Handelingsgericht werken: een handreiking voor de interne begeleider Gelske
Sieperda
Samenvatting Inleiding orthopedagogiek
Handelingsgericht werken: een handreiking voor de interne
begeleider
Noëlle Pameijer en Tanja van Beukering
Hoofdstuk 1
Uitgangspunten van handelingsgerichte diagnostiek en handelingsgericht werken
Handelingsgerichte diagnostiek (HGD) is een model dat in de praktijk gebruikt
kan worden voor diagnostiek en advisering. Het model bevat 5 fasen: intake
strategie onderzoek indicering advisering. Het doel is het geven van een
passend advies dat gericht is op het aanpakken van problemen. HGD kent 6
uitgangspunten:
1. Helpt bij het formuleren van de onderwijsbehoeften van de leerling
2. Systematisch en transparante werkwijze
3. Diagnostische proces is doelgericht
4. Werken vanuit een transactioneel referentiekader
5. Alle betrokkenen werken constructief samen
6. Positieve aspecten van alle betrokkenen zijn belangrijk
Handelingsgericht werken (HGW) is de manier van werken in de school (door IB)
gebaseerd op HGD.
1.1 Onderwijsbehoeften
Adaptief onderwijs = doelgericht en effectief omgaan met verschillen tussen
leerlingen. Hierbij spelen onderwijsbehoeften een belangrijke rol.
Onderwijsbehoefte = wat een kind nodig heeft om een bepaald doel te bereiken.
Diagnostisch onderzoek richt zich op de ontwikkelingsmogelijkheden van
kinderen en de condities waaronder deze het beste kunnen plaatsvinden.
Het onderwijsaanbod moet worden afgestemd op de onderwijsbehoeften van een
leerling. Diagnostiek gaat over het verbeteren van deze afsteming.
Wat betekent dit voor HGW?
Om te werken met onderwijsbehoeften, moet je accepteren dat kinderen
verschillen. Onderwijsbehoeften richten zich op leerdoelen op het gebied van
vak- en vorming, sociaal-emotionele vaardigheden en werkhouding. Wat heeft
een leerling nodig om het gestelde doel te halen? Kind kenmerken worden zo
vertaald naar onderwijsbehoeften. Welke aanpak is gewenst? Het is belangrijk dat
de leraar hierbij ondersteund wordt.
1.2 Systematiek en transparantie
Het toepassen van een diagnostisch model kan diagnostiek veel systematischer
(werkwijze), consistenter (het klopt helemaal) en transparanter (betrokkenen
weten waarom er op een bepaalde manier gewerkt wordt) laten verlopen.
, Handelingsgericht werken: een handreiking voor de interne begeleider Gelske
Sieperda
Wat betekent dit voor HGW?
- Systematiek en transparantie: de IB handelt volgens een werkwijze en doet
dit transparant.
Zij ontwikkelt haar eigen formulieren, waarmee informatie over een leerling wordt
verzameld. Het is meteen een vorm van verslaggeving, waardoor het werk van
de IB transparant is. Afspraken tussen betrokkenen zijn ook in het formulier
opgenomen.
- Verantwoorde instrumenten en kennis: een IB verzamelt, indien zinvol,
gegevens. Toetsen
en vragenlijsten die hiervoor gebruikt worden, moeten objectief (onafhankelijk
van onderzoeker), betrouwbaar (uitslag is niet toevallig), goed genormeerd
(vergelijken met scores van anderen) en valide (meten wat je wilt meten) zijn. Als
naslagwerk hiervoor kan het ‘COTAN testboek voor het onderwijs’ worden
gebruikt. De IB past verantwoorde kennis (effectiviteit door onderzoek bewezen)
toe. Methoden en aanpakken zijn ‘evidence based’.
Evidence based onderwijs
Wanneer is een onderwijsmethode effectief? Als er sprake is van duidelijke
voordelen voor leerlingen of geen sprake van nadelen voor het functioneren van
leerlingen. De Onderwijsraad (2006) adviseert een digitaal onderwijsloket
(www.onderwijskwaliteit.nl). Het succes van een dergelijk initiatief is afhankelijk
van de beschikbaarheid van effectstudies. Tegenstanders van evidence based
onderwijs vinden dat er te simpel wordt gedacht over het toepassen van kennis in
scholen. Toch vindt men dat een school moet informeren over evidence based
methoden. De Onderwijsraad geeft toe dat een ‘vertaalslag’ naar de eigen
situatie soms lastig is.
1.3 Doelgericht werken
Een standaardonderzoek dat zich richt op het verkrijgen van een volledig beeld
van de problemen van een kind is niet altijd nodig. Het is zonde als er geen
bruikbaar advies uit het onderzoek komt. Bij de traditionele vorm van diagnostiek
is de diagnose het hoofddoel. Het advies is dan vaak te globaal en niet
uitvoerbaar.
Bij HGD wordt doelgericht gewerkt, men wil vragen beantwoorden. Dus niet van
alles en nog wat voor de zekerheid zoeken, maar afvragen om welke vragen en
beslissingen het in een bepaalde casus gaat. Een diagnose is een middel om te
kunnen adviseren. Er wordt oplossingsgericht gewerkt naar een advies dat
wenselijk en bruikbaar is.
Wat betekent dit voor HGW?
Er wordt alleen onderzocht wat noodzakelijk is: als we weten dat…, kunnen we
beslissen dat… De doelgerichtheid komt in al het werk van de IB naar voren.
Vanuit een doel wordt bepaald wat de betrokkenen nodig hebben om dat doel te
bereiken. Men wil in goed overleg tot een aanpak komen waar iedereen achter
staat.
1.4 Transactioneel werken
Sieperda
Samenvatting Inleiding orthopedagogiek
Handelingsgericht werken: een handreiking voor de interne
begeleider
Noëlle Pameijer en Tanja van Beukering
Hoofdstuk 1
Uitgangspunten van handelingsgerichte diagnostiek en handelingsgericht werken
Handelingsgerichte diagnostiek (HGD) is een model dat in de praktijk gebruikt
kan worden voor diagnostiek en advisering. Het model bevat 5 fasen: intake
strategie onderzoek indicering advisering. Het doel is het geven van een
passend advies dat gericht is op het aanpakken van problemen. HGD kent 6
uitgangspunten:
1. Helpt bij het formuleren van de onderwijsbehoeften van de leerling
2. Systematisch en transparante werkwijze
3. Diagnostische proces is doelgericht
4. Werken vanuit een transactioneel referentiekader
5. Alle betrokkenen werken constructief samen
6. Positieve aspecten van alle betrokkenen zijn belangrijk
Handelingsgericht werken (HGW) is de manier van werken in de school (door IB)
gebaseerd op HGD.
1.1 Onderwijsbehoeften
Adaptief onderwijs = doelgericht en effectief omgaan met verschillen tussen
leerlingen. Hierbij spelen onderwijsbehoeften een belangrijke rol.
Onderwijsbehoefte = wat een kind nodig heeft om een bepaald doel te bereiken.
Diagnostisch onderzoek richt zich op de ontwikkelingsmogelijkheden van
kinderen en de condities waaronder deze het beste kunnen plaatsvinden.
Het onderwijsaanbod moet worden afgestemd op de onderwijsbehoeften van een
leerling. Diagnostiek gaat over het verbeteren van deze afsteming.
Wat betekent dit voor HGW?
Om te werken met onderwijsbehoeften, moet je accepteren dat kinderen
verschillen. Onderwijsbehoeften richten zich op leerdoelen op het gebied van
vak- en vorming, sociaal-emotionele vaardigheden en werkhouding. Wat heeft
een leerling nodig om het gestelde doel te halen? Kind kenmerken worden zo
vertaald naar onderwijsbehoeften. Welke aanpak is gewenst? Het is belangrijk dat
de leraar hierbij ondersteund wordt.
1.2 Systematiek en transparantie
Het toepassen van een diagnostisch model kan diagnostiek veel systematischer
(werkwijze), consistenter (het klopt helemaal) en transparanter (betrokkenen
weten waarom er op een bepaalde manier gewerkt wordt) laten verlopen.
, Handelingsgericht werken: een handreiking voor de interne begeleider Gelske
Sieperda
Wat betekent dit voor HGW?
- Systematiek en transparantie: de IB handelt volgens een werkwijze en doet
dit transparant.
Zij ontwikkelt haar eigen formulieren, waarmee informatie over een leerling wordt
verzameld. Het is meteen een vorm van verslaggeving, waardoor het werk van
de IB transparant is. Afspraken tussen betrokkenen zijn ook in het formulier
opgenomen.
- Verantwoorde instrumenten en kennis: een IB verzamelt, indien zinvol,
gegevens. Toetsen
en vragenlijsten die hiervoor gebruikt worden, moeten objectief (onafhankelijk
van onderzoeker), betrouwbaar (uitslag is niet toevallig), goed genormeerd
(vergelijken met scores van anderen) en valide (meten wat je wilt meten) zijn. Als
naslagwerk hiervoor kan het ‘COTAN testboek voor het onderwijs’ worden
gebruikt. De IB past verantwoorde kennis (effectiviteit door onderzoek bewezen)
toe. Methoden en aanpakken zijn ‘evidence based’.
Evidence based onderwijs
Wanneer is een onderwijsmethode effectief? Als er sprake is van duidelijke
voordelen voor leerlingen of geen sprake van nadelen voor het functioneren van
leerlingen. De Onderwijsraad (2006) adviseert een digitaal onderwijsloket
(www.onderwijskwaliteit.nl). Het succes van een dergelijk initiatief is afhankelijk
van de beschikbaarheid van effectstudies. Tegenstanders van evidence based
onderwijs vinden dat er te simpel wordt gedacht over het toepassen van kennis in
scholen. Toch vindt men dat een school moet informeren over evidence based
methoden. De Onderwijsraad geeft toe dat een ‘vertaalslag’ naar de eigen
situatie soms lastig is.
1.3 Doelgericht werken
Een standaardonderzoek dat zich richt op het verkrijgen van een volledig beeld
van de problemen van een kind is niet altijd nodig. Het is zonde als er geen
bruikbaar advies uit het onderzoek komt. Bij de traditionele vorm van diagnostiek
is de diagnose het hoofddoel. Het advies is dan vaak te globaal en niet
uitvoerbaar.
Bij HGD wordt doelgericht gewerkt, men wil vragen beantwoorden. Dus niet van
alles en nog wat voor de zekerheid zoeken, maar afvragen om welke vragen en
beslissingen het in een bepaalde casus gaat. Een diagnose is een middel om te
kunnen adviseren. Er wordt oplossingsgericht gewerkt naar een advies dat
wenselijk en bruikbaar is.
Wat betekent dit voor HGW?
Er wordt alleen onderzocht wat noodzakelijk is: als we weten dat…, kunnen we
beslissen dat… De doelgerichtheid komt in al het werk van de IB naar voren.
Vanuit een doel wordt bepaald wat de betrokkenen nodig hebben om dat doel te
bereiken. Men wil in goed overleg tot een aanpak komen waar iedereen achter
staat.
1.4 Transactioneel werken
