Samenvatting CYT
Histologie vs Cytologie
Histologie Cytologie
diagnostiek van cellen in weefselstructuur. Van deze diagnostiek van de losse cellen. Deze cellen kunnen
weefsels kan een coupe gemaakt worden. zich op een glaasje bevinden of in een vloeistof.
Weefsel: Cellen:
• Afname • Afname
• Fixeren • Voorbewerken
• Doorvoeren • Preparaat maken
• Inbedden paraffine • Fixeren
• Coupes snijden • Kleuren
• Coupes plakken
• Coupes kleuren Kleuringen: PAP (uitstrijkje) en MGG (punctie)
Kleuringen: HE, PAS, EvG, AB (etc..) Cytologie is een belangrijke pijler binnen de
pathologie.
Exfoliatieve cytologie: cellen die makkelijk loslaten
van het lichaam
Voordelen cytologie t.o.v. histologie: sneller, goedkoper en minder belastend voor de patiënt.
Nadelen: architectuur (zoals bij de histologie) ontbreekt en er is weinig aanvullend onderzoek
mogelijk.
Cellen afnemen kan op verschillende manieren:
1. Exfoliatieve cytologie (cellen laten gemakkelijk los)
o Spontaan geloosd (urine)
o Spoeling (BAL – spoeling van longen)
o Brush
o Uitstrijken
2. Dunne-naald biopsie (punctie naar tumor)
3. Punctie
,Cytologie
Cytologische diagnostiek komt voor in twee vormen:
1. Exfoliatieve diagnostiek: cellen laten spontaan los
• cervix, urine, sputum, sereus vocht, pleuravocht, pericardvocht
2. Invasieve diagnostiek: cellen moeten worden afgenomen
• long (brush, spoeling, lavage), punctie materiaal (FNA, EUS, EBUS), liquor vocht
(lumbaal punctie)
Longcytologie
Klinische gegevens: Onderzoek:
• Verandert hoestpatroon • Sputum (spontaan)
• Benauwdheid • Bronchoscopie -> Brush en bronchusspoeling
• Bloed opgegeven • Broncho-alveolaire lavage (BAL)
• Gewichtsverlies • Longpunctie
- In foto A zien we de bovenste luchtwegen. In de bovenste luchtwegen komen cellen met
trilhaar voor die ervoor zorgen dat irriterende elementen zoals stofdeeltjes naar buiten
worden getransporteerd. De grotere wolkige cellen zijn macrofagen en komen in de kleinere
luchtwegen of longblaasjes voor. Stoffen als nicotine worden door deze cellen opgenomen.
- In foto B zien we naast cellen ook takjes. Dit zijn schimmeldraden die levensbedreigend
kunnen zijn. Deze infectie wordt veelal aangetroffen bij verzwakte patiënten na een
(beenmerg) transplantatie en bij HIV-positieve patiënten.
Urinecytologie
Indicatie: Onderzoek:
• Hematurie (bloed in urine) • Spontaan geloosde urine
• Dysurie (pijn bij het plassen) • Katheter urine
• Follow-up na blaascarcinoom • Blaasspoelvocht
• Preventief bij high-risk groep • Stoma urine
Sereuze vochten
Als gevolg van circulatiestoornissen, ontstekingen, metastase tumoren en andere factoren, kan er een
toename ontstaan in sereuze vochten. Dit kan pleuravocht (longen), ascites (buik) of pericardvocht
(hart) zijn. De sereuze vliezen waarbinnen dit vocht zich bevindt, bestaan uit mesotheel.
,Punctiecytologie
FNA: fine needle aspiration
In principe kun je op twee manieren een punctie verrichten:
- m.b.v. beeldvormende technieken voor niet- palpabele (voelbare) laesies
- m.b.v. het ‘blote oog’( geschikt voor palpabele (voelbare) laesies)
Vervolgens steek je de naald in de laesie, zuig je de spuit vacuüm en beweeg je de naald heen en
weer en rondom. Vervolgens hef je het vacuüm op en haal je de naald weer uit de laesie. Het
materiaal breng je op klaar liggende glaasjes die je vervolgens kunt kleuren m.b.v. een snel kleuring
(Quickdiff).
Een FNA kan afgenomen worden op verschillende plekken:
- Mamma (borst)
- Lymfklier
- Schildklier
- Speekselklier
- (Ovarium)
- Liquor
- (Nier)
- (Lever)
- (Pancreas)
- Subcutaan
- etc
Een punctie wordt gedaan om de volgende vraagstellingen te beantwoorden:
- Ontstekingen:
• Viraal
• Bacterieel
• Parasitair
- Maligniteiten:
• Primair
• Secundair (metastase)
• Type
• Differentiatie graad
• Biologische eigenschappen
,Cervixcytologie
Cervixcytologie wordt gebruikt voor de diagnostiek van:
• Specifieke ontstekingsbeelden/schimmelinfecties
• SOA’s
• HPV testen
• Voorstadia baarmoederhalskanker
• Maligniteiten (kwaadaardige tumoren)
De baarmoeder (uterus) kun je verdelen in een baarmoederhals (cervix) en een baarmoederlichaam
(corpus).
De cervix bestaat uit cilinderepitheel (endocervix) en plaveiselepitheel (ectocervix). Op het
overgangsgebied tussen plaveiselepitheel en cilinderepitheel ontstaat vaak baarmoederhalskanker.
Op deze plek gaan de cellen namelijk differentiëren. Een uitstrijkje wordt dan ook op deze plek
gemaakt. Er zitten dus zowel plaveiselcellen als cilindercellen in een uitstrijkje.
De baarmoeder (corpus uteri) wand bestaat uit:
• Bindweefsel (peri-metrium)
• Glad spierweefsel ( myo-metrium)
• Mucosa (endometrium): cilindrisch epitheel
De mucosa staat onder invloed van hormonen en vertoont tijdens de geslachtsrijpe leeftijd cyclische
veranderingen.
Spierweefsel is belangrijk bij de zwangerschap, aangezien het kindje moet kunnen groeien.
, De cervix bestaat uit cilinderepitheel (endocervix) en plaveiselepitheel (ectocervix).
De Squamo-columnar junction is het overgangsgebied tussen het meerlagig plaveiselepitheel
(buitenkant – vagina - ectocervix) en het cilinder epitheel (binnenkant – endocervix). De ligging
hiervan is afhankelijk van leeftijd en pilgebruik.
De ectocervix bestaat uit meerlagig plaveiselepitheel, dat bestaat uit de volgende cellen:
Oppervlakkige plaveiselcellen: (para)basale cellen:
• uitgerijpte cellen • ronde tot ovale kernen
• Polygonaal (veel hoekig) • meer groen (groen-blauw) cytoplasma
• roze cytoplasma • kern neemt de helft van de cel in
• kleine, vaak niet ronde kern • onrijpe in sheets, rijpe los
• vlakke ligging
Reservecellen:
Intermediaire cellen: • ovaal van vorm
• groter dan (para)basale cellen • weinig tot geen cytoplasma
• hebben tenminste één hoek • ovale kernen
• rond/ovale kern • fijn chromatine
• blauw-groen cytoplasma, lichter dan basale • ligging in rijtjes of paren, vaak dakpansgewijs
cellen
• kunnen onder invloed van hormonen
glycogeen bevatten (naviculaire cellen)
• kunnen folding vertonen onder invloed van
hormonen of Candida infectie
Histologie vs Cytologie
Histologie Cytologie
diagnostiek van cellen in weefselstructuur. Van deze diagnostiek van de losse cellen. Deze cellen kunnen
weefsels kan een coupe gemaakt worden. zich op een glaasje bevinden of in een vloeistof.
Weefsel: Cellen:
• Afname • Afname
• Fixeren • Voorbewerken
• Doorvoeren • Preparaat maken
• Inbedden paraffine • Fixeren
• Coupes snijden • Kleuren
• Coupes plakken
• Coupes kleuren Kleuringen: PAP (uitstrijkje) en MGG (punctie)
Kleuringen: HE, PAS, EvG, AB (etc..) Cytologie is een belangrijke pijler binnen de
pathologie.
Exfoliatieve cytologie: cellen die makkelijk loslaten
van het lichaam
Voordelen cytologie t.o.v. histologie: sneller, goedkoper en minder belastend voor de patiënt.
Nadelen: architectuur (zoals bij de histologie) ontbreekt en er is weinig aanvullend onderzoek
mogelijk.
Cellen afnemen kan op verschillende manieren:
1. Exfoliatieve cytologie (cellen laten gemakkelijk los)
o Spontaan geloosd (urine)
o Spoeling (BAL – spoeling van longen)
o Brush
o Uitstrijken
2. Dunne-naald biopsie (punctie naar tumor)
3. Punctie
,Cytologie
Cytologische diagnostiek komt voor in twee vormen:
1. Exfoliatieve diagnostiek: cellen laten spontaan los
• cervix, urine, sputum, sereus vocht, pleuravocht, pericardvocht
2. Invasieve diagnostiek: cellen moeten worden afgenomen
• long (brush, spoeling, lavage), punctie materiaal (FNA, EUS, EBUS), liquor vocht
(lumbaal punctie)
Longcytologie
Klinische gegevens: Onderzoek:
• Verandert hoestpatroon • Sputum (spontaan)
• Benauwdheid • Bronchoscopie -> Brush en bronchusspoeling
• Bloed opgegeven • Broncho-alveolaire lavage (BAL)
• Gewichtsverlies • Longpunctie
- In foto A zien we de bovenste luchtwegen. In de bovenste luchtwegen komen cellen met
trilhaar voor die ervoor zorgen dat irriterende elementen zoals stofdeeltjes naar buiten
worden getransporteerd. De grotere wolkige cellen zijn macrofagen en komen in de kleinere
luchtwegen of longblaasjes voor. Stoffen als nicotine worden door deze cellen opgenomen.
- In foto B zien we naast cellen ook takjes. Dit zijn schimmeldraden die levensbedreigend
kunnen zijn. Deze infectie wordt veelal aangetroffen bij verzwakte patiënten na een
(beenmerg) transplantatie en bij HIV-positieve patiënten.
Urinecytologie
Indicatie: Onderzoek:
• Hematurie (bloed in urine) • Spontaan geloosde urine
• Dysurie (pijn bij het plassen) • Katheter urine
• Follow-up na blaascarcinoom • Blaasspoelvocht
• Preventief bij high-risk groep • Stoma urine
Sereuze vochten
Als gevolg van circulatiestoornissen, ontstekingen, metastase tumoren en andere factoren, kan er een
toename ontstaan in sereuze vochten. Dit kan pleuravocht (longen), ascites (buik) of pericardvocht
(hart) zijn. De sereuze vliezen waarbinnen dit vocht zich bevindt, bestaan uit mesotheel.
,Punctiecytologie
FNA: fine needle aspiration
In principe kun je op twee manieren een punctie verrichten:
- m.b.v. beeldvormende technieken voor niet- palpabele (voelbare) laesies
- m.b.v. het ‘blote oog’( geschikt voor palpabele (voelbare) laesies)
Vervolgens steek je de naald in de laesie, zuig je de spuit vacuüm en beweeg je de naald heen en
weer en rondom. Vervolgens hef je het vacuüm op en haal je de naald weer uit de laesie. Het
materiaal breng je op klaar liggende glaasjes die je vervolgens kunt kleuren m.b.v. een snel kleuring
(Quickdiff).
Een FNA kan afgenomen worden op verschillende plekken:
- Mamma (borst)
- Lymfklier
- Schildklier
- Speekselklier
- (Ovarium)
- Liquor
- (Nier)
- (Lever)
- (Pancreas)
- Subcutaan
- etc
Een punctie wordt gedaan om de volgende vraagstellingen te beantwoorden:
- Ontstekingen:
• Viraal
• Bacterieel
• Parasitair
- Maligniteiten:
• Primair
• Secundair (metastase)
• Type
• Differentiatie graad
• Biologische eigenschappen
,Cervixcytologie
Cervixcytologie wordt gebruikt voor de diagnostiek van:
• Specifieke ontstekingsbeelden/schimmelinfecties
• SOA’s
• HPV testen
• Voorstadia baarmoederhalskanker
• Maligniteiten (kwaadaardige tumoren)
De baarmoeder (uterus) kun je verdelen in een baarmoederhals (cervix) en een baarmoederlichaam
(corpus).
De cervix bestaat uit cilinderepitheel (endocervix) en plaveiselepitheel (ectocervix). Op het
overgangsgebied tussen plaveiselepitheel en cilinderepitheel ontstaat vaak baarmoederhalskanker.
Op deze plek gaan de cellen namelijk differentiëren. Een uitstrijkje wordt dan ook op deze plek
gemaakt. Er zitten dus zowel plaveiselcellen als cilindercellen in een uitstrijkje.
De baarmoeder (corpus uteri) wand bestaat uit:
• Bindweefsel (peri-metrium)
• Glad spierweefsel ( myo-metrium)
• Mucosa (endometrium): cilindrisch epitheel
De mucosa staat onder invloed van hormonen en vertoont tijdens de geslachtsrijpe leeftijd cyclische
veranderingen.
Spierweefsel is belangrijk bij de zwangerschap, aangezien het kindje moet kunnen groeien.
, De cervix bestaat uit cilinderepitheel (endocervix) en plaveiselepitheel (ectocervix).
De Squamo-columnar junction is het overgangsgebied tussen het meerlagig plaveiselepitheel
(buitenkant – vagina - ectocervix) en het cilinder epitheel (binnenkant – endocervix). De ligging
hiervan is afhankelijk van leeftijd en pilgebruik.
De ectocervix bestaat uit meerlagig plaveiselepitheel, dat bestaat uit de volgende cellen:
Oppervlakkige plaveiselcellen: (para)basale cellen:
• uitgerijpte cellen • ronde tot ovale kernen
• Polygonaal (veel hoekig) • meer groen (groen-blauw) cytoplasma
• roze cytoplasma • kern neemt de helft van de cel in
• kleine, vaak niet ronde kern • onrijpe in sheets, rijpe los
• vlakke ligging
Reservecellen:
Intermediaire cellen: • ovaal van vorm
• groter dan (para)basale cellen • weinig tot geen cytoplasma
• hebben tenminste één hoek • ovale kernen
• rond/ovale kern • fijn chromatine
• blauw-groen cytoplasma, lichter dan basale • ligging in rijtjes of paren, vaak dakpansgewijs
cellen
• kunnen onder invloed van hormonen
glycogeen bevatten (naviculaire cellen)
• kunnen folding vertonen onder invloed van
hormonen of Candida infectie
