Psychologie 2
Hoorcollege 1: ppt 1: psychopathologie volwassenen: J. De Ridder
Definitie
Psychopathologie = de wetenschap van het geestelijk of psychisch lijden
Verzamelbegrip voor alle psychopathologische verschijnselen, het geheel van psychische
stoornissen2 belangrijke invalshoeken:
- Psychologie van het pathologische: we vertrekken vanuit psychopathologische verschijnselen
als gegroepeerde entiteiten = syndroombenadering, dit betekend dat je voldoende kennis
moet hebben van de verschillende symptomen die samen een entiteit vormen
- Psychologie van het psychische: we vertrekken vanuit algemene processen en functies en de
pathologische varianten ervan, een symptoombenadering
Psychopathologie versus psychiatrie
Psychiatrie = de wetenschap van het geestelijk of psychisch lijden
Wat is het verschil? -> de verhouding tussen kennis en kunde speelt een rol, psychopathologie omvat
de kennis, psychiatrie is de kennis en de kunde
Psychopathologie is de theorie en het onderzoek, psychiatrie is de theorie, onderzoek en
praktijkervaring
Psychopathologie is een oriënteringsinstrument voor psychiatrie
Psychiatrie gaat de psychopathologie als wetenschap beïnvloeden
Psychopathologie -> het herkennen en ontleden van verschijnselen volgens niet individu gebonden
regels en begrippen
Psychiatrie -> een patiënt staat centraal op wie men bepaalde wetenschappelijke kennis toepast
Psychopathologie is een ervaringswetenschap
Mens is subject en object van het kennen
Er zijn zeer uiteenlopende invalshoeken -> vaak vakjargon, slordig gebruik
Psychopathologie:
- De traditionele Europese benadering -> vertrekken vanuit algemene psychische processen
om de pathologische varianten te analyseren
- De Amerikaanse benadering -> vertrekken vanuit een groep psychopathologische
verschijnselen
,Geschiedenis
Oudheid:
- Hippocrates: melancholie is een teveel aan levenssappen (zwarte gal)
- Cicero: melancholie is veroorzaakt door woede, vrees en verdriet
Tot de 17de eeuw: gestoord gedrag werd godsdienstig/ demonisch betekend -> bezetenheid, straf van
God
Na de 17de eeuw: natuurwetenschappelijke benadering (geestesziekte, krankzinnigheid) -> start van
medicalisering: gestoord gedrag als ziekte zien
19e eeuw : Geestesziekten nemen een aparte plaats in de ziekteleer ( nosologie)
Eeuwwisseling ( 19e-20e) : Met Freud psychopathologie in een geesteswetenschappelijk kader
(psychodynamiek ligt aan de basis van normale en afwijkende gedragingen)
Antipsychiatrie: tegen het etiketteren, psychiatrische patiënt is slachtoffer van een maatschappelijk
discriminatieproces
Uit deze geschiedenis blijven vele termen “hangen” die vaak doorheen de geschiedenis van betekenis
veranderd zijn, bv: neurose
Abnormaal/ziek
We situeren psychopathologie binnen deze begrippen:
Normaal is wat beantwoord aan de norm
De norm is geen objectieve maar sociale norm, die word bepaald door contexten en opvattingen
Abnormaal heeft een negatieve connotatie maar kan ook positief zijn, abnormaal betekend niet
meteen ziek of gestoord
Er is altijd sprake van een stoornis binnen de psychopathologie
Als we spreken van een psychische stoornis zijn er 3 voorwaarden:
- Deze stoornis word als ‘abnormaal’ verschijnsel gezien (afwijkend van de norm)
- Het is een stoornis als het ongemak of lijden bezorgt bij iemand en zijn omgeving
- Het wordt gezien als een stoornis als het gedrag van de persoon een aantal kenmerken
vertoont die bij andere personen als storend worden ervaren en omwille van deze
herkenbaarheid zijn te beschrijven en ordenen binnen het begrippenkader van de
psychopathologie
Dit betekend dat er een gemeenschappelijke taal moet zijn waarin de stoornissen geordend en
beschreven kunnen worden
,Psychopathologie steunt op een medisch model, dit verwijst naar systematiek om verschijnselen te
bestuderen
Systematiek van werkwijze = medisch model:
- Descriptieve diagnose: beschrijving van het voorkomen ongeacht de mogelijke verklaringen
- Etiologische en pathogenetische diagnose: verkennen van de veroorzakende factoren en wat
hun werking is en hoe ze tot de stoornis geleid hebben
- Prognose: voorspelling van het mogelijke beloop van de behandeling
- Therapie: uitvoering van een interventie, doel is het pathologisch functioneren te doen
verdwijnen, verbeteren, gevolgen beperken
- Preventie: actieplan om stoornissen te voorkomen (primaire preventie), ter voorkoming van
resttoestanden (secundaire preventie), ter beperking van nadelige gevolgen van
resttoestanden (tertiaire preventie)
Medisch model
systematiek van werkwijze = medisch model :
- descriptieve diagnose
- etiologische en pathogenetische diagnose
- prognose
- therapie
- preventie
Diagnose
Diagnose = het proces van vaststelling, herkenning, onderscheiding en omschrijving van stoornissen
(symptomen, syndromen, ziekten)
De diagnose is het eindresultaat of de conclusie van dit proces
Griekse diagnosis = het nauwkeurig leren kennen
Onderzoeksmethoden:
- somatisch onderzoek
- psychometrische instrumenten
- diagnostisch interview
Classificatie
- Orde in de chaos van waarnemingen
- Categoriale classificatie: categoriale indeling : duidelijk afgebakende klassen zonder overlap
met een alles of niet verschil
- Dimensionele classificatie
- Prototypische classificatie
➔ We gaan psychische stoornissen zelden strikt af bakenen -> dimensionele classificatie
Men ontwierp een ordening van stoornissen die a-theoretisch is ( niet gekoppeld aan
verklaringsmodellen) en steunend op heldere, ondubbelzinnig criteria.
Men = APA American Psychiatric Association
, DSM of diagnostic and statistical manual
◼ De DSM is gebaseerd op consensus van Amerikaanse psychiaters. Om de 5 à 10 jaar wordt
tijdens een grote vergadering besloten of diagnoses worden gewijzigd, of verwijderd, of dat
nieuwe diagnoses worden toegevoegd. Dat leidt dan weer tot een nieuwe versie van het
handboek. Vandaag DSM IV-TR / DSM 5
➔ Meest gebruikt en sterkst verspreid handboek
Tegenhanger : ICD – 10:
- International Classification of Diseases door de Wereldgezondheidsorganisatie
Eigenschappen :
- Louter beschrijvend
- Niet langer categoriaal maar een brug tussen categoriaal en dimensionaal
- Statistisch instrument ( vandaar de codering via cijfers)
Algemene verandering DSM
Opdelen van DSM in drie delen:
- Deel I: uitleg en instructies voor het gebruik van de DSM 5 en een verantwoording
- Deel II: beschrijving van de 20 categorieën en de stoornissen
- Deel III:
o Nieuwe stoornissen die mogelijks meer onderzoek nodig hebben (lage
validiteit)
o Dimensionele maten voor de ernst van symptomen voor 13
symptoomdomeinen
DSM 5
Meerassig ( 5)
- De stoornissen worden onderverdeel in meerdere dimensies, die in de DSM assen worden
genoemd. Bij het stellen van de diagnose wordt per cliënt informatie verzameld op 5 assen:
- As I: klinische syndromen. Hierbij gaat het om omschreven symptomen die in een bepaalde
ernst en duur aanwezig moeten zijn.
- As II: persoonlijkheidsstoornissen. Hierbij gaat het om stoornissen in de persoonlijkheid.
- As III: lichamelijke toestand. Hier worden lichamelijke ziekten, aandoeningen of handicaps
beschreven die van belang kunnen zijn voor de psychische stoornis en de behandeling.
- As IV: psychosociale problemen. Hier gaat het om negatieve levensgebeurtenissen,
huisvestingsproblemen, economische problemen, studie- of werkproblemen, problemen in
gezin of familie.
Hoorcollege 1: ppt 1: psychopathologie volwassenen: J. De Ridder
Definitie
Psychopathologie = de wetenschap van het geestelijk of psychisch lijden
Verzamelbegrip voor alle psychopathologische verschijnselen, het geheel van psychische
stoornissen2 belangrijke invalshoeken:
- Psychologie van het pathologische: we vertrekken vanuit psychopathologische verschijnselen
als gegroepeerde entiteiten = syndroombenadering, dit betekend dat je voldoende kennis
moet hebben van de verschillende symptomen die samen een entiteit vormen
- Psychologie van het psychische: we vertrekken vanuit algemene processen en functies en de
pathologische varianten ervan, een symptoombenadering
Psychopathologie versus psychiatrie
Psychiatrie = de wetenschap van het geestelijk of psychisch lijden
Wat is het verschil? -> de verhouding tussen kennis en kunde speelt een rol, psychopathologie omvat
de kennis, psychiatrie is de kennis en de kunde
Psychopathologie is de theorie en het onderzoek, psychiatrie is de theorie, onderzoek en
praktijkervaring
Psychopathologie is een oriënteringsinstrument voor psychiatrie
Psychiatrie gaat de psychopathologie als wetenschap beïnvloeden
Psychopathologie -> het herkennen en ontleden van verschijnselen volgens niet individu gebonden
regels en begrippen
Psychiatrie -> een patiënt staat centraal op wie men bepaalde wetenschappelijke kennis toepast
Psychopathologie is een ervaringswetenschap
Mens is subject en object van het kennen
Er zijn zeer uiteenlopende invalshoeken -> vaak vakjargon, slordig gebruik
Psychopathologie:
- De traditionele Europese benadering -> vertrekken vanuit algemene psychische processen
om de pathologische varianten te analyseren
- De Amerikaanse benadering -> vertrekken vanuit een groep psychopathologische
verschijnselen
,Geschiedenis
Oudheid:
- Hippocrates: melancholie is een teveel aan levenssappen (zwarte gal)
- Cicero: melancholie is veroorzaakt door woede, vrees en verdriet
Tot de 17de eeuw: gestoord gedrag werd godsdienstig/ demonisch betekend -> bezetenheid, straf van
God
Na de 17de eeuw: natuurwetenschappelijke benadering (geestesziekte, krankzinnigheid) -> start van
medicalisering: gestoord gedrag als ziekte zien
19e eeuw : Geestesziekten nemen een aparte plaats in de ziekteleer ( nosologie)
Eeuwwisseling ( 19e-20e) : Met Freud psychopathologie in een geesteswetenschappelijk kader
(psychodynamiek ligt aan de basis van normale en afwijkende gedragingen)
Antipsychiatrie: tegen het etiketteren, psychiatrische patiënt is slachtoffer van een maatschappelijk
discriminatieproces
Uit deze geschiedenis blijven vele termen “hangen” die vaak doorheen de geschiedenis van betekenis
veranderd zijn, bv: neurose
Abnormaal/ziek
We situeren psychopathologie binnen deze begrippen:
Normaal is wat beantwoord aan de norm
De norm is geen objectieve maar sociale norm, die word bepaald door contexten en opvattingen
Abnormaal heeft een negatieve connotatie maar kan ook positief zijn, abnormaal betekend niet
meteen ziek of gestoord
Er is altijd sprake van een stoornis binnen de psychopathologie
Als we spreken van een psychische stoornis zijn er 3 voorwaarden:
- Deze stoornis word als ‘abnormaal’ verschijnsel gezien (afwijkend van de norm)
- Het is een stoornis als het ongemak of lijden bezorgt bij iemand en zijn omgeving
- Het wordt gezien als een stoornis als het gedrag van de persoon een aantal kenmerken
vertoont die bij andere personen als storend worden ervaren en omwille van deze
herkenbaarheid zijn te beschrijven en ordenen binnen het begrippenkader van de
psychopathologie
Dit betekend dat er een gemeenschappelijke taal moet zijn waarin de stoornissen geordend en
beschreven kunnen worden
,Psychopathologie steunt op een medisch model, dit verwijst naar systematiek om verschijnselen te
bestuderen
Systematiek van werkwijze = medisch model:
- Descriptieve diagnose: beschrijving van het voorkomen ongeacht de mogelijke verklaringen
- Etiologische en pathogenetische diagnose: verkennen van de veroorzakende factoren en wat
hun werking is en hoe ze tot de stoornis geleid hebben
- Prognose: voorspelling van het mogelijke beloop van de behandeling
- Therapie: uitvoering van een interventie, doel is het pathologisch functioneren te doen
verdwijnen, verbeteren, gevolgen beperken
- Preventie: actieplan om stoornissen te voorkomen (primaire preventie), ter voorkoming van
resttoestanden (secundaire preventie), ter beperking van nadelige gevolgen van
resttoestanden (tertiaire preventie)
Medisch model
systematiek van werkwijze = medisch model :
- descriptieve diagnose
- etiologische en pathogenetische diagnose
- prognose
- therapie
- preventie
Diagnose
Diagnose = het proces van vaststelling, herkenning, onderscheiding en omschrijving van stoornissen
(symptomen, syndromen, ziekten)
De diagnose is het eindresultaat of de conclusie van dit proces
Griekse diagnosis = het nauwkeurig leren kennen
Onderzoeksmethoden:
- somatisch onderzoek
- psychometrische instrumenten
- diagnostisch interview
Classificatie
- Orde in de chaos van waarnemingen
- Categoriale classificatie: categoriale indeling : duidelijk afgebakende klassen zonder overlap
met een alles of niet verschil
- Dimensionele classificatie
- Prototypische classificatie
➔ We gaan psychische stoornissen zelden strikt af bakenen -> dimensionele classificatie
Men ontwierp een ordening van stoornissen die a-theoretisch is ( niet gekoppeld aan
verklaringsmodellen) en steunend op heldere, ondubbelzinnig criteria.
Men = APA American Psychiatric Association
, DSM of diagnostic and statistical manual
◼ De DSM is gebaseerd op consensus van Amerikaanse psychiaters. Om de 5 à 10 jaar wordt
tijdens een grote vergadering besloten of diagnoses worden gewijzigd, of verwijderd, of dat
nieuwe diagnoses worden toegevoegd. Dat leidt dan weer tot een nieuwe versie van het
handboek. Vandaag DSM IV-TR / DSM 5
➔ Meest gebruikt en sterkst verspreid handboek
Tegenhanger : ICD – 10:
- International Classification of Diseases door de Wereldgezondheidsorganisatie
Eigenschappen :
- Louter beschrijvend
- Niet langer categoriaal maar een brug tussen categoriaal en dimensionaal
- Statistisch instrument ( vandaar de codering via cijfers)
Algemene verandering DSM
Opdelen van DSM in drie delen:
- Deel I: uitleg en instructies voor het gebruik van de DSM 5 en een verantwoording
- Deel II: beschrijving van de 20 categorieën en de stoornissen
- Deel III:
o Nieuwe stoornissen die mogelijks meer onderzoek nodig hebben (lage
validiteit)
o Dimensionele maten voor de ernst van symptomen voor 13
symptoomdomeinen
DSM 5
Meerassig ( 5)
- De stoornissen worden onderverdeel in meerdere dimensies, die in de DSM assen worden
genoemd. Bij het stellen van de diagnose wordt per cliënt informatie verzameld op 5 assen:
- As I: klinische syndromen. Hierbij gaat het om omschreven symptomen die in een bepaalde
ernst en duur aanwezig moeten zijn.
- As II: persoonlijkheidsstoornissen. Hierbij gaat het om stoornissen in de persoonlijkheid.
- As III: lichamelijke toestand. Hier worden lichamelijke ziekten, aandoeningen of handicaps
beschreven die van belang kunnen zijn voor de psychische stoornis en de behandeling.
- As IV: psychosociale problemen. Hier gaat het om negatieve levensgebeurtenissen,
huisvestingsproblemen, economische problemen, studie- of werkproblemen, problemen in
gezin of familie.
