Behandeling en Interventie
Samenvatting boek Prins
Inhoud
Prins Hoofdstuk 1...................................................................................................................................1
Prins Hoofdstuk 2.................................................................................................................................11
Prins Hoofdstuk 3.................................................................................................................................22
Prins Hoofdstuk 4.................................................................................................................................28
Prins Hoofdstuk 5.................................................................................................................................34
Prins Hoofdstuk 6.................................................................................................................................41
Prins Hoofdstuk 7.................................................................................................................................50
Prins Hoofdstuk 8.................................................................................................................................56
Prins Hoofdstuk 9.................................................................................................................................64
Prins Hoofdstuk 10...............................................................................................................................68
Prins Hoofdstuk 11...............................................................................................................................74
Prins Hoofdstuk 11.5............................................................................................................................75
Prins Hoofdstuk 12...............................................................................................................................79
Prins Hoofdstuk 1
Gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen: geschiedenis, kenmerken en overwegingen bij het
gedragstherapeutische proces
,De gedragstherapeutische aanpak van probleemgedrag bij kinderen en jongeren is gebaseerd op de
leerprincipes.
Geschiedenis:
Conditioneringsprincipes als verklaring voor neurotisch gedrag
Eerste doorbraak jaren ’60 vorige eeuw: gedragstherapie met succes toegepast op ernstig
ontwikkelings-en gedragsgestoorde kinderen in residentiële centra
-> operante conditioneringsprincipes Skinner
Kindergedragstherapie begon een ruimer toepassingsgebied te krijgen – ook minder ernstig
gestoorde kinderen werden behandeld
Drie generaties gedragstherapie
De ontwikkeling van de gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen van de afgelopen vijftig jaar kan
beschreven worden in drie fasen/drie generaties gedragstherapie:
1. De eerste generatie gedragstherapie
Jaren ’60 tot ‘80
Vooral gericht op het uiterlijk waarneembare gedrag
Operante en klassieke conditioneringsprincipes vormden de basis
Introspectie werd afgewezen al een onbetrouwbare bron voor het verkrijgen van
informatie over de oorzaken en motieven van het gedrag
Waarneembaar gedrag in interactie met specifieke omgevingskenmerken stond
centraal in de analyse en behandeling
Bandura: nadruk op modelfunctie van ouders en leeftijdsgenoten bij het veranderen
van probleemgedrag
& Sociale leertheorie: cognitief-mediërende processen worden aangevoerd ter
verklaring van het aanleren en veranderen van het gedrag
2. De tweede generatie gedragstherapie
Jaren ’80 en ‘90
Cognities in de vorm van gedachten of zelfspraak zijn niet langer bijverschijnselen
van uiterlijk waarneembaar gedrag, maar functionele onderdelen in de
gedragsketen.
Introductie van cognitieve elementen
Vormen van congitief leren, zoals sociaal leren, regelgestuurd gedrag, instructieleren
etc.
Cognitieve gedragstherapie (CGT) werd geboren: men werd het erover eens dat deze
vormen van (intern) leren eveneens uit mentale gedragsequenties bestaan en dus
integraal deel uitmaken van de gedragstherapeutische benadering
Denkfouten en disfunctionele denkstijlen worden opgespoord en behandeld
Verandering van het denken en het aanleren van specifieke gedachten en van
nieuwe betekenissen gingen een centrale rol spelen in de gedragstherapie
-> De moderne gedragstherapie speelt nu nóg sterker dan toen in op de cognitieve en verbale
mogelijkheden van kinderen en jongeren. Naast het veranderen van de inhoud van gedachten, het
aanleren van nieuwe betekenissen of cognitieve strategieën, besteedt men tegenwoordig in
toenemende mate aandacht aan de veronderstelde onderliggende informatieverwerkingsprocessen
en de mogelijkheden om deze via training te beïnvloeden.
3. De derde generatie gedragstherapie
, Vanaf eind jaren ‘90
Nieuwe behandelvormen die zich minder richten op het direct veranderen van het
denken, voelen en doen, of op de inhoud en de vorm van het denken, maar zich
meer richten op de functie ervan en de context waarin het zich afspeelt
Als antwoord op de grenzen van CGT: gericht op het aanvaarden, verdragen en
afstand nemen
Veel gebruik gemaakt van zintuiglijk bewust worden, ervaringsgerichte strategieën,
relaxatie en verwante emotieregulatiestrategieën
Kenmerken gedragstherapie
Gedragstherapie kan het best worden omschreven als een empirische benadering van psychologische
problemen
Gedrag omvat alle waarneembare motorische en sociale gedragingen. Maar ook gedachten worden
ertoe gerekend. Daarnaast horen ook betekenissen en cognitieve schema’s erbij. Ten slotte houdt de
gedragstherapie zich bezig met gevoelens die als signaal worden gezien dat er een probleem is,
waarmee dan ook steeds bepaalde gedachten en handelingen (of juist een tekort daaraan)
verbonden zijn.
Specifieke kenmerken gedragstherapie kinderen:
Ontwikkelingsperspectief
Rekening houden met het feit dat het kind in ontwikkeling is - ontwikkelingsfactoren
Samenwerken met ouders, leerkrachten en de context
De omgeving speelt een rol in de behandeling
Gedragstherapie als probleemoplossend proces
Het probleemoplossend perspectief past goed in het ontwikkelingsperspectief. Elk
kind en elke jongere wordt geconfronteerd met steeds nieuwe problemen die om
een adequate reactie en oplossing vragen
Niet praten, maar doen
Kinderen leren vooral door te doen, meer dan door te praten
De therapeut als coach
Een coach is een persoon die op basis van ervaring iemands vaardigheden versterkt
en zijn ontwikkeling leidt. Hierbij stelt de therapeut zich op als een collaborator;
iemand die samen met jou aan iets werkt
Indicatie: gedragstherapie of niet?
De jeugdhulpverlening wordt in toenemende mate gestuurd door evidence-based behandelen. De
problematiek kan zinvol benaderd worden als iets wat door een leerproces hetzij gedragsmatig, hetzij
in de informatieverwerking of de emotieregulatie, tot stand is gekomen en/of in stand wordt
gehouden, en/of als iets wat door het aanleren van nieuw gedrag, nieuwe cognities of effectievere
emotieregulatiestrategieën verholpen kan worden. Naast de keuze voor evidence-based behandelen
en de keuze voor een cognitieve, gedragsmatige en/of emotionele invalshoek, is het echter vooral het
proces dat eraan voorafgaat, met name de empirische cyclus dat bepaalt of men de hulpverlening als
een gedragstherapeutisch proces kan zien.
Overwegingen bij het gedragstherapeutische proces
, Het gedragstherapeutische proces is op te vatten als een verzameling van min of meer
samenhangende keuzemomenten waarop therapeut en cliënt (opvoeders en kinderen) bepalen hoe
zij verder gaan met de behandeling. Kindergedragstherapie wordt daarbij gekenmerkt door enkele
specifieke keuzemomenten.
Op wie richten?
Afhankelijk van de problematiek ligt het accent op de behandeling van het kind, de ouders/andere
opvoeders, of van het hele gezin.
Het uitwaaeringsschema
Bij de intake en behandeling van een adolescent kan het procesmodel voor volwassenen redelijk
gevolgd worden, al dient wel rekening te worden gehouden met het gezin als de belangrijkste sociale
omgeving en met de mogelijk nog aanwezige afhankelijkheid van de adolescent van zijn ouders.
Bij jongere kinderen is er al direct bij het begin van de behandeling een belangrijk verschil, doordat
het kind niet degene is die zichzelf aanmeldt voor een behandeling. Bovendien is een belangrijk
onderscheid dat er via verschillende invalshoeken gewerkt kan worden. De kindergedragstherapie kan
dan ook beschreven worden aan de hand van deze uitwaaiering over verschillende
benaderingsmogelijkheden – zie figuur
Stappen gedragstherapeutisch proces:
Samenvatting boek Prins
Inhoud
Prins Hoofdstuk 1...................................................................................................................................1
Prins Hoofdstuk 2.................................................................................................................................11
Prins Hoofdstuk 3.................................................................................................................................22
Prins Hoofdstuk 4.................................................................................................................................28
Prins Hoofdstuk 5.................................................................................................................................34
Prins Hoofdstuk 6.................................................................................................................................41
Prins Hoofdstuk 7.................................................................................................................................50
Prins Hoofdstuk 8.................................................................................................................................56
Prins Hoofdstuk 9.................................................................................................................................64
Prins Hoofdstuk 10...............................................................................................................................68
Prins Hoofdstuk 11...............................................................................................................................74
Prins Hoofdstuk 11.5............................................................................................................................75
Prins Hoofdstuk 12...............................................................................................................................79
Prins Hoofdstuk 1
Gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen: geschiedenis, kenmerken en overwegingen bij het
gedragstherapeutische proces
,De gedragstherapeutische aanpak van probleemgedrag bij kinderen en jongeren is gebaseerd op de
leerprincipes.
Geschiedenis:
Conditioneringsprincipes als verklaring voor neurotisch gedrag
Eerste doorbraak jaren ’60 vorige eeuw: gedragstherapie met succes toegepast op ernstig
ontwikkelings-en gedragsgestoorde kinderen in residentiële centra
-> operante conditioneringsprincipes Skinner
Kindergedragstherapie begon een ruimer toepassingsgebied te krijgen – ook minder ernstig
gestoorde kinderen werden behandeld
Drie generaties gedragstherapie
De ontwikkeling van de gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen van de afgelopen vijftig jaar kan
beschreven worden in drie fasen/drie generaties gedragstherapie:
1. De eerste generatie gedragstherapie
Jaren ’60 tot ‘80
Vooral gericht op het uiterlijk waarneembare gedrag
Operante en klassieke conditioneringsprincipes vormden de basis
Introspectie werd afgewezen al een onbetrouwbare bron voor het verkrijgen van
informatie over de oorzaken en motieven van het gedrag
Waarneembaar gedrag in interactie met specifieke omgevingskenmerken stond
centraal in de analyse en behandeling
Bandura: nadruk op modelfunctie van ouders en leeftijdsgenoten bij het veranderen
van probleemgedrag
& Sociale leertheorie: cognitief-mediërende processen worden aangevoerd ter
verklaring van het aanleren en veranderen van het gedrag
2. De tweede generatie gedragstherapie
Jaren ’80 en ‘90
Cognities in de vorm van gedachten of zelfspraak zijn niet langer bijverschijnselen
van uiterlijk waarneembaar gedrag, maar functionele onderdelen in de
gedragsketen.
Introductie van cognitieve elementen
Vormen van congitief leren, zoals sociaal leren, regelgestuurd gedrag, instructieleren
etc.
Cognitieve gedragstherapie (CGT) werd geboren: men werd het erover eens dat deze
vormen van (intern) leren eveneens uit mentale gedragsequenties bestaan en dus
integraal deel uitmaken van de gedragstherapeutische benadering
Denkfouten en disfunctionele denkstijlen worden opgespoord en behandeld
Verandering van het denken en het aanleren van specifieke gedachten en van
nieuwe betekenissen gingen een centrale rol spelen in de gedragstherapie
-> De moderne gedragstherapie speelt nu nóg sterker dan toen in op de cognitieve en verbale
mogelijkheden van kinderen en jongeren. Naast het veranderen van de inhoud van gedachten, het
aanleren van nieuwe betekenissen of cognitieve strategieën, besteedt men tegenwoordig in
toenemende mate aandacht aan de veronderstelde onderliggende informatieverwerkingsprocessen
en de mogelijkheden om deze via training te beïnvloeden.
3. De derde generatie gedragstherapie
, Vanaf eind jaren ‘90
Nieuwe behandelvormen die zich minder richten op het direct veranderen van het
denken, voelen en doen, of op de inhoud en de vorm van het denken, maar zich
meer richten op de functie ervan en de context waarin het zich afspeelt
Als antwoord op de grenzen van CGT: gericht op het aanvaarden, verdragen en
afstand nemen
Veel gebruik gemaakt van zintuiglijk bewust worden, ervaringsgerichte strategieën,
relaxatie en verwante emotieregulatiestrategieën
Kenmerken gedragstherapie
Gedragstherapie kan het best worden omschreven als een empirische benadering van psychologische
problemen
Gedrag omvat alle waarneembare motorische en sociale gedragingen. Maar ook gedachten worden
ertoe gerekend. Daarnaast horen ook betekenissen en cognitieve schema’s erbij. Ten slotte houdt de
gedragstherapie zich bezig met gevoelens die als signaal worden gezien dat er een probleem is,
waarmee dan ook steeds bepaalde gedachten en handelingen (of juist een tekort daaraan)
verbonden zijn.
Specifieke kenmerken gedragstherapie kinderen:
Ontwikkelingsperspectief
Rekening houden met het feit dat het kind in ontwikkeling is - ontwikkelingsfactoren
Samenwerken met ouders, leerkrachten en de context
De omgeving speelt een rol in de behandeling
Gedragstherapie als probleemoplossend proces
Het probleemoplossend perspectief past goed in het ontwikkelingsperspectief. Elk
kind en elke jongere wordt geconfronteerd met steeds nieuwe problemen die om
een adequate reactie en oplossing vragen
Niet praten, maar doen
Kinderen leren vooral door te doen, meer dan door te praten
De therapeut als coach
Een coach is een persoon die op basis van ervaring iemands vaardigheden versterkt
en zijn ontwikkeling leidt. Hierbij stelt de therapeut zich op als een collaborator;
iemand die samen met jou aan iets werkt
Indicatie: gedragstherapie of niet?
De jeugdhulpverlening wordt in toenemende mate gestuurd door evidence-based behandelen. De
problematiek kan zinvol benaderd worden als iets wat door een leerproces hetzij gedragsmatig, hetzij
in de informatieverwerking of de emotieregulatie, tot stand is gekomen en/of in stand wordt
gehouden, en/of als iets wat door het aanleren van nieuw gedrag, nieuwe cognities of effectievere
emotieregulatiestrategieën verholpen kan worden. Naast de keuze voor evidence-based behandelen
en de keuze voor een cognitieve, gedragsmatige en/of emotionele invalshoek, is het echter vooral het
proces dat eraan voorafgaat, met name de empirische cyclus dat bepaalt of men de hulpverlening als
een gedragstherapeutisch proces kan zien.
Overwegingen bij het gedragstherapeutische proces
, Het gedragstherapeutische proces is op te vatten als een verzameling van min of meer
samenhangende keuzemomenten waarop therapeut en cliënt (opvoeders en kinderen) bepalen hoe
zij verder gaan met de behandeling. Kindergedragstherapie wordt daarbij gekenmerkt door enkele
specifieke keuzemomenten.
Op wie richten?
Afhankelijk van de problematiek ligt het accent op de behandeling van het kind, de ouders/andere
opvoeders, of van het hele gezin.
Het uitwaaeringsschema
Bij de intake en behandeling van een adolescent kan het procesmodel voor volwassenen redelijk
gevolgd worden, al dient wel rekening te worden gehouden met het gezin als de belangrijkste sociale
omgeving en met de mogelijk nog aanwezige afhankelijkheid van de adolescent van zijn ouders.
Bij jongere kinderen is er al direct bij het begin van de behandeling een belangrijk verschil, doordat
het kind niet degene is die zichzelf aanmeldt voor een behandeling. Bovendien is een belangrijk
onderscheid dat er via verschillende invalshoeken gewerkt kan worden. De kindergedragstherapie kan
dan ook beschreven worden aan de hand van deze uitwaaiering over verschillende
benaderingsmogelijkheden – zie figuur
Stappen gedragstherapeutisch proces:
