Stedenbouw 3
Hoorcollege 1: DE HANDELSSTAD
27.09.2022 – Peter Bongaerts
Inhoud
1. De handelsstad: fenomeen & ontstaan..............................................................................................1
1.1. Voorwaarden...............................................................................................................................1
1.2. Wat is een stad?..........................................................................................................................1
Concreet v. middeleeuwse stad:.....................................................................................................2
1.3. Belang Vlaamse steden................................................................................................................2
2. Limburg; de Loonse steden: geografie, politiek, vormvoorkomen, identiteit......................................2
2.1. Ontstaan......................................................................................................................................2
2.1.1. Steden als strategie..............................................................................................................2
2.1.2. Steden en streken.................................................................................................................3
2.2. Stedelijke identiteit......................................................................................................................3
2.3. 3 Loonse steden met vergelijkbare ruimtelijke structuur............................................................3
3. Ruimtelijke modellen & kenmerken: v.d. traditionele westerse handelsstad.....................................4
3.1. Macro..........................................................................................................................................4
3.2. Meso............................................................................................................................................4
3.3. Micro...........................................................................................................................................4
4. Het einde van de handelsstad?: polycentrische ontwikkelingen en delocalisatie v.d. handel.............5
4.1. Actuele ontwikkelingen...............................................................................................................5
4.2. Oorzaken.....................................................................................................................................5
4.3. Gevolgen......................................................................................................................................5
1. De handelsstad: fenomeen & ontstaan
1.1. Voorwaarden
Vrije handel (niet gecontroleerd)
Recht om handel te drijven
Welvaart, productieoverschot
Vraag & aanbod
Netwerken & verbindingen n. andere steden
Fysieke stedelijke condities: marktplaats, handelspanden,…
1.2. Wat is een stad?
Nederzetting: centrale functies
Pagina 1 van 5
, Gediversifieerde sociaal-econ. structuur
Dichte bevolking & bebouwing
Stedelijke mentaliteit ↔ buitengebied
Concreet v. middeleeuwse stad:
Vrij v. domaniale verplichtingen (= je mag zelf je belastingen indienen)
Rechterlijke eenheid
Econ. bloei – handel – tolrechten – markt
Omwalling: verdediging
Stad evolueert
Kenmerken evolueren
Geen begrip met vaste betekenis
1.3. Belang Vlaamse steden
14e eeuw: Vlaamse steden = groot
Handel: samenwerkingsverbanden tss steden
Vlaanderen speelt grote rol
Netwerk v. steden voor Europa bestond
Steden hadden een heel andere betekenis dan nu: veel belangrijker
Handelsnetwerken:
Knooppunten, complementariteit* v. producten, routes, logistiek,…
BV.:
Chinese zijderoute: belangrijkste route O-W (K.O. – middelE)
VOC: 1602 door Nederland
Nieuwe zijderoute: China machtsblok tegen West-Europa
* De aanvulling die een ander gebied kan geven. In een ander gebied kom je
dingen tegen die in je eigen woonplaats ontbreken.
2. Limburg; de Loonse steden: geografie, politiek, vormvoorkomen,
identiteit
2.1. Ontstaan
Bewuste keuze tijd (12e – 15e E) & plaats:
Politiek: ‘Hanzesteden’: Europees handelsverband
Economie: productiemethodes verbeteren => productieoverschot => handel
Alle steden ongeveer op zelfde moment
Universele ruimtelijke patronen + modellen
2.1.1. Steden als strategie
Politiek: representatie – steden geven betekenis aan een land
Pagina 2 van 5
Hoorcollege 1: DE HANDELSSTAD
27.09.2022 – Peter Bongaerts
Inhoud
1. De handelsstad: fenomeen & ontstaan..............................................................................................1
1.1. Voorwaarden...............................................................................................................................1
1.2. Wat is een stad?..........................................................................................................................1
Concreet v. middeleeuwse stad:.....................................................................................................2
1.3. Belang Vlaamse steden................................................................................................................2
2. Limburg; de Loonse steden: geografie, politiek, vormvoorkomen, identiteit......................................2
2.1. Ontstaan......................................................................................................................................2
2.1.1. Steden als strategie..............................................................................................................2
2.1.2. Steden en streken.................................................................................................................3
2.2. Stedelijke identiteit......................................................................................................................3
2.3. 3 Loonse steden met vergelijkbare ruimtelijke structuur............................................................3
3. Ruimtelijke modellen & kenmerken: v.d. traditionele westerse handelsstad.....................................4
3.1. Macro..........................................................................................................................................4
3.2. Meso............................................................................................................................................4
3.3. Micro...........................................................................................................................................4
4. Het einde van de handelsstad?: polycentrische ontwikkelingen en delocalisatie v.d. handel.............5
4.1. Actuele ontwikkelingen...............................................................................................................5
4.2. Oorzaken.....................................................................................................................................5
4.3. Gevolgen......................................................................................................................................5
1. De handelsstad: fenomeen & ontstaan
1.1. Voorwaarden
Vrije handel (niet gecontroleerd)
Recht om handel te drijven
Welvaart, productieoverschot
Vraag & aanbod
Netwerken & verbindingen n. andere steden
Fysieke stedelijke condities: marktplaats, handelspanden,…
1.2. Wat is een stad?
Nederzetting: centrale functies
Pagina 1 van 5
, Gediversifieerde sociaal-econ. structuur
Dichte bevolking & bebouwing
Stedelijke mentaliteit ↔ buitengebied
Concreet v. middeleeuwse stad:
Vrij v. domaniale verplichtingen (= je mag zelf je belastingen indienen)
Rechterlijke eenheid
Econ. bloei – handel – tolrechten – markt
Omwalling: verdediging
Stad evolueert
Kenmerken evolueren
Geen begrip met vaste betekenis
1.3. Belang Vlaamse steden
14e eeuw: Vlaamse steden = groot
Handel: samenwerkingsverbanden tss steden
Vlaanderen speelt grote rol
Netwerk v. steden voor Europa bestond
Steden hadden een heel andere betekenis dan nu: veel belangrijker
Handelsnetwerken:
Knooppunten, complementariteit* v. producten, routes, logistiek,…
BV.:
Chinese zijderoute: belangrijkste route O-W (K.O. – middelE)
VOC: 1602 door Nederland
Nieuwe zijderoute: China machtsblok tegen West-Europa
* De aanvulling die een ander gebied kan geven. In een ander gebied kom je
dingen tegen die in je eigen woonplaats ontbreken.
2. Limburg; de Loonse steden: geografie, politiek, vormvoorkomen,
identiteit
2.1. Ontstaan
Bewuste keuze tijd (12e – 15e E) & plaats:
Politiek: ‘Hanzesteden’: Europees handelsverband
Economie: productiemethodes verbeteren => productieoverschot => handel
Alle steden ongeveer op zelfde moment
Universele ruimtelijke patronen + modellen
2.1.1. Steden als strategie
Politiek: representatie – steden geven betekenis aan een land
Pagina 2 van 5
