Aardrijkskunde globalisering samenvatting
1.1 De wereld indelen
Globalisering en global village
Door snelle veranderingen kunnen mensen van verschillende sociale, culturele achtergronden en landen heel goed met elkaar
communiceren (tijd en afstand maken niet uit) de wereld is een global village geworden. Ook zijn er economische relaties tussen landen.
De toenemende vervlechting op sociaal, economische, politieke en culturen gebieden noemen we globalisering.
De wereld indelen: cultuur
De wereld is op te delen in verschillende cultuurgebieden. Dit
kunnen je doen aan de hand van verschilden cultuur elementen:
- Taal
- Religie > verbindt de eu
- Gewoonten
- Normen en waarden
- Kunst en technologie
- Kleding
De overgang van het ene naar het andere cultuurgebied gaat
meestal geleidelijk.
De bevolking ontwikkeld geleidelijk een bepaalde identiteit. Taal
en religie spelen daarbij een grote rol. Als het taalverschil te
groot is, kan er gebruik gemaakt worden van de lingua franca ( een derde taal ). De godsdienst drukt een grote stempel op de normen en
waarden van een samenleving.
De wereld indelen: politiek
Een manier om de wereld in te delen is op grond van politieke kenmerken, door te kijken naar de spreiding van de politieke macht.
Het democratisch gehalte is hier een voorbeeld van. Hier wordt gekenen naar: vrije verkiezingen, funcioneren van de regering, mate
waarin bevolking deelneemt aan de besluitvorming en de mensenrechten.
NAVO = politieke samenwerking
De wereld indelen: economie
Indicators die je kan gebruiken voor het meten van de mate van economische
ontwikkeling zijn het bruto binnenlands product per inwoner en het bruto
regionaal product per inwoner.
Je moet daarbij rekening houden met de volgende punten:
• De betrouwbaarheid van de cijfers.
• Is alles wat in een land geproduceerd wordt wel opgenomen in het bbp?
• De koopkracht tussen verschillende landen.
• Is er in een land sprake van grote/kleine regionale ongelijkheid en/of
sociale ongelijkheid?
Een andere manier waarmee je het economische ontwikkelingspeil kunt afleiden is
door te kijken naar de samenstelling van de beroepsbevolking. Het is het beste te
meten aan het aandeel dat in de landbouw werkt en in mindere mate aan de
secundaire en tertiaire sector.
Wereld indelen: demografie
De bevolkingsspreiding is ongelijkmatig verdeeld. In sommige gebieden is de bevolkingsdichtheid veel hoger dan in de rest van de wereld.
De verstedelijkingsgraad (urbanisatie ligt wereldwijd ruim boven de 50 %. Welvarende regio's zijn meestal sterk verstedelijkt. De totale
omvang van de stedelijke bevolking is in de rijke regio's kleiner dan in de arme landen. Het verstedelijkingstempo is in arme macroregio's
hoog.
Macroregio: gebied die op verschillende gebieden aan elkaar verboden zijn (economisch/politiek)
NAFTA: voorbeeld van een macroregio, blauwe maan midden van west Europa
1.2 Scheidslijnen in Europa
Eurazië, of Europa en Azië?
Er ontbreekt een duidelijke natuurlijke en culturele grens tussen Europa en Azië. Na de Koude Oorlog lijkt de begrenzing richting het oosten
te zijn opgeschoven. De meningen zijn verdeeld over waar de grens ligt.
De geleidelijke overgang van Europa naar Azië hangt samen met de vele contacten tussen volken in Europa en de samenlevingen in
Centraal en Oost-Azië. De spreiding van Indo-Europese talen (Romaanse, Baltisch-Slavische en Germaanse talen) getuigt daarvan. Van
cultuurhaarden in Azië vond diffusie plaats. ( het verspreiden van cultuuraspecten )
Staatkundige verbrokkeling
Het aantal grenzen van Europese staten veranderden vaak door geopolitieke, culturele en economische factoren.
, Geopolitiek wordt gebruikt om de machtsverhoudingen tussen (groepen) landen te beschrijven. Bijvoorbeeld: de staatkunde in Oost-
Europa veranderde door het afnemen van de politieke invloed van de voormalige Sovjet-Unie. De culturele verscheidenheid in de Europese
landen speelde ook een rol in het ontbreken van staatkundige stabiliteit. Bij beperkte natievorming kan regionalisme en later zelfs
separatisme optreden. Economische groeiverschillen tussen gebieden zorgen ook voor nieuwe scheidslijnen.
Eenwording en blokvorming
Soevereine staten proberen samen een politieke en/of economische sterke positie te verkrijgen. De EU is hier een voorbeeld van er is
sprake van blokvorming. Door de snelle uitbreiding van de EU in de afgelopen 30 jaar is de globalisering om dit samenwerkingsverband
sterk toegenomen.
De economische blokvorming is veel krachtiger dan de politieke blokvorming. Omdat landen vaak hun soevereiniteit niet kwijt willen raken.
De verdeeldheid in de EU neemt toe zo verliet in 2016 Groot-Brittannië de EU na een referendum.
Krimp in Europa
De jaarlijkse natuurlijke bevolkingsgroei is in de
macroregio Europa klein omdat er in veel landen
een hoog ontwikkelingspeil is. Ze bevinden zich
meestal in de laatste fase van de demografische
transitie.
In fase 4 neemt de vruchtbaarheid af en ook de
kindersterfte neemt af.
Migratie
Bij de groei of krimp van de totale bevolking moet
je ook kijken naar de migratie en immigratie. Zo
zorgt het emigratiesaldo in Polen voor
bevolkingskrimp. Omdat veel polen verhuizen naar
west-Europa.
Demografische druk
De leeftijdsopbouw in een regio is een belangrijk
demografisch kenmerk. Die wordt vaak gezet in
een bevolkingsdiagram. In veel Europese landen neemt de demografische druk toe door vergrijzing en ontgroening. Er zijn 2 soorten
demografische drukken:
1. Groene druk, er zijn veel mensen van onder de 15 jaar oud ( vaak het geval in arme landen )
2. Grijze druk, er zijn veel mensen van boven de 65 jaar oud ( vaak het geval in ontwikkelde landen )
De vorm van het bevolkingsdiagram wordt beïnvloed door de migratie in een land.
Nederland is nu in fase 4. Dit zal alleen maar door zetten en uiteindelijk zal de bevolking afnemen.
1.3 de islamitische wereld
Ligging en begrenzing:
Ten zuiden en zuidoosten van Europa ligt de islamitische wereld. De macroregio heeft twee overgangszones: ten noorden van Turkije, Iran
en Afghanistan en de andere naar Sub-Sahara-Afrika.
Het Arabisch overheerst als taal, behalve in Turkije, Iran en Afghanistan, waar men andere talen spreekt. In Israël wijkt de overheersende
taal en religie af van de ander landen.
Kenmerken islamitische wereld: demografie
De landen aan de rand van de islamitische wereld hebben een grote bevolkingsomvang. Grote bevolkingsdichtheden komen voor in
Turkije, Iran, langs de kusten van de Middellandse Zee en in de vruchtbare rivierdalen waaronder die van de Nijl, Tigris en de Eufraat. De
beschikbaarheid van water is een doorslaggevende factor.
De bevolking is jonger dan in Europa. Ze zijn nog niet in de laatste fase van de demografische transitie. Van vergrijzing is nog geen sprake
Kenmerken islamitische wereld: cultuur
De Arabische wereld leeft al eeuwen in stammen, groepen mensen die op basis van verwantschap eenheid vormen en een territorium
bewonen. Het belang van de stam waartoe men behoort staat voorop, zelfs (op politiek en economisch gebied) in de
moderne maatschappij.
Naast de islamieten zijn er ook nog andere geloven, waaronder joden en christenen. De islamitische bevolking is in te delen in twee
hoofdgroepen: de soennieten en de sjiieten. Er zijn veel conflicten tussen deze 2
1.1 De wereld indelen
Globalisering en global village
Door snelle veranderingen kunnen mensen van verschillende sociale, culturele achtergronden en landen heel goed met elkaar
communiceren (tijd en afstand maken niet uit) de wereld is een global village geworden. Ook zijn er economische relaties tussen landen.
De toenemende vervlechting op sociaal, economische, politieke en culturen gebieden noemen we globalisering.
De wereld indelen: cultuur
De wereld is op te delen in verschillende cultuurgebieden. Dit
kunnen je doen aan de hand van verschilden cultuur elementen:
- Taal
- Religie > verbindt de eu
- Gewoonten
- Normen en waarden
- Kunst en technologie
- Kleding
De overgang van het ene naar het andere cultuurgebied gaat
meestal geleidelijk.
De bevolking ontwikkeld geleidelijk een bepaalde identiteit. Taal
en religie spelen daarbij een grote rol. Als het taalverschil te
groot is, kan er gebruik gemaakt worden van de lingua franca ( een derde taal ). De godsdienst drukt een grote stempel op de normen en
waarden van een samenleving.
De wereld indelen: politiek
Een manier om de wereld in te delen is op grond van politieke kenmerken, door te kijken naar de spreiding van de politieke macht.
Het democratisch gehalte is hier een voorbeeld van. Hier wordt gekenen naar: vrije verkiezingen, funcioneren van de regering, mate
waarin bevolking deelneemt aan de besluitvorming en de mensenrechten.
NAVO = politieke samenwerking
De wereld indelen: economie
Indicators die je kan gebruiken voor het meten van de mate van economische
ontwikkeling zijn het bruto binnenlands product per inwoner en het bruto
regionaal product per inwoner.
Je moet daarbij rekening houden met de volgende punten:
• De betrouwbaarheid van de cijfers.
• Is alles wat in een land geproduceerd wordt wel opgenomen in het bbp?
• De koopkracht tussen verschillende landen.
• Is er in een land sprake van grote/kleine regionale ongelijkheid en/of
sociale ongelijkheid?
Een andere manier waarmee je het economische ontwikkelingspeil kunt afleiden is
door te kijken naar de samenstelling van de beroepsbevolking. Het is het beste te
meten aan het aandeel dat in de landbouw werkt en in mindere mate aan de
secundaire en tertiaire sector.
Wereld indelen: demografie
De bevolkingsspreiding is ongelijkmatig verdeeld. In sommige gebieden is de bevolkingsdichtheid veel hoger dan in de rest van de wereld.
De verstedelijkingsgraad (urbanisatie ligt wereldwijd ruim boven de 50 %. Welvarende regio's zijn meestal sterk verstedelijkt. De totale
omvang van de stedelijke bevolking is in de rijke regio's kleiner dan in de arme landen. Het verstedelijkingstempo is in arme macroregio's
hoog.
Macroregio: gebied die op verschillende gebieden aan elkaar verboden zijn (economisch/politiek)
NAFTA: voorbeeld van een macroregio, blauwe maan midden van west Europa
1.2 Scheidslijnen in Europa
Eurazië, of Europa en Azië?
Er ontbreekt een duidelijke natuurlijke en culturele grens tussen Europa en Azië. Na de Koude Oorlog lijkt de begrenzing richting het oosten
te zijn opgeschoven. De meningen zijn verdeeld over waar de grens ligt.
De geleidelijke overgang van Europa naar Azië hangt samen met de vele contacten tussen volken in Europa en de samenlevingen in
Centraal en Oost-Azië. De spreiding van Indo-Europese talen (Romaanse, Baltisch-Slavische en Germaanse talen) getuigt daarvan. Van
cultuurhaarden in Azië vond diffusie plaats. ( het verspreiden van cultuuraspecten )
Staatkundige verbrokkeling
Het aantal grenzen van Europese staten veranderden vaak door geopolitieke, culturele en economische factoren.
, Geopolitiek wordt gebruikt om de machtsverhoudingen tussen (groepen) landen te beschrijven. Bijvoorbeeld: de staatkunde in Oost-
Europa veranderde door het afnemen van de politieke invloed van de voormalige Sovjet-Unie. De culturele verscheidenheid in de Europese
landen speelde ook een rol in het ontbreken van staatkundige stabiliteit. Bij beperkte natievorming kan regionalisme en later zelfs
separatisme optreden. Economische groeiverschillen tussen gebieden zorgen ook voor nieuwe scheidslijnen.
Eenwording en blokvorming
Soevereine staten proberen samen een politieke en/of economische sterke positie te verkrijgen. De EU is hier een voorbeeld van er is
sprake van blokvorming. Door de snelle uitbreiding van de EU in de afgelopen 30 jaar is de globalisering om dit samenwerkingsverband
sterk toegenomen.
De economische blokvorming is veel krachtiger dan de politieke blokvorming. Omdat landen vaak hun soevereiniteit niet kwijt willen raken.
De verdeeldheid in de EU neemt toe zo verliet in 2016 Groot-Brittannië de EU na een referendum.
Krimp in Europa
De jaarlijkse natuurlijke bevolkingsgroei is in de
macroregio Europa klein omdat er in veel landen
een hoog ontwikkelingspeil is. Ze bevinden zich
meestal in de laatste fase van de demografische
transitie.
In fase 4 neemt de vruchtbaarheid af en ook de
kindersterfte neemt af.
Migratie
Bij de groei of krimp van de totale bevolking moet
je ook kijken naar de migratie en immigratie. Zo
zorgt het emigratiesaldo in Polen voor
bevolkingskrimp. Omdat veel polen verhuizen naar
west-Europa.
Demografische druk
De leeftijdsopbouw in een regio is een belangrijk
demografisch kenmerk. Die wordt vaak gezet in
een bevolkingsdiagram. In veel Europese landen neemt de demografische druk toe door vergrijzing en ontgroening. Er zijn 2 soorten
demografische drukken:
1. Groene druk, er zijn veel mensen van onder de 15 jaar oud ( vaak het geval in arme landen )
2. Grijze druk, er zijn veel mensen van boven de 65 jaar oud ( vaak het geval in ontwikkelde landen )
De vorm van het bevolkingsdiagram wordt beïnvloed door de migratie in een land.
Nederland is nu in fase 4. Dit zal alleen maar door zetten en uiteindelijk zal de bevolking afnemen.
1.3 de islamitische wereld
Ligging en begrenzing:
Ten zuiden en zuidoosten van Europa ligt de islamitische wereld. De macroregio heeft twee overgangszones: ten noorden van Turkije, Iran
en Afghanistan en de andere naar Sub-Sahara-Afrika.
Het Arabisch overheerst als taal, behalve in Turkije, Iran en Afghanistan, waar men andere talen spreekt. In Israël wijkt de overheersende
taal en religie af van de ander landen.
Kenmerken islamitische wereld: demografie
De landen aan de rand van de islamitische wereld hebben een grote bevolkingsomvang. Grote bevolkingsdichtheden komen voor in
Turkije, Iran, langs de kusten van de Middellandse Zee en in de vruchtbare rivierdalen waaronder die van de Nijl, Tigris en de Eufraat. De
beschikbaarheid van water is een doorslaggevende factor.
De bevolking is jonger dan in Europa. Ze zijn nog niet in de laatste fase van de demografische transitie. Van vergrijzing is nog geen sprake
Kenmerken islamitische wereld: cultuur
De Arabische wereld leeft al eeuwen in stammen, groepen mensen die op basis van verwantschap eenheid vormen en een territorium
bewonen. Het belang van de stam waartoe men behoort staat voorop, zelfs (op politiek en economisch gebied) in de
moderne maatschappij.
Naast de islamieten zijn er ook nog andere geloven, waaronder joden en christenen. De islamitische bevolking is in te delen in twee
hoofdgroepen: de soennieten en de sjiieten. Er zijn veel conflicten tussen deze 2
