Historische Contexten Hoofdstuk 3
China van keizerrijk tot kapitalisme
§1 Het Chinese keizerrijk (1842-1911)
8) De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de
industrialisatie.
8) De opkomst van emancipatiebewegingen
8) De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme,
nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme.
9) Vormen van verzet tegen het West-Europees imperialisme.
Terwijl Europa uiteengevallen was in chaos na de val van het West-Romeinse rijk,
bleef het centrale gezag van de keizer in China en bleef de landbouw stedelijke
samenleving bestaan. Perioden van opstanden, invasies en verdeeldheid werden in
China telkens opgevolgd door lange perioden van stabiliteit en eenheid. Keizerlijke
families waren van de troon gestoten en hun opvolgers paste zich altijd aan, aan
traditionele waarden en normen en het traditionele bestuurssysteem.
Dit bestuur was gebaseerd op de ideologie van Confucius (500 v.C.).
- Confucianisme: streven naar harmonie en orde en het vermijden van chaos.
- Zo hield iedereen zich aan traditionele deugden (plichtsbetrachting,
beleefdheid en eerbied voor ouderen).
- Vrouwen moesten de mannen gehoorzamen en voorouders moesten vereerd
worden.
- Ondergeschikten moesten hun meerderen gehoorzamen, terwijl meerderen
rechtvaardig naar hun ondergeschikten moesten zijn.
De keizer regeerde met het hemels mandaat, toestemming van de hemel, en werd
geholpen door een groot ambtenarenapparaat. Mandarijnen (staatsambtenaren)
hadden Confucius bestudeerd en waren toegelaten tot het ambtenarenkorps na een
streng examen.
In de 19e eeuw regeerde de dynastie van Qing, die was voortgekomen uit de
Mantsjoe-veroveraars die in 1644 de troon hadden veroverd uit Mantsjoerije
(noordoosten China). De Mantsjoes waren een etnische minderheid, want de
grootste bevolkingsgroep waren Han-Chinezen. Vaker hoorde de keizerlijke dynastie
bij een etnische minderheid en het gezag van de Mantsjoe-keizers werden lang
geaccepteerd. China beleefde onder Qing lang in rust, vrede en welvaart. Er was
een grote bevolkingsgroei en China was het welvarendste rijk op aarde. De Chinezen
vonden dat ze niks konden leren van de buitenwereld en zagen hun land als
centrum van alle beschaving. Hun zagen de keizer boven alle andere buitenlandse
koningen.
In de 19e eeuw verloor China zijn positie als regionale macht door politieke crises,
hongersnood en corruptie. China was de ‘zieke man van Azië’, met miljoenen opium
verslaafden. Ondanks dat de keizer geen handel wou met de Britse koning (China
, had al overvloed van alles), kochten Chinezen opium die de Britten produceren in
Brits-Indië (India). China had een importverbod, maar corrupte ambtenaren lieten
opium toe tegen betaling. Er was namelijk veel corruptie in China, met afpersende
ambtenaren en bestuurders. Velen hadden het verplichte mandarijnenexamen niet
afgelegd, maar de functie gekocht. Zo verdween veel belasting in hun zak. Het
centrale gezag werd dus verzwakt door hebzucht en machtswellust van de
bestuurders.
In de 19e eeuw kreeg China te maken met het moderne imperialisme. Sinds de tijd
van ontdekkers en hervormers importeerden Europeanen al zijde, porselein en thee.
Tot 1757 liet het land weinig Europeanen toe. Toen bepaalde de keizer dat Kanton
de enige haven was waar buitenlanders mochten komen. Hierna gingen de Britten
op grote schaal handeldrijven in China, die hier veel aan verdienden. Ondertussen
kocht China steeds meer opium van de Britten en liep het opiumgebruik uit de hand.
In 1839 greep keizer Daoguang in en liet hij veel opium verbranden. Als gevolg
stuurde woedende Britten oorlogsschepen en veroverden ze met gemak forten en
kustplaatsen. China was door de wetenschappelijke en industriële revolutie kansloos
tegen de technologisch en organisatorisch superieure Britten. Het verlies van China
in de Eerste Opiumoorlog leidde in 1842 tot het eerste van vele ongelijke
verdragen (ongunstig voor China) over handelsrechten tussen China en westerse
landen. In het eerste Verdrag van Nanking werd bepaald dat de Britten in 5 steden
handel mochten drijven. Verder moest China de Britten compenseren voor de
vernietigde opium en moest het Hongkong afstaan, wat de belangrijkste
handelsstad werd.
Terwijl de westerse landen meer rechten eisten, probeerde China om onder de
afspraken uit te komen, wat in 1856 leiden tot een Tweede Opiumoorlog. China was
kansloos en de hoofdstad Peking werd door de Frans-Britse troepen veroverd. Als
gevolg moest China nog 10 havens openstellen, dus werd de opiumhandel volledig
vrijgegeven. Na de Britten verwierven ook andere imperialistische mogendheden
(Nederland, VS) handelsrechten in verdragshavens: Chinese havens die volgens
een verdrag open waren voor buitenlanders. Hun onderdanen hadden hier
exterritoriale rechten: rechten van een staat in een andere staat. Deze
buitenlanders leefden in concessies: gebieden waar buitenlanders onder
rechtspraak van hun moederland vielen. De Chinese overheid was machteloos en
stadsdelen kregen een westerse uitstraling. Westerse landen namen zelfs de
belastingen in.
China komt door de verdragen terecht in chaos. Chinezen waren woedend over de
buitenlandse aanwezigheid en invloed, wat leidde tot verzet tegen het falend gezag
van de keizer. China kreeg ook te maken met een hongersnood door overbevolking.
De onvrede en wanhoop onder boeren leidde in 1851 tot de Tapingopstand.
Opstandelingen riepen Han-Chinezen op om zich te keren tegen de ‘Matsjoe
duivels’, die een Chinese versie van het christendom predikten en boeddhistische
tempels vernielde. De Taping riep in een derde van China het ‘hemels koninkrijk van
vrede’ uit. Ze schaften privébezit af, verwierpen het confucianisme, verklaarden
man en vrouw gelijk, keerden zich tegen luxe en vermoordden rijken mensen (leken
op communisten).
Tegelijkertijd ontstond er in het noorden de Nianopstand, die gebieden in handen
kreeg door ‘Dood de rijken en help de armen’. Met moeite sloef de regering in 1864
China van keizerrijk tot kapitalisme
§1 Het Chinese keizerrijk (1842-1911)
8) De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de
industrialisatie.
8) De opkomst van emancipatiebewegingen
8) De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme,
nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme.
9) Vormen van verzet tegen het West-Europees imperialisme.
Terwijl Europa uiteengevallen was in chaos na de val van het West-Romeinse rijk,
bleef het centrale gezag van de keizer in China en bleef de landbouw stedelijke
samenleving bestaan. Perioden van opstanden, invasies en verdeeldheid werden in
China telkens opgevolgd door lange perioden van stabiliteit en eenheid. Keizerlijke
families waren van de troon gestoten en hun opvolgers paste zich altijd aan, aan
traditionele waarden en normen en het traditionele bestuurssysteem.
Dit bestuur was gebaseerd op de ideologie van Confucius (500 v.C.).
- Confucianisme: streven naar harmonie en orde en het vermijden van chaos.
- Zo hield iedereen zich aan traditionele deugden (plichtsbetrachting,
beleefdheid en eerbied voor ouderen).
- Vrouwen moesten de mannen gehoorzamen en voorouders moesten vereerd
worden.
- Ondergeschikten moesten hun meerderen gehoorzamen, terwijl meerderen
rechtvaardig naar hun ondergeschikten moesten zijn.
De keizer regeerde met het hemels mandaat, toestemming van de hemel, en werd
geholpen door een groot ambtenarenapparaat. Mandarijnen (staatsambtenaren)
hadden Confucius bestudeerd en waren toegelaten tot het ambtenarenkorps na een
streng examen.
In de 19e eeuw regeerde de dynastie van Qing, die was voortgekomen uit de
Mantsjoe-veroveraars die in 1644 de troon hadden veroverd uit Mantsjoerije
(noordoosten China). De Mantsjoes waren een etnische minderheid, want de
grootste bevolkingsgroep waren Han-Chinezen. Vaker hoorde de keizerlijke dynastie
bij een etnische minderheid en het gezag van de Mantsjoe-keizers werden lang
geaccepteerd. China beleefde onder Qing lang in rust, vrede en welvaart. Er was
een grote bevolkingsgroei en China was het welvarendste rijk op aarde. De Chinezen
vonden dat ze niks konden leren van de buitenwereld en zagen hun land als
centrum van alle beschaving. Hun zagen de keizer boven alle andere buitenlandse
koningen.
In de 19e eeuw verloor China zijn positie als regionale macht door politieke crises,
hongersnood en corruptie. China was de ‘zieke man van Azië’, met miljoenen opium
verslaafden. Ondanks dat de keizer geen handel wou met de Britse koning (China
, had al overvloed van alles), kochten Chinezen opium die de Britten produceren in
Brits-Indië (India). China had een importverbod, maar corrupte ambtenaren lieten
opium toe tegen betaling. Er was namelijk veel corruptie in China, met afpersende
ambtenaren en bestuurders. Velen hadden het verplichte mandarijnenexamen niet
afgelegd, maar de functie gekocht. Zo verdween veel belasting in hun zak. Het
centrale gezag werd dus verzwakt door hebzucht en machtswellust van de
bestuurders.
In de 19e eeuw kreeg China te maken met het moderne imperialisme. Sinds de tijd
van ontdekkers en hervormers importeerden Europeanen al zijde, porselein en thee.
Tot 1757 liet het land weinig Europeanen toe. Toen bepaalde de keizer dat Kanton
de enige haven was waar buitenlanders mochten komen. Hierna gingen de Britten
op grote schaal handeldrijven in China, die hier veel aan verdienden. Ondertussen
kocht China steeds meer opium van de Britten en liep het opiumgebruik uit de hand.
In 1839 greep keizer Daoguang in en liet hij veel opium verbranden. Als gevolg
stuurde woedende Britten oorlogsschepen en veroverden ze met gemak forten en
kustplaatsen. China was door de wetenschappelijke en industriële revolutie kansloos
tegen de technologisch en organisatorisch superieure Britten. Het verlies van China
in de Eerste Opiumoorlog leidde in 1842 tot het eerste van vele ongelijke
verdragen (ongunstig voor China) over handelsrechten tussen China en westerse
landen. In het eerste Verdrag van Nanking werd bepaald dat de Britten in 5 steden
handel mochten drijven. Verder moest China de Britten compenseren voor de
vernietigde opium en moest het Hongkong afstaan, wat de belangrijkste
handelsstad werd.
Terwijl de westerse landen meer rechten eisten, probeerde China om onder de
afspraken uit te komen, wat in 1856 leiden tot een Tweede Opiumoorlog. China was
kansloos en de hoofdstad Peking werd door de Frans-Britse troepen veroverd. Als
gevolg moest China nog 10 havens openstellen, dus werd de opiumhandel volledig
vrijgegeven. Na de Britten verwierven ook andere imperialistische mogendheden
(Nederland, VS) handelsrechten in verdragshavens: Chinese havens die volgens
een verdrag open waren voor buitenlanders. Hun onderdanen hadden hier
exterritoriale rechten: rechten van een staat in een andere staat. Deze
buitenlanders leefden in concessies: gebieden waar buitenlanders onder
rechtspraak van hun moederland vielen. De Chinese overheid was machteloos en
stadsdelen kregen een westerse uitstraling. Westerse landen namen zelfs de
belastingen in.
China komt door de verdragen terecht in chaos. Chinezen waren woedend over de
buitenlandse aanwezigheid en invloed, wat leidde tot verzet tegen het falend gezag
van de keizer. China kreeg ook te maken met een hongersnood door overbevolking.
De onvrede en wanhoop onder boeren leidde in 1851 tot de Tapingopstand.
Opstandelingen riepen Han-Chinezen op om zich te keren tegen de ‘Matsjoe
duivels’, die een Chinese versie van het christendom predikten en boeddhistische
tempels vernielde. De Taping riep in een derde van China het ‘hemels koninkrijk van
vrede’ uit. Ze schaften privébezit af, verwierpen het confucianisme, verklaarden
man en vrouw gelijk, keerden zich tegen luxe en vermoordden rijken mensen (leken
op communisten).
Tegelijkertijd ontstond er in het noorden de Nianopstand, die gebieden in handen
kreeg door ‘Dood de rijken en help de armen’. Met moeite sloef de regering in 1864
