Hoofdstuk 5 – Gaswisseling en uitscheiding
§5.1 Gaswisseling
Ademhalingsstelsel
- Het ademhalingsstelsel bestaat uit de longen en de luchtwegen. Met het stelsel neem je
gassen op uit de lucht en geef je gassen af aan de lucht, dit heet gaswisseling.
- Delen van het ademhalingsstelsel:
Neusholte = hierin wordt lucht gereinigd, gekeurd, verwarmd en vochtig gemaakt.
Trilhaarepitheel = hierin zitten slijm producerende- en trilhaarcellen. Aan dit slijm
blijven ziekteverwekkers kleven en de trilharen brengen het slijm naar de keelholte.
Strotklepje = sluit de luchtpijp af, als je iets doorslikt.
Strottenhoofd = zit tussen de keelholte en de luchtpijp. Hierin liggen de stembanden
(dat zijn stevige vliezen die gaan trillen wanneer er lucht langs komt, zo ontstaan
geluiden).
Luchtpijp = verbindt de keelholte met de longen. In de wand hiervan zitten
hoefijzervormige kraakbeenringen.
Bronchiën = de luchtpijp vertakt zich in twee bronchiën. In de wand hiervan zitten
hoefijzervormige kraakbeenringen.
Bronchiolen = kleinere zijtakjes van de bronchiën. De wand hiervan heeft
bindweefsel, hierdoor kunnen de bronchiolen zich vernauwen of verwijden.
Longblaasjes = dit zijn de uiteinde van de fijnste bronchiolen. Hierin vindt de
gaswisseling plaats.
Aanvoer van zuurstof
- Actieve lichaamscellen verbruiken zuurstof, hierdoor neemt de O2-concentratie af en de CO2-
concentratie neemt toe.
In de longen vindt daarom diffusie plaats van zuurstof vanuit de lucht in de longblaasjes naar
het vocht in de longblaasjes. Vanuit dit vocht vindt diffusie plaats naar het bloed in de
longhaarvaten. Door het concentratieverschil vindt de diffusie plaats van O2 uit de haarvaten
naar de weefsels en van CO2 uit de weefsels naar het bloed.
- De pH van het bloed wordt beïnvloed door de pCO 2. Wanneer de pCO2 toeneemt, daalt de pH
en komen er meer O2-moleculen vrij.
Transport van zuurstof
- De zuurstof in het bloed wordt vooral gebonden aan hemoglobine (Hb) (dit kleurt het bloed
rood) in de rode bloedcellen.
- Evenwichtsreactie:
Hb +O2 ↔ HbO2
Als er een lage O2-concentratie is, loopt deze reactie naar links. Als er dus een hoge O 2-
concentratie is, dan loopt deze reactie naar rechts.
- Als hemoglobine de maximale hoeveelheid heeft gebonden, dan noem je haar verzadigd.
Als hemoglobine in bloed aan weinig zuurstof zichzelf heeft gebonden, dan is het bloed
donker rood. Dus hoe meer zuurstof, hoe roder de kleur.
- Het grootste deel van de zuurstof wordt in het bloedplasma meteen door hemoglobine
‘’opgenomen’’. Hierdoor is de zuurstofconcentratie in het bloedplasma laag. Als hemoglobine
alle zuurstof heeft verzadigd, kan de zuurstofconcentratie van het bloedplasma gelijk worden
aan die van het vocht in de longblaasjes.
Transport van koolstofdioxide
, - In de organen treedt door spanningsverschil diffusie op van koolstofdioxide naar het bloed in
de haarvaten.
- Een klein deel van dit koolstofdioxide wordt als CO 2 door het bloedplasma vervoerd. Het
grootste deel (70%) wordt vervoerd als waterstofcarbonaationen (HCO 3-). Deze worden
opgelost in het bloedplasma en de rest wordt gebonden aan hemoglobine.
Gaswisseling bij planten
- Zuurstof en koolstofdioxide worden door diffusie uitgewisseld tussen de bladcellen en de
lucht via luchtholten en huidmondjes.
- Huidmondjes = kleine openingen in de opperhuid van de plant. Hierdoor gaat koolstofdioxide
naar binnen en gaat waterdamp + zuurstof naar buiten.
- De huidmondjes zijn omgeven door twee sluitcellen, die sluiten en openen de huidmondjes.
§5.2 Longventilatie
De borstholte
- In de borstholte liggen de longen. Elke long is omgeven door twee vliezen, het longvlies en
het borst vlies.
Longvlies = vergroeid met de longen. Borstvlies = vergroeid met ribben, binnenste
tussenribspieren en middenrif.
- Tussen het longvlies en borstvlies zit vocht, hierdoor kunnen de vliezen niet van elkaar los.
Wel kunnen ze langs elkaar schuiven.
- Aan de onderkant van de borstholte is begrenst aan het middenrif. Dit is een koepelvormige,
gespierde plaat.
- De zijwanden van de borstholte worden gevormd door de ribben en de binnenste en
buitenste tussenribspieren.
- Ademhalingsspieren = middenrif, buikspieren, tussenribspieren en borst.
Rustig in- en uitademen
- Door ventilatiebewegingen wordt de lucht in de longen voortdurend ververst.
- In- en uitademingen komen tot stand door bewegingen van ribben, borstbeen en middenrif.
Als je normaal ademhaalt, vinden de ventilatiebewegingen van rib- en middenrifademhaling
tegelijk plaats.
Ribademhaling (of borstademhaling) = hierbij bewegen de ribben en het borstbeen.
Middenrifademhaling (of buikademhaling) = hierbij beweegt het middenrif.
- Rustige inademing = de buitenste ribspieren trekken zich dan samen. Hierdoor komen de
ribben en het borstbeen omhoog/naar voren. Ook trekt het middenrif zich samen. Door deze
bewegingen komt er een volumevergroting van de borstholte, longen worden ook groter.
- Rustige uitademing = de spieren die zich hebben aangespannen bij de inademing,
ontspannen zich weer. De longen worden daardoor ook weer minder groot, hierdoor
stroomt de lucht ook weer naar buiten.
§5.1 Gaswisseling
Ademhalingsstelsel
- Het ademhalingsstelsel bestaat uit de longen en de luchtwegen. Met het stelsel neem je
gassen op uit de lucht en geef je gassen af aan de lucht, dit heet gaswisseling.
- Delen van het ademhalingsstelsel:
Neusholte = hierin wordt lucht gereinigd, gekeurd, verwarmd en vochtig gemaakt.
Trilhaarepitheel = hierin zitten slijm producerende- en trilhaarcellen. Aan dit slijm
blijven ziekteverwekkers kleven en de trilharen brengen het slijm naar de keelholte.
Strotklepje = sluit de luchtpijp af, als je iets doorslikt.
Strottenhoofd = zit tussen de keelholte en de luchtpijp. Hierin liggen de stembanden
(dat zijn stevige vliezen die gaan trillen wanneer er lucht langs komt, zo ontstaan
geluiden).
Luchtpijp = verbindt de keelholte met de longen. In de wand hiervan zitten
hoefijzervormige kraakbeenringen.
Bronchiën = de luchtpijp vertakt zich in twee bronchiën. In de wand hiervan zitten
hoefijzervormige kraakbeenringen.
Bronchiolen = kleinere zijtakjes van de bronchiën. De wand hiervan heeft
bindweefsel, hierdoor kunnen de bronchiolen zich vernauwen of verwijden.
Longblaasjes = dit zijn de uiteinde van de fijnste bronchiolen. Hierin vindt de
gaswisseling plaats.
Aanvoer van zuurstof
- Actieve lichaamscellen verbruiken zuurstof, hierdoor neemt de O2-concentratie af en de CO2-
concentratie neemt toe.
In de longen vindt daarom diffusie plaats van zuurstof vanuit de lucht in de longblaasjes naar
het vocht in de longblaasjes. Vanuit dit vocht vindt diffusie plaats naar het bloed in de
longhaarvaten. Door het concentratieverschil vindt de diffusie plaats van O2 uit de haarvaten
naar de weefsels en van CO2 uit de weefsels naar het bloed.
- De pH van het bloed wordt beïnvloed door de pCO 2. Wanneer de pCO2 toeneemt, daalt de pH
en komen er meer O2-moleculen vrij.
Transport van zuurstof
- De zuurstof in het bloed wordt vooral gebonden aan hemoglobine (Hb) (dit kleurt het bloed
rood) in de rode bloedcellen.
- Evenwichtsreactie:
Hb +O2 ↔ HbO2
Als er een lage O2-concentratie is, loopt deze reactie naar links. Als er dus een hoge O 2-
concentratie is, dan loopt deze reactie naar rechts.
- Als hemoglobine de maximale hoeveelheid heeft gebonden, dan noem je haar verzadigd.
Als hemoglobine in bloed aan weinig zuurstof zichzelf heeft gebonden, dan is het bloed
donker rood. Dus hoe meer zuurstof, hoe roder de kleur.
- Het grootste deel van de zuurstof wordt in het bloedplasma meteen door hemoglobine
‘’opgenomen’’. Hierdoor is de zuurstofconcentratie in het bloedplasma laag. Als hemoglobine
alle zuurstof heeft verzadigd, kan de zuurstofconcentratie van het bloedplasma gelijk worden
aan die van het vocht in de longblaasjes.
Transport van koolstofdioxide
, - In de organen treedt door spanningsverschil diffusie op van koolstofdioxide naar het bloed in
de haarvaten.
- Een klein deel van dit koolstofdioxide wordt als CO 2 door het bloedplasma vervoerd. Het
grootste deel (70%) wordt vervoerd als waterstofcarbonaationen (HCO 3-). Deze worden
opgelost in het bloedplasma en de rest wordt gebonden aan hemoglobine.
Gaswisseling bij planten
- Zuurstof en koolstofdioxide worden door diffusie uitgewisseld tussen de bladcellen en de
lucht via luchtholten en huidmondjes.
- Huidmondjes = kleine openingen in de opperhuid van de plant. Hierdoor gaat koolstofdioxide
naar binnen en gaat waterdamp + zuurstof naar buiten.
- De huidmondjes zijn omgeven door twee sluitcellen, die sluiten en openen de huidmondjes.
§5.2 Longventilatie
De borstholte
- In de borstholte liggen de longen. Elke long is omgeven door twee vliezen, het longvlies en
het borst vlies.
Longvlies = vergroeid met de longen. Borstvlies = vergroeid met ribben, binnenste
tussenribspieren en middenrif.
- Tussen het longvlies en borstvlies zit vocht, hierdoor kunnen de vliezen niet van elkaar los.
Wel kunnen ze langs elkaar schuiven.
- Aan de onderkant van de borstholte is begrenst aan het middenrif. Dit is een koepelvormige,
gespierde plaat.
- De zijwanden van de borstholte worden gevormd door de ribben en de binnenste en
buitenste tussenribspieren.
- Ademhalingsspieren = middenrif, buikspieren, tussenribspieren en borst.
Rustig in- en uitademen
- Door ventilatiebewegingen wordt de lucht in de longen voortdurend ververst.
- In- en uitademingen komen tot stand door bewegingen van ribben, borstbeen en middenrif.
Als je normaal ademhaalt, vinden de ventilatiebewegingen van rib- en middenrifademhaling
tegelijk plaats.
Ribademhaling (of borstademhaling) = hierbij bewegen de ribben en het borstbeen.
Middenrifademhaling (of buikademhaling) = hierbij beweegt het middenrif.
- Rustige inademing = de buitenste ribspieren trekken zich dan samen. Hierdoor komen de
ribben en het borstbeen omhoog/naar voren. Ook trekt het middenrif zich samen. Door deze
bewegingen komt er een volumevergroting van de borstholte, longen worden ook groter.
- Rustige uitademing = de spieren die zich hebben aangespannen bij de inademing,
ontspannen zich weer. De longen worden daardoor ook weer minder groot, hierdoor
stroomt de lucht ook weer naar buiten.
