Verklaringsmodell
en
Jaar 2: Minor SPH
,Inhoud
Bijeenkomst 1 “Inleiding: korte geschiedenis”....................................................3
Bijeenkomst 2 “Alles in het brein”.......................................................................4
Vicieuze cirkels van Van Dijk............................................................................... 7
Bijeenkomst 3 “psychiatrie: feiten of afspraken?”...............................................7
Bijeenkomst 4 “een gestoorde maatschappij”..................................................10
Bijeenkomst 5 “psychiatrie en betekenisgeving”..............................................11
Bijeenkomst 6 “Wat nu, en wie bepaalt dat dan?”............................................12
2
,Bijeenkomst 1 “Inleiding: korte geschiedenis”
De psychiatrie is het medisch specialisme dat zich bezighoudt met de
behandeling van psychiatrische ziekten. Deze simpele opvatting (voor het westen
vanzelfsprekende opvatting) van het zogenoemde ‘ziektemodel’ is historisch
gezien nog zeer recentelijk. De geboorte van de psychiatrie als medisch
specialisme heeft plaatsgevonden in het Europa van de tweede helft van de 18 e
eeuw.
Voor die tijd komt men in de geschiedenis de meest uiteenlopende visies op ‘gek’
gedrag tegen. Soms hanteerde men al wel een ziektemodel en zocht men de
oorzaak ervan in een lichamelijke aandoening (in de Griekse beschaving van
oudheid) maar overal het algemeen werd gekte in verband gebracht met
bezetenheid door de duivel of men was behekst.
Vanaf het einde van de veertiende eeuw werden psychiatrische patiënten als ze
thuis niet meer te handhaven waren, vaak ondergebracht in wat men in
Nederland ‘dolhuizen’ of ‘zinnelooshuizen’ noemde. Hier verbleven ze dan met
daklozen, armen, arme lichamelijke zieken, landlopers en soms ook delinquenten.
Van behandeling was geen sprake!
In de tweede helft van de 18e eeuw kwam er internationaal een beweging op
gang die de krankzinnige begon te beschouwen als een lijder aan een ziekte en
als patiënt en die hem ook als zodanig wilde behandelen. Deze beweging werd
gedreven door humanitaire motieven.
Negentiende en begin twintigste eeuw
In de negentiende en het begin van de twintigste eeuw was de pasgeboren
psychiatrie vooral inrichtingspsychiatrie. Naast verpleegkundigen kwamen er
steeds meer artsen werken, het werden echte psychiatrische ziekenhuizen en
men streefde naar ‘behandeling’. Door hersenonderzoek bij dode mensen
kwamen ze tot de conclusie: geestesziekten zijn hersenziekten. Zo kwamen ze
erachter dat door syfilis mensen een gedragsstoornis konden krijgen.
Daarnaast kwam er de ontdekking over infectieziekten (die ook de hersenen
konden beschadigen). Zo ontdekte men dat er voor sommige ziekten hele
specifieke oorzaken bestonden. Het infectieziektemodel dat toen werd ontwikkeld
leidde tot serieuze ontdekkingen in de psychiatrie. Dit is de periode van de
eerste biologische psychiatrie.
Opkomst van de psychologische benadering
De biomedische benadering bleek beperkingen te hebben. Voor sommige
mensen werkte het, maar bij veel klachten werd geen hersenoorzaak gevonden
(bijvoorbeeld schizofrenie of depressies). Er werd namelijk geen infectie
gevonden die de hersenstructuur aanpaste. Zo kwamen Emil Kraeplin en
Sigmund Freud om de hoek kijken voor de psychologische benadering.
Kraeplin deed iets heel nieuws voor die tijd. Hij hield alles bij van de zieke
patiënt, zo legde hij heel nauwkeurig het beloop van de psychische ziekten vast
op lange termijn. Op deze wijze heeft hij de complete psychiatrie in kaart
gebracht. Kenmerkend is dus zijn systematisch werken.
3
, Freud liep vast in de behandeling van patiënten met onverklaarbare
neurologische klachten. Zijn patiënten waren veel ‘lichtere’ patiënten dan die van
Kraeplin.
Freud ontwikkelde een nieuwe behandelmethode en een daarbij passende
theorie, bekend als de psychoanalyse. Kenmerkend is het onbewuste bewust
maken.
Opkomst van de sociale psychiatrie
Nog voor de Tweede Wereldoorlog kwam naast de biologische en de
psychologische benadering een derde benadering tot ontwikkeling. Die werd
gestimuleerd door psychiater Adolf Meyer. Meyer wordt beschouwd als één van
de vaders van de sociale psychiatrie. Hij hield zich erg bezig met de nazorg van
psychiatrische patiënten en richtte zich op hun resocialisatie (herintreden in de
maatschappij). Daarnaast hield hij zich bezig met ziekmakende factoren in de
moderne maatschappij en wilde vroegtijdig ingrijpen als het mis zou gaan
(preventie!). Hij vond de biologische, psychologische en de sociologische
benadering alle drie onmisbaar om het ontstaan van psychische stoornissen in
het algemeen en in het individuele geval te begrijpen. Hij hanteerde hierdoor als
één van de eersten een duidelijk biopsychosociale benadering.
Na de Tweede Wereldoorlog
Door de ontdekking van psychofarmaca in de jaren vijftig, krijgt de biologische
invalshoek een gigantische boost. Men kon gedrag met behulp van middelen
beïnvloeden.
Met behulp van empirisch onderzoek werd de psychologische invalshoek ook
steeds beter. Er ontstonden werkzame interventies.
Door de antipsychiatrie kreeg de sociologische invalshoek een boost. In de jaren
60 en 70 kwamen hulpverleners en patiënten in verzet tegen de
‘inrichtingspsychiatrie’. Zo kwam er voor de patiënt erkenning dat hij als een
autonoom individu/’gewone’ burger kon leven. Ook hier is wetenschappelijk
onderzoek belangrijk geweest voor de sterke groei.
Biopsychosociaal model
Het biopsychosociale model is een concept dat in de nationale en internationale
psychiatrie sinds de Tweede Wereldoorlog nog steeds populair is. Integratie van 3
stromingen voordeel: beste van 3 werelden.
De systeemtheorie die in de jaren dertig ontwikkeld was, is een soort van
bevestiging van het bio-psychosociaal model. In een systeem zitten allerlei
processen die een individu beïnvloeden. Zo ook in het biopsychosociaal model.
Bijeenkomst 2 “Alles in het brein”
Medisch model:
Psychiatrische problematiek en verslavingsproblematiek zijn ziekten!
Manier van werken (4 stappen):
1. Een patiënt komt met klachten;
2. Onderzoek;
4
en
Jaar 2: Minor SPH
,Inhoud
Bijeenkomst 1 “Inleiding: korte geschiedenis”....................................................3
Bijeenkomst 2 “Alles in het brein”.......................................................................4
Vicieuze cirkels van Van Dijk............................................................................... 7
Bijeenkomst 3 “psychiatrie: feiten of afspraken?”...............................................7
Bijeenkomst 4 “een gestoorde maatschappij”..................................................10
Bijeenkomst 5 “psychiatrie en betekenisgeving”..............................................11
Bijeenkomst 6 “Wat nu, en wie bepaalt dat dan?”............................................12
2
,Bijeenkomst 1 “Inleiding: korte geschiedenis”
De psychiatrie is het medisch specialisme dat zich bezighoudt met de
behandeling van psychiatrische ziekten. Deze simpele opvatting (voor het westen
vanzelfsprekende opvatting) van het zogenoemde ‘ziektemodel’ is historisch
gezien nog zeer recentelijk. De geboorte van de psychiatrie als medisch
specialisme heeft plaatsgevonden in het Europa van de tweede helft van de 18 e
eeuw.
Voor die tijd komt men in de geschiedenis de meest uiteenlopende visies op ‘gek’
gedrag tegen. Soms hanteerde men al wel een ziektemodel en zocht men de
oorzaak ervan in een lichamelijke aandoening (in de Griekse beschaving van
oudheid) maar overal het algemeen werd gekte in verband gebracht met
bezetenheid door de duivel of men was behekst.
Vanaf het einde van de veertiende eeuw werden psychiatrische patiënten als ze
thuis niet meer te handhaven waren, vaak ondergebracht in wat men in
Nederland ‘dolhuizen’ of ‘zinnelooshuizen’ noemde. Hier verbleven ze dan met
daklozen, armen, arme lichamelijke zieken, landlopers en soms ook delinquenten.
Van behandeling was geen sprake!
In de tweede helft van de 18e eeuw kwam er internationaal een beweging op
gang die de krankzinnige begon te beschouwen als een lijder aan een ziekte en
als patiënt en die hem ook als zodanig wilde behandelen. Deze beweging werd
gedreven door humanitaire motieven.
Negentiende en begin twintigste eeuw
In de negentiende en het begin van de twintigste eeuw was de pasgeboren
psychiatrie vooral inrichtingspsychiatrie. Naast verpleegkundigen kwamen er
steeds meer artsen werken, het werden echte psychiatrische ziekenhuizen en
men streefde naar ‘behandeling’. Door hersenonderzoek bij dode mensen
kwamen ze tot de conclusie: geestesziekten zijn hersenziekten. Zo kwamen ze
erachter dat door syfilis mensen een gedragsstoornis konden krijgen.
Daarnaast kwam er de ontdekking over infectieziekten (die ook de hersenen
konden beschadigen). Zo ontdekte men dat er voor sommige ziekten hele
specifieke oorzaken bestonden. Het infectieziektemodel dat toen werd ontwikkeld
leidde tot serieuze ontdekkingen in de psychiatrie. Dit is de periode van de
eerste biologische psychiatrie.
Opkomst van de psychologische benadering
De biomedische benadering bleek beperkingen te hebben. Voor sommige
mensen werkte het, maar bij veel klachten werd geen hersenoorzaak gevonden
(bijvoorbeeld schizofrenie of depressies). Er werd namelijk geen infectie
gevonden die de hersenstructuur aanpaste. Zo kwamen Emil Kraeplin en
Sigmund Freud om de hoek kijken voor de psychologische benadering.
Kraeplin deed iets heel nieuws voor die tijd. Hij hield alles bij van de zieke
patiënt, zo legde hij heel nauwkeurig het beloop van de psychische ziekten vast
op lange termijn. Op deze wijze heeft hij de complete psychiatrie in kaart
gebracht. Kenmerkend is dus zijn systematisch werken.
3
, Freud liep vast in de behandeling van patiënten met onverklaarbare
neurologische klachten. Zijn patiënten waren veel ‘lichtere’ patiënten dan die van
Kraeplin.
Freud ontwikkelde een nieuwe behandelmethode en een daarbij passende
theorie, bekend als de psychoanalyse. Kenmerkend is het onbewuste bewust
maken.
Opkomst van de sociale psychiatrie
Nog voor de Tweede Wereldoorlog kwam naast de biologische en de
psychologische benadering een derde benadering tot ontwikkeling. Die werd
gestimuleerd door psychiater Adolf Meyer. Meyer wordt beschouwd als één van
de vaders van de sociale psychiatrie. Hij hield zich erg bezig met de nazorg van
psychiatrische patiënten en richtte zich op hun resocialisatie (herintreden in de
maatschappij). Daarnaast hield hij zich bezig met ziekmakende factoren in de
moderne maatschappij en wilde vroegtijdig ingrijpen als het mis zou gaan
(preventie!). Hij vond de biologische, psychologische en de sociologische
benadering alle drie onmisbaar om het ontstaan van psychische stoornissen in
het algemeen en in het individuele geval te begrijpen. Hij hanteerde hierdoor als
één van de eersten een duidelijk biopsychosociale benadering.
Na de Tweede Wereldoorlog
Door de ontdekking van psychofarmaca in de jaren vijftig, krijgt de biologische
invalshoek een gigantische boost. Men kon gedrag met behulp van middelen
beïnvloeden.
Met behulp van empirisch onderzoek werd de psychologische invalshoek ook
steeds beter. Er ontstonden werkzame interventies.
Door de antipsychiatrie kreeg de sociologische invalshoek een boost. In de jaren
60 en 70 kwamen hulpverleners en patiënten in verzet tegen de
‘inrichtingspsychiatrie’. Zo kwam er voor de patiënt erkenning dat hij als een
autonoom individu/’gewone’ burger kon leven. Ook hier is wetenschappelijk
onderzoek belangrijk geweest voor de sterke groei.
Biopsychosociaal model
Het biopsychosociale model is een concept dat in de nationale en internationale
psychiatrie sinds de Tweede Wereldoorlog nog steeds populair is. Integratie van 3
stromingen voordeel: beste van 3 werelden.
De systeemtheorie die in de jaren dertig ontwikkeld was, is een soort van
bevestiging van het bio-psychosociaal model. In een systeem zitten allerlei
processen die een individu beïnvloeden. Zo ook in het biopsychosociaal model.
Bijeenkomst 2 “Alles in het brein”
Medisch model:
Psychiatrische problematiek en verslavingsproblematiek zijn ziekten!
Manier van werken (4 stappen):
1. Een patiënt komt met klachten;
2. Onderzoek;
4
