Historische contexten Nederland
3.1
Economische groei en de verzorgingsstaat
Voor de oorlog had de bevolking zich in zuilen verdeeld:
- Katholieken (KRO) politiek KVP
- Protestanten (NCRV) politiek PvdA
- Socialisten (VARA) ARP
- Liberalen (AVRO) VVD
Deze verzuiling keerde na de oorlog weer terug
Wel verandering interbellum was Nederland geregeerd door confessionele kabinetten maar tot
1946-1985 waren rooms-rode kabinetten met de KVP en de PvdA aan de macht
Nederland niet meer neutraal: Koude Oorlog aan de kant van de VS 1949 aansluiting NAVO en
ontvangst Marshallhulp en vanaf 1952 EGKS
Grootste verschil van de vooroorlogse jaren sterke economische groei (1948-1973) Zag er niet
zo uit Fabrieken, huizen, havens, bruggen en andere productiemiddelen en infrastructuur
vernietigd, landbouw onder water 1948 wederopbouw niet soepel landbouw kon niet goed
produceren meer invoer dan uitvoer moesten daardoor in buitenland met steenkool, machines
en tractoren kopen geen geld voor Door Marshallhulp ging de wederopbouw wel economie
groeit in hoog tempo grote rol was industrialisatie
Nederlandse economie profiteerde van het Duitse wirtschaftswunder Duitsland groeide nog
sneller dan Nederland veel handel met Duitsland geleide loonpolitiek: het kabinet bepaalde
hoe hard de lonen mochten stijgen loonstijgingen werden beperkt zodat Nederlandse producten
goedkoper werden dan producten uit andere landen deze politiek onder rooms-rode kabinetten
(1960 tot eind)
1963 stegen de lonen snel maar voordeel aan de aardgasvoorraden van Groningen Nederland
rijkste landen van Europa
Dankzij economisch welvaart is uitbreiding verzorgingsstaat mogelijk: de belangrijke uitbreidingen:
WW: werkloosheidwet (1952)
AOW: Algemene ouderdomswet (1957)
Algemene Bijstandswet (1963)
WAO: arbeidsongeschiktheid (1967)
Bij uitbreiding van verzorgingsstaat werkte de overheid samen met werkgevers en vakbonden, die
samen sociale partners werden genoemd. poldermodel. (= overlegmodel gericht op
overeenstemming en harmonie)
Opbouw verzorgingsstaat paste bij het idee van maakbare samenleving geloofde dat meerderheid
dat de overheid kon bepalen hoe de samenleving zich ontwikkelde goed sociaal economische
gelijkheid verschil economie en macht en onderwijs verkleind politici allemaal wel mee eens
Maatschappelijke veranderingen:
Welvaart leidt tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingen:
Zuinig en sober gretige consumenten
Vergrootten het comfort in huishouden (koelkast, wasmachine etc.)
, Meer eten en drinken
Nieuw genotsvoedsel genuttigd, zoals chips
Consumptie werd bevorderd door supermarkten, winkels stopte met klanten bedienen kwamen
zelfbedieningswinkels met aanbiedingen en andere middelen om klanten te lokken.
Veel auto’s gekocht mobiliteit nam toe op vakantie (ook naar buitenland) meer vrijetijd.
Woon- en werkverkeer nam toe.
Ontzuiling op gang door invloed welvaart:
Vaker in aanraking met andersdenkenden (in nieuwe wijk, camping of op televisie)
Gelovigen minder vaak naar kerk en minder belangrijk dat hun kinderen naar een school van
eigen geloof gingen.
Verzuiling doorbroken door Veronica, TROS. Radio Veronica commerciële zender 1960-1974. zond
popmuziek uit populair onder de jongeren. Luisteraars uit alle zuilen.
Om populaire televisie programma’s uit te zenden TROS opgericht. zendvergunning
overvleugelde alle verzuilde omroepen.
Ontzuiling in de politiek:
Verkiezingen 1967 KVP en PvdA verloren flink
Nieuwe niet-verzuilde partij D66 met 7 zetels in Tweede Kamer
Drie confessionele partijen steeds minder stemmen fusie CDA.
Jongeren en vrouwen
Babyboom bevolking groeide snel en er waren in 1960 veel jongeren.
Jongeren hadden meer geld en vrijetijd dan oudere, ook volgden ze langer onderwijs. aparte
jongerencultuur ontstaat jongen ontwikkelen eigen leefstijl met smaken en consumptieartikelen.
Amerikaanse en Britse popmuziek belangrijk werd geluisterd met een transistorradio of
grammofoonplaten.
Nozems: stoer geklede jongeren met een vetkuif. Houden van Amerikaanse rock-‘n-roll en kwamen
met hun brommers in hun vrije tijd samen op straat.
Provo’s: jongeren die zich uitdagend en speels afzetten tegen bestaande gezagsverhoudingen. Zij
bespotten het gezag van oudere generaties en eisten meer inspraak.
Hippies: jongeren die zich op vredelievende en afwijkende manieren afzetten tegen veel heersende
maatschappelijke opvattingen.
Positie van vrouwen veranderd:
Eerste feministische golf vrouwenkiesrecht vrouwenemancipatie tot stilstand gekomen
Confessionelen lange tijd meerderheid vrouwen bleven wettelijk handelingsonbekwaam
Na 1945 confessionele anders denken over mannen en vrouwen PvdA-minister maakt
eind aan handelingsonbekwaam van vrouwen in 1956 mannen en vrouwen gelijke rechten
Vanaf 1960 positie van vrouwen verbeterd meer meisjes volgden hoger onderwijs, de
anticonceptiepil kwam,
3.1
Economische groei en de verzorgingsstaat
Voor de oorlog had de bevolking zich in zuilen verdeeld:
- Katholieken (KRO) politiek KVP
- Protestanten (NCRV) politiek PvdA
- Socialisten (VARA) ARP
- Liberalen (AVRO) VVD
Deze verzuiling keerde na de oorlog weer terug
Wel verandering interbellum was Nederland geregeerd door confessionele kabinetten maar tot
1946-1985 waren rooms-rode kabinetten met de KVP en de PvdA aan de macht
Nederland niet meer neutraal: Koude Oorlog aan de kant van de VS 1949 aansluiting NAVO en
ontvangst Marshallhulp en vanaf 1952 EGKS
Grootste verschil van de vooroorlogse jaren sterke economische groei (1948-1973) Zag er niet
zo uit Fabrieken, huizen, havens, bruggen en andere productiemiddelen en infrastructuur
vernietigd, landbouw onder water 1948 wederopbouw niet soepel landbouw kon niet goed
produceren meer invoer dan uitvoer moesten daardoor in buitenland met steenkool, machines
en tractoren kopen geen geld voor Door Marshallhulp ging de wederopbouw wel economie
groeit in hoog tempo grote rol was industrialisatie
Nederlandse economie profiteerde van het Duitse wirtschaftswunder Duitsland groeide nog
sneller dan Nederland veel handel met Duitsland geleide loonpolitiek: het kabinet bepaalde
hoe hard de lonen mochten stijgen loonstijgingen werden beperkt zodat Nederlandse producten
goedkoper werden dan producten uit andere landen deze politiek onder rooms-rode kabinetten
(1960 tot eind)
1963 stegen de lonen snel maar voordeel aan de aardgasvoorraden van Groningen Nederland
rijkste landen van Europa
Dankzij economisch welvaart is uitbreiding verzorgingsstaat mogelijk: de belangrijke uitbreidingen:
WW: werkloosheidwet (1952)
AOW: Algemene ouderdomswet (1957)
Algemene Bijstandswet (1963)
WAO: arbeidsongeschiktheid (1967)
Bij uitbreiding van verzorgingsstaat werkte de overheid samen met werkgevers en vakbonden, die
samen sociale partners werden genoemd. poldermodel. (= overlegmodel gericht op
overeenstemming en harmonie)
Opbouw verzorgingsstaat paste bij het idee van maakbare samenleving geloofde dat meerderheid
dat de overheid kon bepalen hoe de samenleving zich ontwikkelde goed sociaal economische
gelijkheid verschil economie en macht en onderwijs verkleind politici allemaal wel mee eens
Maatschappelijke veranderingen:
Welvaart leidt tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingen:
Zuinig en sober gretige consumenten
Vergrootten het comfort in huishouden (koelkast, wasmachine etc.)
, Meer eten en drinken
Nieuw genotsvoedsel genuttigd, zoals chips
Consumptie werd bevorderd door supermarkten, winkels stopte met klanten bedienen kwamen
zelfbedieningswinkels met aanbiedingen en andere middelen om klanten te lokken.
Veel auto’s gekocht mobiliteit nam toe op vakantie (ook naar buitenland) meer vrijetijd.
Woon- en werkverkeer nam toe.
Ontzuiling op gang door invloed welvaart:
Vaker in aanraking met andersdenkenden (in nieuwe wijk, camping of op televisie)
Gelovigen minder vaak naar kerk en minder belangrijk dat hun kinderen naar een school van
eigen geloof gingen.
Verzuiling doorbroken door Veronica, TROS. Radio Veronica commerciële zender 1960-1974. zond
popmuziek uit populair onder de jongeren. Luisteraars uit alle zuilen.
Om populaire televisie programma’s uit te zenden TROS opgericht. zendvergunning
overvleugelde alle verzuilde omroepen.
Ontzuiling in de politiek:
Verkiezingen 1967 KVP en PvdA verloren flink
Nieuwe niet-verzuilde partij D66 met 7 zetels in Tweede Kamer
Drie confessionele partijen steeds minder stemmen fusie CDA.
Jongeren en vrouwen
Babyboom bevolking groeide snel en er waren in 1960 veel jongeren.
Jongeren hadden meer geld en vrijetijd dan oudere, ook volgden ze langer onderwijs. aparte
jongerencultuur ontstaat jongen ontwikkelen eigen leefstijl met smaken en consumptieartikelen.
Amerikaanse en Britse popmuziek belangrijk werd geluisterd met een transistorradio of
grammofoonplaten.
Nozems: stoer geklede jongeren met een vetkuif. Houden van Amerikaanse rock-‘n-roll en kwamen
met hun brommers in hun vrije tijd samen op straat.
Provo’s: jongeren die zich uitdagend en speels afzetten tegen bestaande gezagsverhoudingen. Zij
bespotten het gezag van oudere generaties en eisten meer inspraak.
Hippies: jongeren die zich op vredelievende en afwijkende manieren afzetten tegen veel heersende
maatschappelijke opvattingen.
Positie van vrouwen veranderd:
Eerste feministische golf vrouwenkiesrecht vrouwenemancipatie tot stilstand gekomen
Confessionelen lange tijd meerderheid vrouwen bleven wettelijk handelingsonbekwaam
Na 1945 confessionele anders denken over mannen en vrouwen PvdA-minister maakt
eind aan handelingsonbekwaam van vrouwen in 1956 mannen en vrouwen gelijke rechten
Vanaf 1960 positie van vrouwen verbeterd meer meisjes volgden hoger onderwijs, de
anticonceptiepil kwam,
