tot samenleving: wat gebeurt er in samenleving dat je u met die
persoon moet bezighouden
1
, - filosofie: als agoog probeer je echt iets te veranderen en dat vertrekt vanuit iets dus daarom denkbeelden en
wereldbeelden (over agoog, samenleving, agogisch model) nodig om te gebruiken, filosofie die discipline om
die wereldbeelden te vormen en kritisch beoordelen
Iedereen vertrekt vanuit beelden en ideeën over de samenleving en die heel belangrijk zijn voor manier
waarop rol van agoog zal uitvoeren, dus filosofie laat ons toe kritisch kijken naar wereldbeelden van agoog,
als persoon, wereld,...
- Wat kenmerkt het huidige wereldbeeld?
polarisatie, wij-zij denken, individualisme, kapitalisme, …
moeilijk definiëren want overal anders en vaak westers dominant
kunnen we beeld plakken op de wereld vandaag?
tegenstrijdig wereldbeeld
Wereldbeelden
2.1 Wereldbeeld
Het is een representatie/beeld van ons bestaan → Verbeelding van de wereld. Bevat zowel collectieve als individuele
voorstellingen en idealen
Bv. op vlak van: politiek, (romantische) liefde, werk, gezondheid, opvoeding, educatie, ….
- Liefde: monogame, polygame relaties
- Werk:: goede balans werk-privé
Wereldbeeld is metafysisch systeem, een filosofie
= Organisatie en bundeling van voorstellingen van de hele werkelijkheid tot betekenisvol geheel. Het toont zich in
ons handelen. Manier waarop werkelijkheid representeren, aanwezig maken in ons hoofd Betekenisvol geheel !!
Iedereen heeft zijn eigen manier om hun wereld betekenisvol te maken.
Ons beeld van de wereld is sterk beïnvloed door religie/levensbeschouwing/cultuur
4 aspecten
1. Zinvolle verklaring
Verklarend
Referentiekader voor begrip van de wereld
Wereld toont/verklaart zich via beeld
Geeft zin en betekenis aan werkelijkheid
Verklaring van de werkelijkheid
Het toont die wereld en verklaart zich die via beeld dat we hebben van de werkelijkheid
Manier waarop we voelen en denken over wereld is op betekenisvolle manier
Wereldbeeld zorgt ervoor dat we werkelijkheid snappen of niet snappen soms
2. Praxeologisch
< praxis: doen/acties/handelen – logos: leer = Leer van het handelen
Toont zich in ons handelen
Geeft richting (zin) aan dagelijkse handelen
Geeft een reden voor de dingen die we doen
Is grond/basis voor belangrijke keuzes in leven
Handelen vanuit bepaalde intentie en die intentie is bepaald door wereldbeeld
Wereldbeeld grotendeels bewust en cognitieve verklaringen maar langs andere kant zegt het ook
wat je doet en waarom (dus niet enkel als theoretisch cognitief iets maar ook lichamelijk praktijk)
Vb.: werk-privé scheiding belangrijk: dus stoppen om 18h ookal ben je nog niet klaar
3. Ethisch/normatief
Niet enkel: hoe we de dingen doen, maar ook hoe we ze MOETEN doen
Normatief beeld: bepaalt normen en waarden
Morele houvast voor concrete en abstracte realiteit
Prescriptief element: voorschrijvend element
2
, Vb.: in derde wereld landen werken en niet met kinderen poseren op foto’s daar
4. Epistemologisch
< episteme: kennis - logos: leer van = Leer van de kennis
Niet enkel wat moreel juist of fout is, maar ook wat kentheoretisch juist of fout is
Kennisleer: wat is waarheid? Welke zijn goede argumentaties? Welke logica is correct?
In die zin zegt ons wereldbeeld iets over wat we beschouwen als juist/fout
Vergelijkbaar aan ethische: hier meer theoretisch juist of fout en niet moreel juist of fout
Heeft te maken met de vraag naar de waarheid en welke logica daarachter (epistemologisch) vs.
Vraag van hoe naar handelen (moreel ethisch aspect)
o ethos: gewoonte, zegt iets over manier waarop we gewoon zijn dingen te doen, dus
normatief aspect
o Epistemologische: stelt vraag naar waarheid, en welke argumenten zijn waar en hoe
legitimeren (kan consensus over zijn maar hoeft niet
Vertelt ons hoe we omgaan met de werkelijkheid
Individueel (mens, agoog, onderzoeker) vs. Gemeenschappelijk (gemeenschap, wetenschapsbedrijf)
⇒ In denken én doen
Belangrijk als agoog stilstaan bij wereldbeeld: als agoog vertrek je ook vanuit bepaald wereldbeeld
Je maakt de wereld verstaanbaar, kenbaar, voelbaar, behandelbaar
Gedrag vs. handelen
o Handelen veronderstelt intentionele actie of intentie
o gedrag is meer wat je doet zonder na te denken: agoog dus handelen
Wereldbeeld is funderend en legitimerend
o Funderend: vormt de basis voor ons begrip van de wereld/werkelijkheid + ons handelen
o Legitimerend: Geeft aan dat ons begrip van de wereld en handelen ‘juist’ of gepast is +
Verklaart ons begrip van de wereld op zinvolle manier
Agogiek en wereldbeelden:
- als agoog ga je aan de slag met de wereld via eigen beeld of beeld van gemeenschap, mensen stimuleren om
op andere manier omgaan werkelijkheid
dus vaak wereldbeeld verbreden of versterken
Dingen openbreken en uitbreiden: Bv. mannenstemmen en later vrouwen; agoog openbreken
van mannelijk dominant wereldbeeld (koevoet) en dan lijm om versterken of vastplakken van
bepaalde wereldbeelden
versterken van eigen wereldbeeld of nieuw beeld erop gaan plakken
Altijd aan de slag met wereldbeelden als agogen en representatie van mensen: manier wereld
omgaan en proberen ondersteunen eigen wereldbeeld op een nieuwe/andere manier
Openbreken van vastgeroeste beelden: om nieuwe omgangsvormen, om nieuwe werelden een
kans te geven (koevoet)
Versterken van kwetsbare, onzekere beelden: om bestaande werelden een kans te geven (lijm)
Democratie in opmars
3.1 Een andere wereld is mogelijk
Wereld is veranderbaar en staat niet vast. Wereld is iets wat heel ons bestaan beschrijft: wereld is zo existentieel en
zo min of meer gelijk aan ons bestaan, aan manier waarop we bestaan en aan onze existentie → Dus andere wereld
mogelijk is enorme claim voor verandering. Geeft niet aan hoe andere wereld vormen: hierin gewoon belofte van
andere wereld
Weerspiegeling van diepgewortelde sociale, economische en culturele breuklijnen: geeft aan mensen samenleving
op andere manier vormgeven dan het vaker gebeurd
Veelheid aan wereldbeelden → Hebben gemeen: opnieuw/anders vorm te geven aan samenleving
3
Agogiek is…
1.1 Kernbegrippen
Handelen
- handelingspotentieel: manier waarop iemand kan handelen, handelen is omgaan met eigen leven/omgaan
met problemen, weten hoe aan slag gaan met wereld rondom u
- agoog versterken en vergroten het handelingspotentieel: bevestigen en individueel uitbreiden
- Eigenaarschap koppelen: mensen meer eigenaar maken van hun eigen leven, dat ze zelf keuzes kunnen
maken
Beïnvloeding
- hetgeen je als agoog proberen bewerkstelligen is beïnvloeden
- je doet dingen niet zomaar, maar je wilt echt iets veranderen/realiseren
- kan in privéleven zijn of grotere groepen
- zegt al veel over politieke rol: wilt aan de slag gaan met samenleving (verschil met bv. sociologie)
Educatie
- formeel, informeel, non-formeel
- agogische veronderstelt altijd educatie en eerder informeel en non-formeel
- etymologie: educare (opgroeien, vormen), educere (wegleiden uit: meer mensen wegtrekken uit dominante
wereldbeelden en andere manieren van kijken aanleert)
- niet vooropgestelde manier van leren maar jezelf ontdekken
Sociaal-werk
- Hermeneutische cirkel: versterken elkaar: je werkt altijd sociaal en cultureel
- sociaal: verwijst naar meer dan één mens/sociaal verband, maar ook naar sociale rechten/ rechtvaardigheid
- cultuur: hoe begrijpen we elkaar
- zo veronderstellen ze elkaar: vanaf dat je met meer dan één persoon bent moet je elkaar proberen begrijpen
Gesprek
- kan manier zijn om handelingspotentieel te vergroten
- heel breed: kan effectief gesprek zijn (individueel), maar ook workshops begeleiden, aan de slag gaan,...
- verwijst naar dynamisch gegeven tussen jou en cliënt: want het is interactief
- agogen proberen gesprek te herstellen: als je aan slag gaat met mensen nodig eerst gesprek
- gesprekspartner goed begrijpen, inzicht krijgen in handelen
- gesprek is herstellen van connectie, niet per se herstellen maatschappelijk probleem
- agogisch gesprek best dialoog maar bestaan altijd meerdere vormen (dialoog, monoloog, antiloog)
monoloog: praat alleen, zegt wat er moet gebeuren, weinig connectie met ondergrond (bv. Jezus)
dialoog: wel die connectie met ondergrond (bv. Aristoteles) maar nog altijd autoriteit
antiloog: antiautoritair, dingen in vraag stellen (bv. Diogenes)
1.2 Top-down agogiek versus bottom-up
Top-down: overheid bv.: hele strategie om probleem op te lossen en wordt dan van bovenaf opgelegd, maar heel
vaak nuances worden genegeerd en niet mee opgepakt, daar taak agoog is bedoeling wel doen
Bottom-up: meer taak van agoog, van onderuit verandering implementeren
1.3 Deelwetenschappen
Agogiek wordt gesteund door enkele andere disciplines
- psychologie: begrijpen wat er in mensen hun hoofd omgaan
- sociologie: hoe verhouden mensen zich tot samenleving: wat gebeurt er in samenleving dat je u met die
persoon moet bezighouden
1
, - filosofie: als agoog probeer je echt iets te veranderen en dat vertrekt vanuit iets dus daarom denkbeelden en
wereldbeelden (over agoog, samenleving, agogisch model) nodig om te gebruiken, filosofie die discipline om
die wereldbeelden te vormen en kritisch beoordelen
Iedereen vertrekt vanuit beelden en ideeën over de samenleving en die heel belangrijk zijn voor manier
waarop rol van agoog zal uitvoeren, dus filosofie laat ons toe kritisch kijken naar wereldbeelden van agoog,
als persoon, wereld,...
- Wat kenmerkt het huidige wereldbeeld?
polarisatie, wij-zij denken, individualisme, kapitalisme, …
moeilijk definiëren want overal anders en vaak westers dominant
kunnen we beeld plakken op de wereld vandaag?
tegenstrijdig wereldbeeld
Wereldbeelden
2.1 Wereldbeeld
Het is een representatie/beeld van ons bestaan → Verbeelding van de wereld. Bevat zowel collectieve als individuele
voorstellingen en idealen
Bv. op vlak van: politiek, (romantische) liefde, werk, gezondheid, opvoeding, educatie, ….
- Liefde: monogame, polygame relaties
- Werk:: goede balans werk-privé
Wereldbeeld is metafysisch systeem, een filosofie
= Organisatie en bundeling van voorstellingen van de hele werkelijkheid tot betekenisvol geheel. Het toont zich in
ons handelen. Manier waarop werkelijkheid representeren, aanwezig maken in ons hoofd Betekenisvol geheel !!
Iedereen heeft zijn eigen manier om hun wereld betekenisvol te maken.
Ons beeld van de wereld is sterk beïnvloed door religie/levensbeschouwing/cultuur
4 aspecten
1. Zinvolle verklaring
Verklarend
Referentiekader voor begrip van de wereld
Wereld toont/verklaart zich via beeld
Geeft zin en betekenis aan werkelijkheid
Verklaring van de werkelijkheid
Het toont die wereld en verklaart zich die via beeld dat we hebben van de werkelijkheid
Manier waarop we voelen en denken over wereld is op betekenisvolle manier
Wereldbeeld zorgt ervoor dat we werkelijkheid snappen of niet snappen soms
2. Praxeologisch
< praxis: doen/acties/handelen – logos: leer = Leer van het handelen
Toont zich in ons handelen
Geeft richting (zin) aan dagelijkse handelen
Geeft een reden voor de dingen die we doen
Is grond/basis voor belangrijke keuzes in leven
Handelen vanuit bepaalde intentie en die intentie is bepaald door wereldbeeld
Wereldbeeld grotendeels bewust en cognitieve verklaringen maar langs andere kant zegt het ook
wat je doet en waarom (dus niet enkel als theoretisch cognitief iets maar ook lichamelijk praktijk)
Vb.: werk-privé scheiding belangrijk: dus stoppen om 18h ookal ben je nog niet klaar
3. Ethisch/normatief
Niet enkel: hoe we de dingen doen, maar ook hoe we ze MOETEN doen
Normatief beeld: bepaalt normen en waarden
Morele houvast voor concrete en abstracte realiteit
Prescriptief element: voorschrijvend element
2
, Vb.: in derde wereld landen werken en niet met kinderen poseren op foto’s daar
4. Epistemologisch
< episteme: kennis - logos: leer van = Leer van de kennis
Niet enkel wat moreel juist of fout is, maar ook wat kentheoretisch juist of fout is
Kennisleer: wat is waarheid? Welke zijn goede argumentaties? Welke logica is correct?
In die zin zegt ons wereldbeeld iets over wat we beschouwen als juist/fout
Vergelijkbaar aan ethische: hier meer theoretisch juist of fout en niet moreel juist of fout
Heeft te maken met de vraag naar de waarheid en welke logica daarachter (epistemologisch) vs.
Vraag van hoe naar handelen (moreel ethisch aspect)
o ethos: gewoonte, zegt iets over manier waarop we gewoon zijn dingen te doen, dus
normatief aspect
o Epistemologische: stelt vraag naar waarheid, en welke argumenten zijn waar en hoe
legitimeren (kan consensus over zijn maar hoeft niet
Vertelt ons hoe we omgaan met de werkelijkheid
Individueel (mens, agoog, onderzoeker) vs. Gemeenschappelijk (gemeenschap, wetenschapsbedrijf)
⇒ In denken én doen
Belangrijk als agoog stilstaan bij wereldbeeld: als agoog vertrek je ook vanuit bepaald wereldbeeld
Je maakt de wereld verstaanbaar, kenbaar, voelbaar, behandelbaar
Gedrag vs. handelen
o Handelen veronderstelt intentionele actie of intentie
o gedrag is meer wat je doet zonder na te denken: agoog dus handelen
Wereldbeeld is funderend en legitimerend
o Funderend: vormt de basis voor ons begrip van de wereld/werkelijkheid + ons handelen
o Legitimerend: Geeft aan dat ons begrip van de wereld en handelen ‘juist’ of gepast is +
Verklaart ons begrip van de wereld op zinvolle manier
Agogiek en wereldbeelden:
- als agoog ga je aan de slag met de wereld via eigen beeld of beeld van gemeenschap, mensen stimuleren om
op andere manier omgaan werkelijkheid
dus vaak wereldbeeld verbreden of versterken
Dingen openbreken en uitbreiden: Bv. mannenstemmen en later vrouwen; agoog openbreken
van mannelijk dominant wereldbeeld (koevoet) en dan lijm om versterken of vastplakken van
bepaalde wereldbeelden
versterken van eigen wereldbeeld of nieuw beeld erop gaan plakken
Altijd aan de slag met wereldbeelden als agogen en representatie van mensen: manier wereld
omgaan en proberen ondersteunen eigen wereldbeeld op een nieuwe/andere manier
Openbreken van vastgeroeste beelden: om nieuwe omgangsvormen, om nieuwe werelden een
kans te geven (koevoet)
Versterken van kwetsbare, onzekere beelden: om bestaande werelden een kans te geven (lijm)
Democratie in opmars
3.1 Een andere wereld is mogelijk
Wereld is veranderbaar en staat niet vast. Wereld is iets wat heel ons bestaan beschrijft: wereld is zo existentieel en
zo min of meer gelijk aan ons bestaan, aan manier waarop we bestaan en aan onze existentie → Dus andere wereld
mogelijk is enorme claim voor verandering. Geeft niet aan hoe andere wereld vormen: hierin gewoon belofte van
andere wereld
Weerspiegeling van diepgewortelde sociale, economische en culturele breuklijnen: geeft aan mensen samenleving
op andere manier vormgeven dan het vaker gebeurd
Veelheid aan wereldbeelden → Hebben gemeen: opnieuw/anders vorm te geven aan samenleving
3
