Prehistorie
Tijd van jagers en boeren tot 3000 v.chr.
De levenswijze van jagers en verzamelaars
- nomadisch: geen vaste woonplaats (rondtrekkend)
-> jacht op vlees vis + verzamelen peulvruchten, fruit, noten etc.
-> kennis klimaat belangrijk, zelfvoorzienend
- grote symbolische waarde: grafkisten gebruiksvoorwerpen
- bezit en grootte groep hangen af van mogelijkheden (klein, weinig)
-prehistorisch: geen geschreven bronnen
Het ontstaan van de landbouw en landbouwsamenlevingen
- meer kennis wilde granen + verandering klimaat -> overvloed aan voedsel
-> ontstaan dorpen = vaste plek = sedentair landbouwsamenlevingen
-> zelf granen verbouwen + veeteelt (-> dieren selecteren, temmen, fokken) -> landbouwrevolutie
- vruchtbare Halve Maan
- irrigatielandbouw
-> boeren goed samenwerken
-> rijkere oogst = meer aanzien en macht
Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen
-> leiders
-> leiding irrigatiesysteem
-> hieruit is koningschap ontstaan
- succesvolle irrigatielandbouw
-> dorpen groeien uit tot steden
-> stadstaten: - meerderheid is boer -> specialisatie-> beroepen
- hoogwaardige kunstvoorwerpen en massaproductie
- veel monumentale bouwwerken (paleizen/tempels)
- hiërarchisch (slaven, boeren, ambachtslieden en soldaten, priesters, koninklijke families)
- polytheïsme
- spijkerschrift en hiërogliefen -> schrift
- macht: - ambtenarij en leger
- belastingsysteem
- goddelijke legitimering
- propaganda
- stadstaten samenwerken (niet altijd vrijwillig) -> koning: wetten, regels en belasting -> staat
- Egypte -> farao’s
Begrippen:
Nomade: iemand die niet op een vaste plek woont
Jager-verzamelaar: iemand die leeft van de jacht en van wat hij in de natuur vindt, ze leven in kleine
groepen als nomade
Prehistorie: periode uit de geschiedenis waarin geen geschreven bronnen bestaan
Sedentair: levenswijze waarbij de mensen een permanente woonplek hebben
Landbouwsamenleving: samenleving waarin het overgrote deel van de bevolking op het platteland woont
en in de landbouw werkt
Landbouwrevolutie: overgang van jagen en verzamelen naar landbouw
Stadstaat: stad met omliggende platteland dat samen als een geheel wordt bestuurd
Polytheïsme: geloof in meerdere goden
Staat: land met duidelijk afgebakende grenzen met een goed functionerende overheid
Ambtenaren: mensen in dienst van de overheid, zij ondersteunen het landsbestuur
Propaganda: reclame voor een politiek doel, politiek idee of politicus
,Oudheid
Tijd van Grieken en Romeinen 3000 v. Chr. – 500 n. Chr.
De ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de
Griekse stadstaat
- zelfstandige stadstaten: - poleis
- burgerschap
- hegemonie Athene en Sparta – veel veroveringen -> hellenisme
-> monarchie: koning (erfelijkheid)
- ontstaan: eerste steden en staten
- leiding n.a.v. meer bezit/rijkdom van akkers
-> aristocratie: groep rijken/edelen
- ontstaan: militaire achtergrond -> veel geld/macht
-> staatsgreep (vaak na koning)
-> democratie: volk
- ontstaan: volk verdreef tiran/koning/aristocratie
-> directe democratie
-> tirannie: alleenheerser (vaak wreed)
- ontstaan: iemand greep macht met toestemming volk om probleem op te lossen
- filosofen (nu: wetenschap): - systematisch onderzoeken
- verklaren met eigen waarneming
- logisch redeneren
- natuurverschijnselen
-> mythen
-> filosofen: zoeken naar natuurlijke oorzaken
De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur
- door verovering Griekse koloniën Zuid-Italië 4e eeuw v. Chr. Kwamen de Romeinen voor het eerst in
Saanraking met de Griekse cultuur
-> wijn, olijfolie, munten, schrift, goden, filosofie, wetenschap, mythologie
- Griekse bouwkunst: - streven naar perfectie/ideale verhoudingen
- vooral tempelbouw: dubbele rij zuilen, een architraaf, versierde kapitelen, een met
hoi hoi hoi hoi hoi hoi .reliëf versierde timpaan
- Romeinse bouwkunst: - kopieerden tempelbouw Grieken
- voegen boogbouw/koepelgewelf toe
- aquaducten en thermen
- Griekse beeldhouwkunst: - van statisch en primitief naar steeds verfijnder en beweeglijker
- van idealistisch (schoonheidsideaal) naar realistisch
- Romeinse beeldhouwkunst: namen geheel over van de Grieken, wel realistischer
- Griekse toneel: komedie, tragedie
- Romeinse toneel: satire
- Romeinen bewondering voor Griekse retorica -> kwam goed van pas in de Romeinse Republiek
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde
- tot 59 v. Chr. monarchie
- 50 v. Chr. Republiek -> bestuur: senaat (patriciërs) -> zorgen voor bestuurders, rechters, priesters, hoi hoi
Hoih.- honger naar macht en status verdeling grond + uitdelen gratis graan
- veel veroveren -> voordelen: meer belastinginkomsten, landbouwgrond en slaven
- verovering Noord-Afrika en bijna heel Spanje
-> imperium -> generaals steeds belangrijker -> beloonde soldaten met deel buit of stukjes land
-> generaals machtiger dan senaat
-> burgeroorlogen -> Augustus won -> maatschappij weer op orde -> pax Romana
-27 v. Chr. tot 476 n. Chr. keizertijd
, De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur in Noordwest-Europa
- Romeinse aanwezigheid beïnvloedt: - economisch: in hele rijk veilige handel
- sociaal en cultureel: inwoners konden deel uitmaken van de -
Romeinse aanwezigheid beïnvloedt: Romeinse maatschappij
- bestuurlijk: overal Romeinse wetten
-> proces van culturele eenwording
- oosten: al landbouwstedelijke samenleving voor komst Romeinen
-> Romeinen namen hier veel van de bestaande cultuur over bijv. de Griekse taal
- westen: landbouwsamenleving -> Romeinen stichten zelf steden -> forum, tempels, bestuursgebouwen,
..theaters, badhuizen -> Germanen nemen veel Romeinse cultuur over: schrift, kleding, eten en het Latijn
-> Romanisering
- Romeinen namen Germanen in dienst als soldaten
- Romeinen beloonden Germanen bij goed gedrag met het Romeinse burgerrecht
De ontwikkeling van het jodendom en christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten
Romeinen Het jodendom is Komst van de Christenen Acceptatie:
waren monotheïstisch -> messias leidt tot verwerpen de Verhaal
polytheïstisch Leidt tot vervolgingen nieuwe verhalen keizer als god Constantijn de
maar ook: Joden waren Bekeringen (=wel De dood door Grote omtrent
Aanbidding verspreid over de bedreiging voor vervolgingen leidt burgeroorlog
van de keizer wereld en predikten Romeinen= tot meer Staatsgodsdienst
was niet vervolgingen) populariteit aan onder keizer
belangrijk (Leidt tot acceptatie) Dit is het het christendom Theodosius
christendom
Begrippen:
Polis: Grieks voor stadstaat
Burgerschap: hebben van politieke en maatschappelijke rechten als inwoner van een stad, gebied of land
Hegemonie: overheersende invloed van een staat over andere staten
Hellenisme: de verspreiding van Griekse cultuur in de gebieden die Alexander de Grote veroverd had
Monarchie: een land waarin een koning door erfopvolging aan de macht is gekomen
Aristocratie: bestuur door een groep edelen
Democratie: bestuursvorm waarin het volk de hoogste macht heeft
Directe democratie: burgers stemmen zelf over politieke voorstellen, bv in een volksvergadering
Tirannie: bestuur door een (vaak wrede) alleenheerser
Filosoof: denker die zoekt naar logische verklaringen voor verschijnselen of antwoorden op levensvragen
Wetenschap: het begrijpen en verklaren van een verschijnsel door het gebruik van het verstand,
waarnemingen en logisch redeneren
Mythe: verhaal waarin goden en helden voorkomen
Republiek: een land zonder koning waarin de macht verdeeld is onder een deel van de burgers
Senaat: politiek overlegorgaan
Patriciër: lid van de stedelijke elite
Imperium: een groot rijk waarin meerdere volken door één volk worden bestuurd
Landbouwstedelijke samenleving: een samenleving waarin veel mensen op het platteland wonen en van
de landbouw leven, maar waarin ook steden bestaan als centra van bestuur, handel en nijverheid, ook:
agrarische-urbane samenleving
Romanisering: het overnemen van elementen van de Romeinse cultuur door niet-Romeinse volken
Zuil: stenen pilaar ter ondersteuning van een gebouw
Architraaf: draagbalk die rust op zuilen
Kapiteel: versierde bekroning van een zuil
Timpaan: driehoekige voorgevel van een klassieke tempel, vaak versierd met reliëfs
Tijd van jagers en boeren tot 3000 v.chr.
De levenswijze van jagers en verzamelaars
- nomadisch: geen vaste woonplaats (rondtrekkend)
-> jacht op vlees vis + verzamelen peulvruchten, fruit, noten etc.
-> kennis klimaat belangrijk, zelfvoorzienend
- grote symbolische waarde: grafkisten gebruiksvoorwerpen
- bezit en grootte groep hangen af van mogelijkheden (klein, weinig)
-prehistorisch: geen geschreven bronnen
Het ontstaan van de landbouw en landbouwsamenlevingen
- meer kennis wilde granen + verandering klimaat -> overvloed aan voedsel
-> ontstaan dorpen = vaste plek = sedentair landbouwsamenlevingen
-> zelf granen verbouwen + veeteelt (-> dieren selecteren, temmen, fokken) -> landbouwrevolutie
- vruchtbare Halve Maan
- irrigatielandbouw
-> boeren goed samenwerken
-> rijkere oogst = meer aanzien en macht
Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen
-> leiders
-> leiding irrigatiesysteem
-> hieruit is koningschap ontstaan
- succesvolle irrigatielandbouw
-> dorpen groeien uit tot steden
-> stadstaten: - meerderheid is boer -> specialisatie-> beroepen
- hoogwaardige kunstvoorwerpen en massaproductie
- veel monumentale bouwwerken (paleizen/tempels)
- hiërarchisch (slaven, boeren, ambachtslieden en soldaten, priesters, koninklijke families)
- polytheïsme
- spijkerschrift en hiërogliefen -> schrift
- macht: - ambtenarij en leger
- belastingsysteem
- goddelijke legitimering
- propaganda
- stadstaten samenwerken (niet altijd vrijwillig) -> koning: wetten, regels en belasting -> staat
- Egypte -> farao’s
Begrippen:
Nomade: iemand die niet op een vaste plek woont
Jager-verzamelaar: iemand die leeft van de jacht en van wat hij in de natuur vindt, ze leven in kleine
groepen als nomade
Prehistorie: periode uit de geschiedenis waarin geen geschreven bronnen bestaan
Sedentair: levenswijze waarbij de mensen een permanente woonplek hebben
Landbouwsamenleving: samenleving waarin het overgrote deel van de bevolking op het platteland woont
en in de landbouw werkt
Landbouwrevolutie: overgang van jagen en verzamelen naar landbouw
Stadstaat: stad met omliggende platteland dat samen als een geheel wordt bestuurd
Polytheïsme: geloof in meerdere goden
Staat: land met duidelijk afgebakende grenzen met een goed functionerende overheid
Ambtenaren: mensen in dienst van de overheid, zij ondersteunen het landsbestuur
Propaganda: reclame voor een politiek doel, politiek idee of politicus
,Oudheid
Tijd van Grieken en Romeinen 3000 v. Chr. – 500 n. Chr.
De ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de
Griekse stadstaat
- zelfstandige stadstaten: - poleis
- burgerschap
- hegemonie Athene en Sparta – veel veroveringen -> hellenisme
-> monarchie: koning (erfelijkheid)
- ontstaan: eerste steden en staten
- leiding n.a.v. meer bezit/rijkdom van akkers
-> aristocratie: groep rijken/edelen
- ontstaan: militaire achtergrond -> veel geld/macht
-> staatsgreep (vaak na koning)
-> democratie: volk
- ontstaan: volk verdreef tiran/koning/aristocratie
-> directe democratie
-> tirannie: alleenheerser (vaak wreed)
- ontstaan: iemand greep macht met toestemming volk om probleem op te lossen
- filosofen (nu: wetenschap): - systematisch onderzoeken
- verklaren met eigen waarneming
- logisch redeneren
- natuurverschijnselen
-> mythen
-> filosofen: zoeken naar natuurlijke oorzaken
De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur
- door verovering Griekse koloniën Zuid-Italië 4e eeuw v. Chr. Kwamen de Romeinen voor het eerst in
Saanraking met de Griekse cultuur
-> wijn, olijfolie, munten, schrift, goden, filosofie, wetenschap, mythologie
- Griekse bouwkunst: - streven naar perfectie/ideale verhoudingen
- vooral tempelbouw: dubbele rij zuilen, een architraaf, versierde kapitelen, een met
hoi hoi hoi hoi hoi hoi .reliëf versierde timpaan
- Romeinse bouwkunst: - kopieerden tempelbouw Grieken
- voegen boogbouw/koepelgewelf toe
- aquaducten en thermen
- Griekse beeldhouwkunst: - van statisch en primitief naar steeds verfijnder en beweeglijker
- van idealistisch (schoonheidsideaal) naar realistisch
- Romeinse beeldhouwkunst: namen geheel over van de Grieken, wel realistischer
- Griekse toneel: komedie, tragedie
- Romeinse toneel: satire
- Romeinen bewondering voor Griekse retorica -> kwam goed van pas in de Romeinse Republiek
De groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde
- tot 59 v. Chr. monarchie
- 50 v. Chr. Republiek -> bestuur: senaat (patriciërs) -> zorgen voor bestuurders, rechters, priesters, hoi hoi
Hoih.- honger naar macht en status verdeling grond + uitdelen gratis graan
- veel veroveren -> voordelen: meer belastinginkomsten, landbouwgrond en slaven
- verovering Noord-Afrika en bijna heel Spanje
-> imperium -> generaals steeds belangrijker -> beloonde soldaten met deel buit of stukjes land
-> generaals machtiger dan senaat
-> burgeroorlogen -> Augustus won -> maatschappij weer op orde -> pax Romana
-27 v. Chr. tot 476 n. Chr. keizertijd
, De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur in Noordwest-Europa
- Romeinse aanwezigheid beïnvloedt: - economisch: in hele rijk veilige handel
- sociaal en cultureel: inwoners konden deel uitmaken van de -
Romeinse aanwezigheid beïnvloedt: Romeinse maatschappij
- bestuurlijk: overal Romeinse wetten
-> proces van culturele eenwording
- oosten: al landbouwstedelijke samenleving voor komst Romeinen
-> Romeinen namen hier veel van de bestaande cultuur over bijv. de Griekse taal
- westen: landbouwsamenleving -> Romeinen stichten zelf steden -> forum, tempels, bestuursgebouwen,
..theaters, badhuizen -> Germanen nemen veel Romeinse cultuur over: schrift, kleding, eten en het Latijn
-> Romanisering
- Romeinen namen Germanen in dienst als soldaten
- Romeinen beloonden Germanen bij goed gedrag met het Romeinse burgerrecht
De ontwikkeling van het jodendom en christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten
Romeinen Het jodendom is Komst van de Christenen Acceptatie:
waren monotheïstisch -> messias leidt tot verwerpen de Verhaal
polytheïstisch Leidt tot vervolgingen nieuwe verhalen keizer als god Constantijn de
maar ook: Joden waren Bekeringen (=wel De dood door Grote omtrent
Aanbidding verspreid over de bedreiging voor vervolgingen leidt burgeroorlog
van de keizer wereld en predikten Romeinen= tot meer Staatsgodsdienst
was niet vervolgingen) populariteit aan onder keizer
belangrijk (Leidt tot acceptatie) Dit is het het christendom Theodosius
christendom
Begrippen:
Polis: Grieks voor stadstaat
Burgerschap: hebben van politieke en maatschappelijke rechten als inwoner van een stad, gebied of land
Hegemonie: overheersende invloed van een staat over andere staten
Hellenisme: de verspreiding van Griekse cultuur in de gebieden die Alexander de Grote veroverd had
Monarchie: een land waarin een koning door erfopvolging aan de macht is gekomen
Aristocratie: bestuur door een groep edelen
Democratie: bestuursvorm waarin het volk de hoogste macht heeft
Directe democratie: burgers stemmen zelf over politieke voorstellen, bv in een volksvergadering
Tirannie: bestuur door een (vaak wrede) alleenheerser
Filosoof: denker die zoekt naar logische verklaringen voor verschijnselen of antwoorden op levensvragen
Wetenschap: het begrijpen en verklaren van een verschijnsel door het gebruik van het verstand,
waarnemingen en logisch redeneren
Mythe: verhaal waarin goden en helden voorkomen
Republiek: een land zonder koning waarin de macht verdeeld is onder een deel van de burgers
Senaat: politiek overlegorgaan
Patriciër: lid van de stedelijke elite
Imperium: een groot rijk waarin meerdere volken door één volk worden bestuurd
Landbouwstedelijke samenleving: een samenleving waarin veel mensen op het platteland wonen en van
de landbouw leven, maar waarin ook steden bestaan als centra van bestuur, handel en nijverheid, ook:
agrarische-urbane samenleving
Romanisering: het overnemen van elementen van de Romeinse cultuur door niet-Romeinse volken
Zuil: stenen pilaar ter ondersteuning van een gebouw
Architraaf: draagbalk die rust op zuilen
Kapiteel: versierde bekroning van een zuil
Timpaan: driehoekige voorgevel van een klassieke tempel, vaak versierd met reliëfs
