OMGEVINGSRECHT
Prof. Dr. Geert Van Hoorick
2022- 2023
,Inhoudsopgave
Inleiding ........................................................................................................................................................... 4
Hoofdstuk 1. Omgevingsrecht en het recht ...................................................................................................... 5
1. Milieurecht en ruimtelijk bestuur ................................................................................................................... 5
Hoofdstuk 2. Milieu, ruimte, beleid en recht .................................................................................................... 8
1. Milieu, ruimte en (de nood aan) beleid .......................................................................................................... 8
1.1 Toenemende aantasting door de mens ................................................................................................... 8
1.2 Nadelig juridisch statuut v/h milieu ......................................................................................................... 8
1.3 Milieubeleid, ruimtelijke ordening... zijn nodig!...................................................................................... 8
1.4 Legitimatie v/h omgevingsbeleid ............................................................................................................. 8
2. Functies v/h omgevingsrecht ........................................................................................................................ 10
3. Instrumenten v/h omgevingsbeleid .............................................................................................................. 10
3.1 Directe en indirecte regulering .............................................................................................................. 10
3.2 Enkele belangrijke instrumenten ........................................................................................................... 10
4. Op naar nieuwe instrumenten en weg v/d regulering? ................................................................................ 14
4.1 Verhandelbare emissierechten, een marktconform instrument ........................................................... 14
4.2 De rol v/h beleid en v/d rechter herzien? ............................................................................................. 15
4.3 Beginselen v/h milieubeleid .................................................................................................................. 16
4.4 Rechtsbescherming mogelijks op de helling .......................................................................................... 18
Hoofdstuk 3. Onteigening, eigendomsbeperkingen en rechten van voorkoop en voorkeur ........................... 21
1. Onteigening .................................................................................................................................................. 22
1.1 Begrip..................................................................................................................................................... 22
1.2 Voorwaarden ......................................................................................................................................... 22
1.3 Onteigeningsprocedure ......................................................................................................................... 25
2. Eigendomsbeperkingen ................................................................................................................................ 28
2.1 Begrip..................................................................................................................................................... 28
3. Recht van voorkoop ...................................................................................................................................... 29
3.1 Begrip..................................................................................................................................................... 29
4. Recht van voorkeur ....................................................................................................................................... 30
4.1 Begrip..................................................................................................................................................... 30
Hoofdstuk 4. Vergunningen in de ruimtelijke ordening en het milieubeleid ................................................... 30
1. Co-existentie van wetgeving, rechtsbescherming bij en kenmerken en gevolgen van vergunningen .......... 30
1.1 Soorten vergunningen ........................................................................................................................... 30
1.2 Belangrijke stappen ............................................................................................................................... 30
1.3 Kenmerken en gevolgen ........................................................................................................................ 32
2. Omgevingsvergunning .................................................................................................................................. 33
2.1 Voorwerp v/d vergunning...................................................................................................................... 33
2.2 Vergunningsprocedure en beoordelingskader ...................................................................................... 35
2.1 Verval v/d omgevingsvergunning .......................................................................................................... 43
Hoofdstuk 5. Ruimtelijke planning en inrichting ............................................................................................. 49
1. VCRO doelstellingen ..................................................................................................................................... 49
2. Ruimtelijke planning en inrichting ................................................................................................................ 50
3. Plannen van aanleg ...................................................................................................................................... 50
2
, 4. Ruimtelijke uitvoeringsplannen .................................................................................................................... 51
5. Ruimtelijke structuurplannen ....................................................................................................................... 51
6. Ruimtelijke beleidsplannen ........................................................................................................................... 53
Hoofdstuk 6. Biodiversiteit ............................................................................................................................. 56
1. Enkele begrippen en feiten ........................................................................................................................... 56
2. Beleid en wetgeving ..................................................................................................................................... 57
Hoofdstuk 8. Handhaving in het omgevingsrecht ........................................................................................... 59
1. Algemeen ...................................................................................................................................................... 59
2. Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening ........................................................................................................... 60
3. Milieu/ milieustakingsvordering ................................................................................................................... 62
3
, Inleiding
Doelstellingen v/h vak:
• Verder bouwen op bestuursrecht
• Omgevingsrecht: leefomgeving (ruimtelijkeordeningsrecht en milieurecht)
• Materies voor all-round jurist (duurzame ontwikkeling, onteigening, gewestplan,
omgevingsvergunning…)
• Teaser voor latere specialisatie
Evoluties in het vak:
• Ruimtelijk bestuursrecht bestaat sinds 2005-06 als verplicht vak
• Sinds 2014-15 wat meer nadruk op milieurecht, wat minder ruimtelijke ordening → naam
omgevingsrecht
• Sinds 2019-20 meer nadruk functie omgevingsrecht voor een duurzame ontwikkeling (leerlijn
duurzame ontwikkeling, wat meer beschouwend dan beschrijvend)
• Sinds 2021-22 vak bestuurs- en omgevingsrecht (zonder reductie van beide vakken !)
Voorbeelden
• Leefomgeving
o Windmolens, Ventilus-project, PFOS & 3M
• Klimaatmarsen
• Publiek bouwrecht (bouwvergunning)
Onderwijsmethode
• Hoorcolleges (ook wat zelfstudie)
o Verduidelijking bij leerstof (spreektaal vs. uitgetypte cursus/handboek), actualisering, enkele
keren een (grote) uitbreiding
o Concretisering en illustratie (o.m. tonen van documentatie)
o Interactie via ‘case-method’ onderwijs met gebruik van Kahoot quizzen
Evaluatie
• Eén schriftelijk examen voor het vak bestuurs- en omgevingsrecht (geomatica studenten: apart
schriftelijk examen, enkel omgevingsrecht uiteraard, met wat andere klemtonen)
o Open vragen (m.i.v. ja/neen vragen met motivering), met gebruik van wetgeving
o Kan bij omgevingsrecht zijn: theorie; oefening; met tekst, vonnis, arrest… (~ Kahoot quizzen)
Examen
• Bekijk goed de voorbeeldvragen (op Ufora)
• Leer geen overbodige zaken (zie de lijst randnummers op slides)
• Leer a.d.h.v. de slides (+ lesnota’s) en het handboek
• Maak goed het onderscheid tussen hoofdzaken en bijzaken + maak dat je de leerstof begrijpt + betrek
de wetgeving bij je studie + denk niet dat het een louter opzoekexamen is, waarvoor je niets moet
leren
• Op het examen: wees goed wakker, lees goed de vraag, kader de vraag in de leerstof (in gedachten),
gebruik zo nodig de wetgeving en zeker ook je parate kennis (de grijze cellen)
• Antwoord juist (met goede terminologie) en volledig (zo nodig met vermelding rechtsgrond, maar een
rechtsgrond alleen bv. “art. 4.2.3” is nooit een goed antwoord), overbodige zaken in je antwoord
maken dat je schrijfruimte verliest, overbodige zaken in je antwoord die fout zijn leiden bovendien tot
puntenaftrek
4
Prof. Dr. Geert Van Hoorick
2022- 2023
,Inhoudsopgave
Inleiding ........................................................................................................................................................... 4
Hoofdstuk 1. Omgevingsrecht en het recht ...................................................................................................... 5
1. Milieurecht en ruimtelijk bestuur ................................................................................................................... 5
Hoofdstuk 2. Milieu, ruimte, beleid en recht .................................................................................................... 8
1. Milieu, ruimte en (de nood aan) beleid .......................................................................................................... 8
1.1 Toenemende aantasting door de mens ................................................................................................... 8
1.2 Nadelig juridisch statuut v/h milieu ......................................................................................................... 8
1.3 Milieubeleid, ruimtelijke ordening... zijn nodig!...................................................................................... 8
1.4 Legitimatie v/h omgevingsbeleid ............................................................................................................. 8
2. Functies v/h omgevingsrecht ........................................................................................................................ 10
3. Instrumenten v/h omgevingsbeleid .............................................................................................................. 10
3.1 Directe en indirecte regulering .............................................................................................................. 10
3.2 Enkele belangrijke instrumenten ........................................................................................................... 10
4. Op naar nieuwe instrumenten en weg v/d regulering? ................................................................................ 14
4.1 Verhandelbare emissierechten, een marktconform instrument ........................................................... 14
4.2 De rol v/h beleid en v/d rechter herzien? ............................................................................................. 15
4.3 Beginselen v/h milieubeleid .................................................................................................................. 16
4.4 Rechtsbescherming mogelijks op de helling .......................................................................................... 18
Hoofdstuk 3. Onteigening, eigendomsbeperkingen en rechten van voorkoop en voorkeur ........................... 21
1. Onteigening .................................................................................................................................................. 22
1.1 Begrip..................................................................................................................................................... 22
1.2 Voorwaarden ......................................................................................................................................... 22
1.3 Onteigeningsprocedure ......................................................................................................................... 25
2. Eigendomsbeperkingen ................................................................................................................................ 28
2.1 Begrip..................................................................................................................................................... 28
3. Recht van voorkoop ...................................................................................................................................... 29
3.1 Begrip..................................................................................................................................................... 29
4. Recht van voorkeur ....................................................................................................................................... 30
4.1 Begrip..................................................................................................................................................... 30
Hoofdstuk 4. Vergunningen in de ruimtelijke ordening en het milieubeleid ................................................... 30
1. Co-existentie van wetgeving, rechtsbescherming bij en kenmerken en gevolgen van vergunningen .......... 30
1.1 Soorten vergunningen ........................................................................................................................... 30
1.2 Belangrijke stappen ............................................................................................................................... 30
1.3 Kenmerken en gevolgen ........................................................................................................................ 32
2. Omgevingsvergunning .................................................................................................................................. 33
2.1 Voorwerp v/d vergunning...................................................................................................................... 33
2.2 Vergunningsprocedure en beoordelingskader ...................................................................................... 35
2.1 Verval v/d omgevingsvergunning .......................................................................................................... 43
Hoofdstuk 5. Ruimtelijke planning en inrichting ............................................................................................. 49
1. VCRO doelstellingen ..................................................................................................................................... 49
2. Ruimtelijke planning en inrichting ................................................................................................................ 50
3. Plannen van aanleg ...................................................................................................................................... 50
2
, 4. Ruimtelijke uitvoeringsplannen .................................................................................................................... 51
5. Ruimtelijke structuurplannen ....................................................................................................................... 51
6. Ruimtelijke beleidsplannen ........................................................................................................................... 53
Hoofdstuk 6. Biodiversiteit ............................................................................................................................. 56
1. Enkele begrippen en feiten ........................................................................................................................... 56
2. Beleid en wetgeving ..................................................................................................................................... 57
Hoofdstuk 8. Handhaving in het omgevingsrecht ........................................................................................... 59
1. Algemeen ...................................................................................................................................................... 59
2. Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening ........................................................................................................... 60
3. Milieu/ milieustakingsvordering ................................................................................................................... 62
3
, Inleiding
Doelstellingen v/h vak:
• Verder bouwen op bestuursrecht
• Omgevingsrecht: leefomgeving (ruimtelijkeordeningsrecht en milieurecht)
• Materies voor all-round jurist (duurzame ontwikkeling, onteigening, gewestplan,
omgevingsvergunning…)
• Teaser voor latere specialisatie
Evoluties in het vak:
• Ruimtelijk bestuursrecht bestaat sinds 2005-06 als verplicht vak
• Sinds 2014-15 wat meer nadruk op milieurecht, wat minder ruimtelijke ordening → naam
omgevingsrecht
• Sinds 2019-20 meer nadruk functie omgevingsrecht voor een duurzame ontwikkeling (leerlijn
duurzame ontwikkeling, wat meer beschouwend dan beschrijvend)
• Sinds 2021-22 vak bestuurs- en omgevingsrecht (zonder reductie van beide vakken !)
Voorbeelden
• Leefomgeving
o Windmolens, Ventilus-project, PFOS & 3M
• Klimaatmarsen
• Publiek bouwrecht (bouwvergunning)
Onderwijsmethode
• Hoorcolleges (ook wat zelfstudie)
o Verduidelijking bij leerstof (spreektaal vs. uitgetypte cursus/handboek), actualisering, enkele
keren een (grote) uitbreiding
o Concretisering en illustratie (o.m. tonen van documentatie)
o Interactie via ‘case-method’ onderwijs met gebruik van Kahoot quizzen
Evaluatie
• Eén schriftelijk examen voor het vak bestuurs- en omgevingsrecht (geomatica studenten: apart
schriftelijk examen, enkel omgevingsrecht uiteraard, met wat andere klemtonen)
o Open vragen (m.i.v. ja/neen vragen met motivering), met gebruik van wetgeving
o Kan bij omgevingsrecht zijn: theorie; oefening; met tekst, vonnis, arrest… (~ Kahoot quizzen)
Examen
• Bekijk goed de voorbeeldvragen (op Ufora)
• Leer geen overbodige zaken (zie de lijst randnummers op slides)
• Leer a.d.h.v. de slides (+ lesnota’s) en het handboek
• Maak goed het onderscheid tussen hoofdzaken en bijzaken + maak dat je de leerstof begrijpt + betrek
de wetgeving bij je studie + denk niet dat het een louter opzoekexamen is, waarvoor je niets moet
leren
• Op het examen: wees goed wakker, lees goed de vraag, kader de vraag in de leerstof (in gedachten),
gebruik zo nodig de wetgeving en zeker ook je parate kennis (de grijze cellen)
• Antwoord juist (met goede terminologie) en volledig (zo nodig met vermelding rechtsgrond, maar een
rechtsgrond alleen bv. “art. 4.2.3” is nooit een goed antwoord), overbodige zaken in je antwoord
maken dat je schrijfruimte verliest, overbodige zaken in je antwoord die fout zijn leiden bovendien tot
puntenaftrek
4
