De Bruyn Deel 1 Referentiekader
De Bruyn Hoofdstuk 1 – Inleiding
In de klinische psychodiagnostiek wordt informatie verzameld over de cliënt en diens omgeving met
het oog op het ontwerpen van de meest adequate aanpak van de problemen die zelf of door diens
omgeving zijn gesignaleerd
= ook wel diagnostiek
Diagnostiek is een zoek- en beslissingsproces dat in dialoog met de cliënt en diens omgeving wordt
uitgevoerd
Traditionele definitie diagnostiek = het onderscheiden van personen naar hun individuele psychische
kenmerken, zoals die zich manifesteren in hun typische gedrags- en uitingsvormen, en wel met
behulp van tests
Klinisch oordeel = het beslissen op basis van eigen ervaring en intuïtie
Is eigenlijk ongewapend oordeel = dat de diagnosticus oordelen uitspreekt zonder expliciet een
beroep te doen op methodologische principes of systematische procedures die kunnen voorkomen
dat er fouten en onterechte vertekeningen in het oordeel optreden
De noodzaak van opleiding in de diagnostische besluitvorming dringt zich op vanuit de resultaten van
ten minste drie ontwikkelingen in het gedragsonderzoek die uitermate belangrijk zijn voor de
diagnostiek:
1. het onderzoek naar de kwaliteit van het ongewapende oordeel – blijkbaar tekorten en
vertekeningen door dit oordeel
2. de ontwikkelingen in de besliskunde – stellen de gebruiker in staat op rationeel verantwoorde
wijze beslissingen te nemen
3. het ontwikkelen van prescriptieve kaders ten behoeve van de professionele diagnostiek
Zo’n model laat toe heuristische procedures te ontwerpen die aan het diagnostisch proces in de
praktijk sturing geven. Kennis en vaardigheden op het gebied van diagnostische instrumenten
moeten in dit raamwerk worden ingepast
Diagnostische besluitvorming hulpmiddelen:
-inhoudelijke theorieën over het ontstaan en in stand blijven van probleemgedrag
-kennis over normale en afwijkende ontwikkelingspatronen
-instrumenten en technieken om gedragsverschijnselen in kaart te brengen
-statistische en psychometrische technieken om gegevens te verwerken
,De Bruyn hoofdstuk 2 – Uitgangspunten
2.1 Wetenschappelijke diagnostiek
Wetenschappelijke diagnostiek = het algemene menselijke grondstructuur van het
probleemoplossend omgaan met persoonlijkheids- en gedragsproblemen ondersteunen met
wetenschappelijke-empirische kennis.
Het specifieke van de empirische benadering is dat de veronderstellingen over de werkelijkheid aan
de feiten (resultaten van onderzoek) worden getoetst op een wijze die in principe ook door andere
onderzoekers herhaalbaar is.
De Groot – Psychodiagnostische cyclus:
-hierin past de diagnosticus de algemene denkschema’s van inductie, deductie en toetsing toe
-> fasen in de empirische cyclus, vooraf aan de observatie en afgesloten met evaluatie
Transparantie!!
Strien – Wetenschappelijking:
-> de diagnosticus is wetenschappelijker naarmate hij:
-explicieter werken met theorieën en de verschillende theorieniveaus duidelijker met elkaar in
verband brengen
-er zich bewust rekenschap van geeft in welke gevallen hij wel en in welke gevallen niet voor een
bepaalde theorie kiest
-duidelijker de denkstappen vastlegt die geleid hebben tot het advies;
-onderzoek doet naar de waarde van theorieën voor de problemen waar ze betrekking op hebben en
naar het effect van ingrepen
-de resultaten van het eigen werk uitwisselt met collega’s
2.2 Verschillende foutenbronnen
Vanaf de eerste ontmoeting met de cliënt begint voor de diagnosticus een complex proces van
verzamelen, interpreteren en afwegen van informatie met het oog op het nemen van een beslissing
of er iets – en zo ja wat – gedaan kan worden ten aanzien van de klacht van de cliënt.
Oordelen en beslissen is een belangrijk onderdeel van het werk van een diagnosticus
Het onderzoek naar de kwaliteit van en de foutenbronnen in oordelen en beslissen:
-> Drietal bronnen die het belang van dit onderzoek voor de diagnostische praktijk illustreren:
, Onderzoek naar de wijze waarop mensen met kansen en waarschijnlijkheden omgaan
Onderzoek naar de vuistregels en heuristieken die mensen doorgaans geneigd zijn te volgen
Onderzoek naar de kwaliteit van professionele diagnostiek
-> Een substantieel deel van het werk van de diagnosticus bestaat uit het schatten, afwegen en
herzien van kansen
Cognitieve vuistregels en heuristieken = zoekstrategieën die tot oplossingen kunnen leiden
1. Mensen hebben de neiging de kans op het optreden van een verschijnsel hoger in te schatten
naarmate zij met minder moeite voorbeelden van het verschijnsel voor de geest kunnen halen
= beschikbaarheidsheuristiek
2. Mensen hebben bovendien de neiging vooral informatie op te zoeken die de eigen opvatting
ondersteunt
-> de kwaliteit van het professionele oordeel in klinische beslissingssituaties laat dikwijls te wensen
over
-> fouten en vertekeningen blijken bij de professionele diagnosticus in elke fase van diagnostische
besluitvorming voor te komen
2.3 Besliskundige ondersteuning
Beslissingsprobleem = een keuzeprobleem waarbij de verschillende opties verschillende
consequenties kunnen hebben met betrekking tot het doel
Diagnostisch beslissingsproces = een proces waarin opties en consequenties geformuleerd en
geëvalueerd worden
-> de technieken en procedures uit de besliskunde kunnen hier ter ondersteuning worden ingezet
-> besliskunde = een verzameling van modellen en procedures die aangeven hoe de beslisser in de
verschillende stappen van het beslissingsproces het best kan handelen met het oog op het bereiken
doel
2.4 Prescriptieve Diagnostiek
Prescriptieve diagnostiek = diagnostiek waarbij wordt aangenomen dat het volgen van de
voorschriften op termijn de kans op het leveren van een bijdrage aan de oplossing verhoogt
Normatieve diagnostiek = de tak van de methodologie die zich bezighoudt met het funderen,
formuleren en onderzoeken van diagnostische regels en procedures
, Activiteiten die gericht zijn op het funderen, ontwikkelen en evalueren van regels, voorschriften en
procedures van diagnostisch onderzoek = definitie die het boek aan houdt
-> de schrijvers kiezen voor de term prescriptief ipv normatief omdat:
1. De term normatief een algoritmische betekenis en niet een heuristische betekenis heeft
2. Ook in de besliskunde wordt de term normatief in algoritmische zin gebruikt
3. In het domein van de besliskunde gaan de stemmen op om de term prescriptief te gebruiken voor
beslissingsondersteuning in complexe, naturalistische situaties
Prescriptieve diagnostiek = leer van de diagnostiek (in het Nederlands)
Het specifieke van de prescriptieve diagnostiek is dat de fundering van de spelregels gezocht wordt in
het analyseren en blootleggen van de grondkenmerken van het professionele diagnostisch proces.
In Nederland heeft de empirische cyclus van De Groot de grondtoon gezet voor ontwikkelingen in het
prescriptieve diagnostiek.
-in deze cyclus staat de activiteit van het generen en toetsen van hypothesen centraal
Professioneel diagnostiek heeft veel meer het karakter van methodologisch gedisciplineerd wikken
en wegen en het creatief inzetten van kennis en methoden in confrontatie met de cliënt dan van het
toepassen van een kant-en-klaar beslissingsmodel. Diagnostiek is een ‘open systeem’.
De Bruyn Hoofdstuk 3 – De diagnostische cyclus
3.1 Van hulpvraag tot cyclus
In de klinische praktijk start het diagnostisch proces nadat de cliënt zich rechtstreeks of via een
verwijzer heeft aangemeld met een of meer hulpvragen
-de formulering van de hulpvraag is op dat moment in veel gevallen nog niet duidelijk/compleet
-niet elke hulpvraag is ook een diagnostische hulpvraag -> niet elke hulpvraag hoeft tot verder
diagnostisch handelen te leiden
-> de diagnosticus zal daarom samen met de cliënt na moeten gaan aan welk soort informatie
behoefte is
Een diagnostische hulpvraag van de cliënt wordt gezamenlijk geherformuleerd tot een vraagstelling –
een onderzoeksvraag
C = cliënt
D = diagnosticus
Hulpvraag C -> type diagnostische hulpvraag D -> type vraagstelling C & D -> type onderzoek D
De Bruyn Hoofdstuk 1 – Inleiding
In de klinische psychodiagnostiek wordt informatie verzameld over de cliënt en diens omgeving met
het oog op het ontwerpen van de meest adequate aanpak van de problemen die zelf of door diens
omgeving zijn gesignaleerd
= ook wel diagnostiek
Diagnostiek is een zoek- en beslissingsproces dat in dialoog met de cliënt en diens omgeving wordt
uitgevoerd
Traditionele definitie diagnostiek = het onderscheiden van personen naar hun individuele psychische
kenmerken, zoals die zich manifesteren in hun typische gedrags- en uitingsvormen, en wel met
behulp van tests
Klinisch oordeel = het beslissen op basis van eigen ervaring en intuïtie
Is eigenlijk ongewapend oordeel = dat de diagnosticus oordelen uitspreekt zonder expliciet een
beroep te doen op methodologische principes of systematische procedures die kunnen voorkomen
dat er fouten en onterechte vertekeningen in het oordeel optreden
De noodzaak van opleiding in de diagnostische besluitvorming dringt zich op vanuit de resultaten van
ten minste drie ontwikkelingen in het gedragsonderzoek die uitermate belangrijk zijn voor de
diagnostiek:
1. het onderzoek naar de kwaliteit van het ongewapende oordeel – blijkbaar tekorten en
vertekeningen door dit oordeel
2. de ontwikkelingen in de besliskunde – stellen de gebruiker in staat op rationeel verantwoorde
wijze beslissingen te nemen
3. het ontwikkelen van prescriptieve kaders ten behoeve van de professionele diagnostiek
Zo’n model laat toe heuristische procedures te ontwerpen die aan het diagnostisch proces in de
praktijk sturing geven. Kennis en vaardigheden op het gebied van diagnostische instrumenten
moeten in dit raamwerk worden ingepast
Diagnostische besluitvorming hulpmiddelen:
-inhoudelijke theorieën over het ontstaan en in stand blijven van probleemgedrag
-kennis over normale en afwijkende ontwikkelingspatronen
-instrumenten en technieken om gedragsverschijnselen in kaart te brengen
-statistische en psychometrische technieken om gegevens te verwerken
,De Bruyn hoofdstuk 2 – Uitgangspunten
2.1 Wetenschappelijke diagnostiek
Wetenschappelijke diagnostiek = het algemene menselijke grondstructuur van het
probleemoplossend omgaan met persoonlijkheids- en gedragsproblemen ondersteunen met
wetenschappelijke-empirische kennis.
Het specifieke van de empirische benadering is dat de veronderstellingen over de werkelijkheid aan
de feiten (resultaten van onderzoek) worden getoetst op een wijze die in principe ook door andere
onderzoekers herhaalbaar is.
De Groot – Psychodiagnostische cyclus:
-hierin past de diagnosticus de algemene denkschema’s van inductie, deductie en toetsing toe
-> fasen in de empirische cyclus, vooraf aan de observatie en afgesloten met evaluatie
Transparantie!!
Strien – Wetenschappelijking:
-> de diagnosticus is wetenschappelijker naarmate hij:
-explicieter werken met theorieën en de verschillende theorieniveaus duidelijker met elkaar in
verband brengen
-er zich bewust rekenschap van geeft in welke gevallen hij wel en in welke gevallen niet voor een
bepaalde theorie kiest
-duidelijker de denkstappen vastlegt die geleid hebben tot het advies;
-onderzoek doet naar de waarde van theorieën voor de problemen waar ze betrekking op hebben en
naar het effect van ingrepen
-de resultaten van het eigen werk uitwisselt met collega’s
2.2 Verschillende foutenbronnen
Vanaf de eerste ontmoeting met de cliënt begint voor de diagnosticus een complex proces van
verzamelen, interpreteren en afwegen van informatie met het oog op het nemen van een beslissing
of er iets – en zo ja wat – gedaan kan worden ten aanzien van de klacht van de cliënt.
Oordelen en beslissen is een belangrijk onderdeel van het werk van een diagnosticus
Het onderzoek naar de kwaliteit van en de foutenbronnen in oordelen en beslissen:
-> Drietal bronnen die het belang van dit onderzoek voor de diagnostische praktijk illustreren:
, Onderzoek naar de wijze waarop mensen met kansen en waarschijnlijkheden omgaan
Onderzoek naar de vuistregels en heuristieken die mensen doorgaans geneigd zijn te volgen
Onderzoek naar de kwaliteit van professionele diagnostiek
-> Een substantieel deel van het werk van de diagnosticus bestaat uit het schatten, afwegen en
herzien van kansen
Cognitieve vuistregels en heuristieken = zoekstrategieën die tot oplossingen kunnen leiden
1. Mensen hebben de neiging de kans op het optreden van een verschijnsel hoger in te schatten
naarmate zij met minder moeite voorbeelden van het verschijnsel voor de geest kunnen halen
= beschikbaarheidsheuristiek
2. Mensen hebben bovendien de neiging vooral informatie op te zoeken die de eigen opvatting
ondersteunt
-> de kwaliteit van het professionele oordeel in klinische beslissingssituaties laat dikwijls te wensen
over
-> fouten en vertekeningen blijken bij de professionele diagnosticus in elke fase van diagnostische
besluitvorming voor te komen
2.3 Besliskundige ondersteuning
Beslissingsprobleem = een keuzeprobleem waarbij de verschillende opties verschillende
consequenties kunnen hebben met betrekking tot het doel
Diagnostisch beslissingsproces = een proces waarin opties en consequenties geformuleerd en
geëvalueerd worden
-> de technieken en procedures uit de besliskunde kunnen hier ter ondersteuning worden ingezet
-> besliskunde = een verzameling van modellen en procedures die aangeven hoe de beslisser in de
verschillende stappen van het beslissingsproces het best kan handelen met het oog op het bereiken
doel
2.4 Prescriptieve Diagnostiek
Prescriptieve diagnostiek = diagnostiek waarbij wordt aangenomen dat het volgen van de
voorschriften op termijn de kans op het leveren van een bijdrage aan de oplossing verhoogt
Normatieve diagnostiek = de tak van de methodologie die zich bezighoudt met het funderen,
formuleren en onderzoeken van diagnostische regels en procedures
, Activiteiten die gericht zijn op het funderen, ontwikkelen en evalueren van regels, voorschriften en
procedures van diagnostisch onderzoek = definitie die het boek aan houdt
-> de schrijvers kiezen voor de term prescriptief ipv normatief omdat:
1. De term normatief een algoritmische betekenis en niet een heuristische betekenis heeft
2. Ook in de besliskunde wordt de term normatief in algoritmische zin gebruikt
3. In het domein van de besliskunde gaan de stemmen op om de term prescriptief te gebruiken voor
beslissingsondersteuning in complexe, naturalistische situaties
Prescriptieve diagnostiek = leer van de diagnostiek (in het Nederlands)
Het specifieke van de prescriptieve diagnostiek is dat de fundering van de spelregels gezocht wordt in
het analyseren en blootleggen van de grondkenmerken van het professionele diagnostisch proces.
In Nederland heeft de empirische cyclus van De Groot de grondtoon gezet voor ontwikkelingen in het
prescriptieve diagnostiek.
-in deze cyclus staat de activiteit van het generen en toetsen van hypothesen centraal
Professioneel diagnostiek heeft veel meer het karakter van methodologisch gedisciplineerd wikken
en wegen en het creatief inzetten van kennis en methoden in confrontatie met de cliënt dan van het
toepassen van een kant-en-klaar beslissingsmodel. Diagnostiek is een ‘open systeem’.
De Bruyn Hoofdstuk 3 – De diagnostische cyclus
3.1 Van hulpvraag tot cyclus
In de klinische praktijk start het diagnostisch proces nadat de cliënt zich rechtstreeks of via een
verwijzer heeft aangemeld met een of meer hulpvragen
-de formulering van de hulpvraag is op dat moment in veel gevallen nog niet duidelijk/compleet
-niet elke hulpvraag is ook een diagnostische hulpvraag -> niet elke hulpvraag hoeft tot verder
diagnostisch handelen te leiden
-> de diagnosticus zal daarom samen met de cliënt na moeten gaan aan welk soort informatie
behoefte is
Een diagnostische hulpvraag van de cliënt wordt gezamenlijk geherformuleerd tot een vraagstelling –
een onderzoeksvraag
C = cliënt
D = diagnosticus
Hulpvraag C -> type diagnostische hulpvraag D -> type vraagstelling C & D -> type onderzoek D
